Roman dernekleri: Plan var ama eylem yok

Türkiye’de Romanların barınma, eğitim, istihdam, sağlık, ayrımcılık ve derin yoksulluk problemleri halen devam ediyor. Türkiye'de Roman STK'lar tarafından da sıklıkla dile getirilen bu problemlere kamu ve sivil toplum ortaklığıyla çözümler aranıyor. AKP’nin 2016’da yayınladığı "Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi", CHP’nin "Romanlara Yönelik Eylem Planı" da bu sorunları çözmek için yola çıkmıştı. Strateji eylem planlarının bitiş tarihi yaklaşırken sahada neler yapıldı, daha alınması gereken ne kadar yol var?

Yazı dizisinin ikinci gününde bu soruların yanıtlarını Roman dernekleri yetkililerinden aldık.

TIKLAYIN - Roman eylem planları için süre doldu ama sorunlar bitmedi

"Yanlış kişilere yanlış yerlerde görevler verildi"

Halil Demirişleyen (Avrupa Asya Roman Dernekleri Federasyonu Başkanı): Hükümetin eylem planında Romanların sosyal entegrasyonu için iyi denemeler vardı ama başarısız oldu. Bakıldığında bu topluma faydası olacak güzel şeyler vardı ama yanlış yollar izlendi ve yanlış kişilere, yanlış yerlerde görevler verildi. Roman sivil toplum kuruluşlarıyla birlikte hareket etme kabiliyeti geliştiremediği için toplumun kılcal damarlarına inilmedi. Bu eylem planlarının sahada bir karşılığının olmamasının sebebi Roman sivil toplumunun siyasetten bağımsız olarak konuları ele almaması.

"Yerel yönetimlerin planlarına eklenmeli"

Aydın Elbasan (Trakya Balkan Rumeli Dernekleri Federasyonu): Sadece strateji eylem planlarının yazılması yetmiyor, gerçekten bir uygulama olacaksa yerel yönetimlerin bu planları kendi eylem planlarına eklemesi gerekiyor. Bu konuyu muhalefet ve iktidar partilerinin genel başkanları özveri ile çalışarak bir an önce çözmeli. Bu yapılmadığında belediyelerin hazırlanan eylemlere bütçe ayırması zor, sadece yazılması ile kalıyor ve sahaya yansımıyor.

"Sadece sorunlar gündeme geldi"

Rıza Ürütükçü (AZ 81 Spor Kulübü Derneği Başkanı): Hükümetin yayınladığı birinci Eylem planı çerçevesinde eğitim kapsamında yaşanılan olumsuz durumlar oldu. Devletimiz eylem planı çerçevesinde SİROMA projesi uyguladı. Burada eğitim konusunda utanç verici bir olay yaşadık ve bunu engellemeye çalıştık. Romanların ağırlıklı eğitim gördüğü okulların bahçesine konteyner konuldu. O konteyner hala Edirne Merkez ilçesinin Yıldırım Mahallesi’nde bir okulun bahçesinde duruyor. Bu konteynerler Roman çocuklarının içerisinde ekstra ders yapmaları için bütün illere yaygınlaştırıldı. Roman çocuklar o konteyner içerisine girip, sosyal aktivite yaptırılarak sosyal entegrasyonun sağlanması amaçlandı. Burada bir ayrımcılık olduğu için çok sayıda dernek başkanı tepki gösterdi.

Hükümetin de ana muhalefet partisinin de hazırladığı eylem planlarında muhtemel farklar elbette var ama bir ortak özellik aranıyorsa ikisinin de sahada ciddiyetle uygulanmaması. Hükümetin planında birçok bakanlığa görevler verildi fakat sivil toplum kuruluşları sürecin içerisine aktif olarak giremediği için fiilen ortadan kalkmış durumda. Muhalefet partisi eylem planını il ve ilçe başkanlıklarına, belediyelere gönderdi ama belediyelerin bu eylem planlarına bütçe ayıracak gücü olmadığı ve sivil toplum bu sürece dahil edilmediği için çok ciddiye alınmadı. Özetle hazırlanan iki eylem planı da sahaya yansımadı. Sadece Romanların yaşadığı sorunlar gündeme geldi ve bitti.

"Yetkili mercilerin bu planlardan haberi bile yok"

Şenol Küçükpazarcık (İstanbul Rumeli Balkan Göçmenleri Roman Dernekleri Federasyonu Başkanı): Yetkili mercilerin bu planlardan haberleri bile yok. Belediye başkanları bu eylem planını tanımıyor. Bu eylem planına göre ayda bir ilçelerde belediye başkanlığı bünyesinde Roman toplantısı yapılması gerekiyordu. Bu da yapılmıyor. Eylem planlarıyla ilgili pek çok çalışmaya katıldım ama uygulamaya geçenler konusunda bir fikrim gerçekten yok.

"İzmir’de iyi bir çalışma grubu oluştu"

Emin Karameşe (İzmir Roman Toplumu Gençlik Eğitim ve Kalkınma Derneği Başkanı): İzmir’de CHP’nin eylem planlarıyla ilgili iyi bir çalışma grubu oluşturuldu. İl başkanlığı bünyesinde bir komisyon kuruldu. Bu komisyon, İzmir’de belediyelerle sürekli görüşerek neler yapılabileceği konusunda toplantılar yapıyor. Bu da birçok belediyenin Romanlara dönük yatırımlarında kolaylaştırıcı oluyor. Özellikle Karşıyaka Belediyesi’nin çalışmalarıyla hayata geçen kooperatif sayesinde istihdam ve üretim oluyor.

"Yatırım araştırmaları sürüyor"

Alper Yağlıdere (İzmir Konak Kent Konseyi Genel Sekreteri): Konak Belediyesi, 2019’un Kasım ayında Batı Balkanlar ve Türkiye’de Roman Sivil Toplumu Geliştirme Ortak Girişimi ile “En Roman Dostu Belediye Başkanı” olarak seçildi. Belediye 2021’de İzmir Ekonomi Üniversitesi ile çalışarak bölgelere yatırım araştırmalarına devam ediyor. Belediyenin AR-GE departmanı Dikili bölgesinde yaptığı araştırmalar neticesinde Roman ailelerinin çocuklarına eğitim verilmesi kapsamında bir eğitim merkezi üzerine çalışıyor. Kent Konseyi bünyesinde bir Roman çalışma grubu oluşturuldu ve bu konuda çalışmalarına devam ediyor.

"Bazı yerlerde eylem planları e-posta ve fakslarda kaldı"

Erdal Yalçın (İstanbul Rumeli Balkan Göçmenleri Roman Dernekleri Federasyonu): Yerel seçimlerden sonra eylem planları ve Roman sorunları başlığında İBB’de bir çalıştay yapıldı. Bu çalıştayda sorunlar ve çözümler ortaya konuldu ve Ekrem İmamoğlu’nun Romanlar için verdiği sözler oldu. Yapılması planlanan çalışmaların takibi için 6 federasyon ve 44 dernek bir araya gelip, bağımsız bir Roman İzleme Komitesi oluşturduk. Bu komite çeşitli kapsamlarda ayrıntılı raporlar hazırladı ve özverili bir şekilde sahada takip ettik.

Hükümetin ve CHP’nin eylem planlarının sahada bir uygulamasını görmedik. Muhalefet partisinin yaptığı çalışmalarda yer aldım. Bu eylem planı bazı bölgelerde maalesef e-posta ve fakslarda kaldı. İstanbul’da çok iyi uygulamalar görmedim. İzmir’de başarılı uygulanıyor ama bu, milletvekili Özcan Purçu’nun sürekli orada olması ve oradaki meclis üyelerinin aktif çalışmasından kaynaklanıyor. CHP’nin eylem planıyla ilgili belediye daire başkanları ile görüştüğümüzde, “Bu partinin eylem planı ama biz burada kamuyuz ve bunu uygulayamayız” dediler. Bir daire başkanını ziyarete gidildiğinde tüm sorunlar oradaki yöneticinin vicdanına ve Romanlara bakış açısına kalıyor.

"Mahallemize özgüven kazandırdı ve kimliğimizi geri verdi"

Şükrü Pündük (İstanbul Roman Dernekleri Federasyonu): Sulukule’de kentsel dönüşümle yapılan evlerin etrafını demir kapılar ve dikenli tellerle kapamışlardı. Biz bunu dile getirince İBB mahallemizde demir kapıları kaldırdı. İnsanlar o yolları kullanmaya başladı. O kapıların kaldırılmasında Roman İzleme Komitesi’nin çok büyük etkisi oldu. Bu bize mahallemizde özgüven kazandırdı ve kimliğimizi elimize geri verdi. Ayrıca mahallede kültür evi ve kütüphane yaptılar.

"Hükümetin eylem planı hala sahada yürürlükte"

Hacı Arif Davulcu (İstanbul Vali Danışmanı): Hükümetin planlarının uygulanması yönünde İstanbul Valisi Ali Yerlikaya’nın danışmanlığı görevine getirildikten sonra İstanbul’da her ilçe kaymakamlığında birer Roman sivil toplum kuruluşu yetkilisini koordinatör olarak görevlendirdim, toplamda 28 koordinatörle izleme ve sorunların çözümünde etkili rol oynadık. Strateji belgelerinde Roman dernekleri birinci partner olarak gösteriliyor ve sürece katılımı tam destekleniyor. Ama özellikle İstanbul’da derneklerin durumu hiç iç açıcı değil. İstanbul’da 62 Roman sivil toplum kuruluşu var. İl Sivil Toplum Müdürlüğü aracılığıyla birebir inceleme yaptık, genel kurulunu yapmamış ama federasyon olarak görev yaptığını iddia eden sivil toplum kuruluşları var. Çocuğun başkan, annenin başkan yardımcısı, babanın sayman olduğu ve karar defteri kayıp dernekler bulunuyor. Bazı derneklerde vefat etmiş insanlar hala dernek başkanı gözüküyor. Durum böyle olursa nasıl kapasite geliştireceğiz diye kendime soruyorum.

Hükümet tarafından yayınlanan planının eksiklikleri elbette var. Bu süreçte ortaya çıkan eksikliklerin yine strateji belgeleri ve genelgelerle çözülmesi; sorumlu kişileri doğru politika izlemeye yönlendirmemiz gerekiyor. Hükümetin yaptığı eylem planları sahada hala yürürlükte. Muhalefetin hazırladığı eylem planı parti il ve ilçe başkanlıklarına gönderilirken, hükümetin yaptığı strateji belgeleri Resmî Gazete’den yayınlanıyor. Bu da ikisi arasındaki en temel farktır. Birisi vaat ediyor, diğeri ise uygulanması için yazılı bir emir niteliği taşıyor. Devletimizin yayınladığı eylem planlarının ciddiyeti, Cumhurbaşkanımız tarafından 8 Nisan 2021’de yayınlanan genelge içerisinde ‘sorunların çözümüne hız verilmesi gerektiği’ mesajından anlaşılmalı.

(SO)