NÛÇE

Dîroka Weşanê: 26 Sibat 2021 13:48

~ Nûkirina Dawî: 3 Gulan 2021 13:14

6 xulek Xwendin

RÊZE-WEBÎNAR

“Rêze-Webînara "Di Weşangeriya Kurdî de Kovargerî” wê 3yê Adarê dest pê bike

Weqfa Ragihandinê ya IPSyê/bianet, Atolye BIA û Enstîtuya Zanê bi hev re wê dest bi rêze-webînara bi navê “Di Weşangeriya Kurdî de Kovargerî” bikin. Bernameya yekem 3yê Adarê wê di saet 19.00ê de li dar bikeve.

Ferid Demirel

Sakine Orman

Ferid Demirel

Sakine Orman

“Rêze-Webînara "Di Weşangeriya Kurdî de Kovargerî” wê 3yê Adarê dest pê bike

Ji bo nûçeya tirkî bitikîne

Weqfa Ragihandinê ya IPSyê/bianet, Atolye BIA û Enstîtuya Zanê bi hev re wê dest bi rêze-webînara bi navê “Di Weşangeriya Kurdî de Kovargerî” bikin. Bername wê 2 mehan bidome û heftê carekê wê li dar bikeve.

Di vê rêze-webînarê de wê behsa dîroka kovargeriya kurdî were kirin û bandora van kovaran di jiyana siyasî, civakhi, çandî ya kurdan de were nirxandin. Zimanê bernameyan wê li gorî naverok û mijarê yan bi kurdî yan jî bi tirkî be.

Bernameya yekem 3yê Adarê wê di saet 19.00ê de bi sernavê “Kovar: Şêweyê têkoşîna wêjeya kurdî li Tirkiyeyê” pêk were. Di vê bernameyê de Serdar Ay wê behsa mijarê bike û Adnan Çelîk jî wê moderatoriyê bike.

Bername wê bi rêya bernameya Zoomê û di heman demê de wê li hesabên YouTube-ê bi awayekî zindî were weşandin.

Derbarê Serdar Ayî de

Ji herema torê, ji navbera Mêrdîn û Şirnexê ye. Beşa dîrokê ya Zankoya Stembolê kuta kiriye. Mastera xwe li EHESS-Parisê qedandiye. Teza wî ya doktorayê li ser dîroka wêjeya kurdîya kurmancî ya li Tirkîyeyê bûye di derdora kovaran ra ku di çileyê 2021an de parastiye li INALCO-Parîsê. Di navbera 2016 û 2018’an de, li Pirtûkxaneya BULAC-Paris’ê berpirsyarê beşa kurdî bûye. Yek ji edîtorên kovara Wêje û Rexne’yê ye.

Derbarê Adnan Çelikî de

Di sala 1983yê de li Amedê ji dayik bûye. Piştî ku ji Fakulteya Zanistên Perwerdeyê ya Zanîngeha Dîcleyê qedandiye lîsansa xwe ya bilind li Beşa Sosyolojiyê ya Zanîngeha Selçûkê xwendiye. Teza xwe ya doktorayê li ser dînamîkên pevçûnan ên di navbera kurdan de, sala 2018ê li Paris-EHESSê pêşkêş kiriye. Tevlî Namık Kemal Dinçî projeyeke ku Weqfa Îsmaîl Beşîkçiyî bi rê v biriye ku di encamê de pirtûka bi navê “Nifira Sedsalê: Li Pey Şopa Bîra Civakî 1915 Diyarbekir (2015)" nivîsandiye. Tevlî Lucie Drechselová edîtoriya pirtûka "Kurds in Turkey: Ethnographies of Heterogeneous Experiences (2019)" kiriye. Heta niha di çendîn kovar û pirtûkan de gotarên Çelîkî hatine weşandin. Ji sala 2019ê û vir ve li Zanîngeha Sciences Po Lille ya Navenda Lêkolînên Zanistî ya Netewî ya li Fransayê (CNRS) weke lêkolînerê paş-doktorayê kar dike.

Ji bo qeydê bitikîne

Webînara Di Weşangeriya Kurdî de Kovargerî

Di 22yê Nîsana 1898an de Mîthat Mîkdat Bedirxanî li Qahîreyê “Rojnameya Kurdistan” çap kiriye ku Kurd di weşangeriya periyodîk de weke serdemeke nû dihesibînin. Di nava 122 salan de kurdan gelek rojname û kovar weşandine. Ev kovar û rojname bi gelek zimanan û bi alfabeyan derxistine û li cografyayeke gelekî berfireh belav bûne. Di van weşanan de bêhtir bi alfabeyên erebî, latînî û kîrîlî, nivîsên bi kurdî, tirkî, erebî û farisî bêhtir hatine nivîsandin.

Kurdan cara yekem di sala 1913yan de li Stenbolê kovar Rojî Kurd weşandiye. Kovar bi tîpên erebî û bi tirkiya osmanî û bi kurdî weşana xwe kiriye lê bi tenê çar hejmar çap bûye. Piştî wê bi demeke kurd, Hetawî Kurd weke berdewama vê kovarê derketiye. Dîsa di sala 1913yan de kovara Bangî Kurd, di sala 1918an de kovara Jîn weşandine.

Di serdema Komarê de ji ber kurdî û kurd hatine qedexekirin, kurdan xebatên kovargeriyê li Sûriyê, Iraq û Yekîtiya Sovyetan dewam kirine. Di van salan de Hawar (1932) û Ronahi (1942) li Sûriyeyê çap bûne ku her du jî di warê entelektueliyê de mîrateyeke giranbiha ava kirine. Hawar yekem kovar e ku bi kurdiya latînî hatiye çapkirin û di pêşxistina kurdiyê de bûye ekoleke nû. Her weha di warê wêje, folkor û çanda kurdan de nivîsên girîng weşandiye.

Piştî Şerê Duyem ê Cîhanê Ewropa bûye cih û warê ku kovargeriya kurdan lê berdewam kiriye. Ciwanên kurd ên ji bo perwerdeya zanîngehê çûne Ewropayê li hêlekê jî dest bi weşangeriyê kirine. Piştî salên 1960î kurdên ji ber armancên siyasî bûne penaber û berê xwe dane Ewropayê tevlî wan xwendekaran bûne û gelek kovar weşandine.

Di wan salan de meyla cîhanê li ser tevgerên azadiya netewî bû. Bandora vê meylê li kurdan jî kiriye û li çar welatên ku kurd lê dijîn xebatên kovargeriyê careke din bûye rojev. Bi taybet jî tevgerên siyasî bi armanca propagandayên xwe bikin, bi alfabe û zimanên cida cida gelek kovar weşandine. Li Tirkiyeyê ji ber ku kurdî bi yaseyan hatibû qedexekirin, kovar bêhtir bi tirkî çap bûne.

Kovargeriya kurdan bêhtir di salên 1990î û 2000î de geş bûye. Li Tirkiyeyê di sala 1991ê de qedexeya weşana bi kurdî rabû. Ev, di warê weşangerî û kovargeriya kurdî de weke serdemeke nû tê nirxandin. Di van salan de weşangeriya kurdî ne tenê bi rojnameyan, bi ajansên nûçeyan, kanalên televizyon û radyoyan jî dengê xwe derxistiye. Her weha gelek kovarên çandî-hunerî, yên derbarê zarok, jin, karîkatur, çanda populer û dîrokê de van salan çap bûne.

Her kovarek bi nivîs û naveroka xwe rewşa dema ku tê de hatiye weşandin, mîrate, asta entelektuelî, çand û hunera wê demê, meyla siyasî, çalakî û bername, xeyalên civakê, nêrîna li civakê û rê û rêbazên têkoşînê yên serdema xwe nişan dide. Ji ber wê jî her kovarek gencîneyeke çandî ye û ji bo serdemên girîng ên dîroka kurdan werin famkirin xwedî roleke mezin e.

Ji Rojî Kurd heta roja me her kovara ku hatiye weşandin di têkoşîna siyasî, çandî û ziman a kurdan de bûne hîmên sereke. Di vê rêzewebinaran de wê behsa dîroka kovargeriya kurdan were kirin û bandora wan a li ser jiyana civakî, siyasî û çandî ya kurdan û naverokên wan nîqaş çêbibin.

Bernameya RêzeWebinarê

1. 3ê Adara 2021ê Çarşem Saet:19:00

"Kovar: Şêweyê têkoşîna wêjeya kurdî li Tirkîyeyê"

Axiver: Serdar Ay

Moderator: Adnan Çelik

Ziman: Kurmancî

2. 10ê Adara 2021ê Çarşem Saet:19.00

“Di dema Meşrutiyeta Duyem de yekem kovara Kurdan: Rojî Kurd”

Axiver: Tahir Baykuşak

Moderator: Serhat Bozkurt

Ziman: Kurmancî

3. 17ê Adara 2021ê Çarşem Saet 19:00

“Têkiliya Kovara Hawarê bi avakirina nasnameya netewî û bi çapemeniyê re”

Axiver: Ronayî Onen

Moderator: Serdar Şengul

Ziman: Kurmancî

4. 24ê Adara 2021ê Çarşem Saet:19:00

“Di dema Şerê Sar de li Ewropayê têkoşîna Kurdan û Kovargeriya Kurdî (1949-1971)”

Axiver: Adnan Çelik

Moderator: Derya Aydın

Ziman: Kurmancî

5. 31ê Adara 2021ê Çarşem Saet:19:00

“Di salên 1990î de rewşa kovargeriya Kurdî û Kovara Rewşenê”

Axiver: Engin Sustam

Moderator: Namık Kemal Dinç

Ziman: Tirkî

6. 7ê Nîsana 2021ê Çarşem Saet:19:00

“Di weşangeriya kurdî de nûçegîhaniya kovaran”

Axiver: Gunay Aslan

Moderator: Ferid Demirel

Ziman: Tirkî

7. 14ê Nîsana 2021ê Çarşem Saet:19:00

“Kovar û kovargeriya jinan ên kurdan”

Axiver: Rojda Yildiz

Moderator: Eda Bazancir

Ziman: Tirkî

8. 21ê Nîsana 2021ê Çarşem Saet:19:00

“Kovara Vateyê: Dibistana Kirmanckiyê”

Axiver: Deniz Gunduz

Moderator: Canan Efe

Ziman: Kirmanckî

9. 28ê Nîsana 2021ê Çarşem Saet:19:00

“Di kovargeriya Kurdî de ekola Nûbiharê”

Axiver: Suleyman Çevik

Moderator: Ferid Demirel

Ziman: Kurmancî

(SO/FD)

Ferid Demirel

[email protected]

Hemû Nivîsên wî/wê

Edîtorê bianet kurdiyê ye. Ji Zaningeha Marmarayê, ji beşa Rojnamegerîyê derçûye. Li Zaningeha Marmarayê di beşa Rojnamegerîyê de masterê dike. Di rojnamaya Birgünê, Dicle Haber...

Edîtorê bianet kurdiyê ye. Ji Zaningeha Marmarayê, ji beşa Rojnamegerîyê derçûye. Li Zaningeha Marmarayê di beşa Rojnamegerîyê de masterê dike. Di rojnamaya Birgünê, Dicle Haber Ajansı (DİHA), Dem Tv, Rûdaw Tv û Sputnik Kurdistanê de wek nûçegîhan, edîtor, gerînendeyê nûçeyan û şef edîtor kar kiriye. Edîtorî û redaktoriya gelek pirtûkan kiriye. Yek ji nivîskarên “E- Kitêba Rojnamegeriya Kurdî a Dijîtal”, “Ferhengoka Kurdî-Tirkî ya Nûçegihaniya Zayenda Civakî” ye. Nivîseke wî ya lêkolînê di pirtûka “Haber Analizi ve Arşiv İncelemeleriyle Türkiye’de 9 Gazete” de hatiye weşandin. Li bianetê û Botan Internationalê, di Kargehên Medyaya Kurdî de dersên dîroka çapemeniya kurdî, rojnamegeriya mafparêz û hevpeyvînan daye. Pirtûkek bi navê "Guldesteyek ji Baxê Rewanê" (Sor Yay.), yek jî bi navê "Çîrokên Şêwra Ermenan" (Cervantes Yay.) derxistiye. Xwediyê Xelata Rojnamegeriyê ya Mûsa Anterî û Rojnamegerên Çapemeniya Azad (di beşa nûçeyên kurdî de) yê sala 2023yan e.

Sakine Orman

Hemû Nivîsên wî/wê

Gazeteci. IPS İletişim Vakfı/bianet’in yürüttüğü Atölye BİA'nın Proje Asistanlığını yaptı. bianet'in yanı sıra NewsLabTurkey, FreeWebTurkey, Gezegen24, InsideTurkey, FemSport gibi çeşitli alternatif mecralarda içerik yazıyor. Uluslararası...

nûçeyên pêwendîdar