Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Thomas Hammarberg, hükümetin Romanlara yönelik ayrımcı düzenlemeleri kaldırmasını istedi.
Hammarberg, haziran sonunda Türkiye'ye yaptığı ziyaret çerçevesinde hazırladığı "Azınlıkların İnsan Hakları" raporunda, Romanlara yönelik hak ihlallerine geniş yer verdi. Bu bağlamda, Sulukule başta olmak üzere Türkiye'nin farklı yerlerinde sürdürülen "kentsel dönüşüm" projelerinin Roman kültürüne getirdiği yıkımın durdurulmasını istedi.
Yasalarda ayrımcılık
"Tabiiyetsiz veya yabancı devlet tabaası olan çingenelerin ve Türk kültürüne bağlı olmıyan yabancı göçebelerin sınır dışı edilmelerine İçişleri Bakanlığı salahiyetlidir" diyen 5683 sayılı yasa ayrımcılığa bir örnek.
Polisin Disiplinine, Merasim ve Topluluklardaki Rolüne ve Polis Karakolları Teşkilatı ile Vazifelerine Dair Talimatname'nin 134. maddesinde "esaslı bir meleği olmayan çingeneler" tanımı duruyor.
Kentsel dönüşüm
Roman hakları üzerine çalışan örgütler 2005'te çıkarılan yasanın ardından yürütülen "kentsel dönüşüm" çalışmalarının tüm Türkiye'de başlıca Roman yerleşimlerinin dağıtılması ve ortadan kaldırılmasına yol açtığını söylüyor.
Hammarberg, özellikle Ağustos ve Temmuz 2006'da Küçükbakkalköy ve Kağıthane'de gerçekleştirilen habersiz yıkımların endişe verici olduğunu söyledi. Sulukule'de gerçekleşen yıkımları hatırlatan Hammarberg, Roman ailelerin evsiz bırakıldığını vurguladı.
Bu tür zorla evinden etme uygulamalarının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin insanlık onurunu koruyan 3. maddesi ve aile yaşamını koruyan 8. maddesine aykırı olduğuna dair ciddi şüphesi bulunduğunu belirten Hammarberg, yaptığı ziyarette Sulukule'nin "harabe" halinde olduğunu gördüğünü vurguladı.
Fatih Belediyesi ve Roman topluluğu temsilcileriyle görüşen Hammarberg, yerinden edilen Romanların çoğunun zararının tazmin edilmediğini vurguladı ve yaşananların Roman çocuklar üzerindeki olumsuz etkisinden endişe duyduğunu ekledi.
Tavsiyeler
Hammarberg'in önerileri özetle şöyle:
* Türkiye, varolan politika ve düzenlemelerini Avrupa Komisyonu'nca belirlenen ilkelere göre düzenlemeli; bu çerçevede yasalardaki ayrımcı düzenlemeler derhal kaldırılmalı. Bu çalışmalarla ilgili düzenli izleme ve raporlama yapılmalı.
* STK'lerle işbirliği içinde, Romanlara yasal yardım olanağı sağlanmalı.
* Alternatif imkanlar sunulamıyorsa "kentsel dönüşüm" projelerinin durması gerekir. Yıkımlar gerekliyse, bunun insan onuruna uygun biçimde yapılması ve zarar görenlere yeterli tazminatın verilmesi gereklidir.
* Yerel ve ulusal yetkililer evinden edilen Roman çocukların BM Çocuk Hakları Sözleşmesi'yle tanınan haklarını korumalı. Bu durum çocukların özellikle okullaşmalarını aksatıyor.
* Sulukule gibi Romanların tarihsel olarak yaşadıkları bölgelerin daha fazla zarar görmemesi ve Roman kültürünün korunması için derhal gerekli önlemler alınmalı.
* Türkiye, UNESCO Dünya Mirası Komitesi'nin tavsiyelerine etkinlik kazandırmalı. 2005 Avrupa Konseyi Toplum için Kültürel Mirasın Değeri Çerçeve Anlaşması'nı derhal onaylamalı.(EÜ)
