Reşad Ekrem Koçu'nun İstanbul Ansiklopedisi için yaptırdığı yapı çizimlerinden bir seçki. Fotoğraf: Mustafa Hazneci, SALT Araştırma ve Programlar
SALT ve Kadir Has Üniversitesi, tarihçi ve romancı Reşad Ekrem Koçu’nun (1905-1975) yarım kalmış İstanbul Ansiklopedisi’nin basılı ciltleri ve yayınla ilgili muhtelif nitelikte binlerce belge dijital ortama aktarıyor.
Böylece Reşad Ekrem Koçu’nun yarım kalmış ve yeni baskısı olmayan eseri kullanıma açılmış olacak. Proje üç yıl sürecek.
SALT’ın bianet’e yaptığı açıklamaya göre bu zengin arşive tüm kullanıcılar erişebilecekler. Üç yıllık proje sadece dijitalleştirmesinden oluşmayacak, arşiv kapsamında programlar da üretilecek.
Projenin direktörlüğünü SALT Araştırma ve Programlar Direktörü Meriç Öner ve Kadir Has Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Arzu Erdem yapıyor. SALT Araştırma ve Programlar ekibinden Lorans Tanatar Baruh, proje yürütücülüğüne destek veriyor.
Yarım kalan şahaser
Reşad Ekrem Koçu’nun İstanbul Ansiklopedisi’nin yayımlanmamış S cildi için madde listesi.
Hikayemsi tarih anlatımı
İstanbul Ansiklopedisi Koçu’nun hayat projesi ve şaheseri.
İstanbul’un “muazzam bir kütüğü”nü oluşturmak üzere 1944’te başlamış çalışmaya. Kaynak tarama ve madde yazımı çalışmalarını 1973’e kadar sürdürmüş. Sokaklardan mimari yapılara, mühim ya da alelade şahıslardan şehrin âdetlerine, tarihî olaylardan şehir efsanelerine nice konuyu hikâyemsi anlatımlarla ve resimlemeler eşliğinde kayda geçirdi.
Koçu ansiklopedi için dönemin tarihçi, edebiyatçı, akademisyen ve sanatçılarından da katkı almış.
Sonuçta ortaya tezkirecilik geleneğiyle Batılı ansiklopedizmin -Koçu’nun kişisel ilgileri çevresinde şekillenen- benzersiz bir karışım olarak İstanbul Ansiklopedisi çıkmış.
Reşad Ekrem Koçu’nun İstanbul Ansiklopedisi için yaptırdığı portre çizimlerinden bir seçki. Fotoğraf: Mustafa Hazneci, SALT Araştırma ve Programlar
Bu muazzam kaynak Koçu hayattayken ancak G harfine kadarki ilk 11 cildi basılabilmişti. İstanbul Ansiklopedisi’nin sonraki ciltlerinin ham malzemesini oluşturan belgelerin akıbetiyse hep bir merak ve tartışma konusu oldu.
Kadir Has Üniversitesi bu yıl ham malzemeyi yaklaşık 20 bin ögelik bir belge grubu olarak devraldı. İstanbul Ansiklopedisi Arşivi, Koçu’nun tasarı aşamasında kalmış gelecek ciltler için derleyip kurguladığı, yer yer kaleme aldığı kapsamlı malzeme ile şahsi kütüphanesinden 1460 yayını içeriyor.
Reşad Ekrem Koçu hakkında
Osmanlı Padişahları adlı eserinde kaleme alınan Reşad Ekrem Koçu’nun biyografisi: 1905 yılında İstanbul’da doğdu; 6 Temmuz 1975 tarihinde İstanbul’da, Göztepe’de öldü. Babası Ekrem Reşad ey, annesi Hacı Fatma Hanım idi. Reşad Ekrem Koçu’nun babası Ekrem Reşad Bey, Yemen ve Sivas defterdarlıklarında, daha sonra İstanbul Şehremaneti muhasebeciliğinde bulunmuş olan Abdullah Reşad ile Osman Paşa kızı Melek Hanım’m oğlu idi. Annesi Hacı Fatma Hanım ise, yakında Yaymevi’miz tarafından yayınlanacak olan “Yangın Var!” isimli eserinin “Rehevalı Bedri Onbaşı- bahsinde, bir münasebetle söylediği gibi: İtfaiyeli Bedri’nin Ayşe adında dünya güzeli bir ablası varmış; bu kız yine o bozgun muhacirlerinden ve Eski Zağra eşrafından Emin Paşazade Şevket Bey’in, gayetle mahremi uşağı Buklumukiu Mustafa ile evlendirilmiş ki Reşad Ekrem Koçu’nun anası Hacı Fatma Hanım, Eski Zağralı Şevket Bey’in kızıdır.” 1921’de Bursa Lisesini bitiren Reşad Ekrem Koçu, 1931’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nden mezun oldu; Kuleli Askerî, Pertevnihal ve Vefa liselerinde tarih öğretmenliği yaptı. Emekli olduktan sonra kendini tamamen tarih yazarlığına verdi. Gazete ve dergilerde yayınlanan pek çok sayıdaki yazılarından başka; halka, zevkle okuyabileceği, ağır bilgiler, notlar ile yu u olmayan, fakat ciddi ve hattâ içinde ilgi çekici yeni görüşler bu rinan, kitap halinde tarihî eserler ve araştırmalar da yayınladı (Forsa Halil, Dağ Padişahları, Erkek Kızlar, Kabakçı Mustafa, Patrona Halil Yeniçeriler, Osmanlı Pedişahları vs. gibi). Bunların dışında Osmanlı Muahedeleri, Türk Giyim, Kuşam ve Süsleme Sözlüğü ve Topkapı Sarayı gibi ansiklopedik eserler de ortaya koydu. Reşad Ekrem Koçu’nun muhakkak ki en büyük eseri, maalesef tamamlanamayan İstanbul Ansiklopedisi’dir. Ansiklopedi önce 1944- 1948 yılları arasında 3 cilt (34 fasikül) yayınlanmış, «A» harfinin sonlarında kalmıştır. On yıllık bir aradan sonra 1958’de yeniden ve baştan basımına başlanmış; 1971’de, Eritmek-Fırın maddelerini ihtiva eden 10. cilt tamamlanmıştır. 5760 sayfa tutan bu on ciltlik muazzam eserden bir kaç fasikül daha çıkmışsa da «G» harfinin ortalarında yayın tamamen durmuştur. Reşad Ekrem Koçu’nun gazete ve dergilerde yazdığı sayısız yazılarından, kitap halindeki pek çok eserlerinden ve İstanbul Ansiklopedisinin ilerdeki maddeleri için hazırladığı notlarından ayrı olarak defterlere geçirilmiş, hattâ resimlendirilmiş yazılan, basıma hazır hale getirdiği eserleri de vardı. Bunlardan «Yangın Var!» ve "Haydud Aşkları" adlarındaki iki orijinal eser, pek yakında tarafımızdan yayınlanacaktır. Böylelikle, yine bir İstanbul tarihçisi olan Sayın Prof. Dr. Semavi Eyice nin Reşad Ekrem Koçu’nun ölümü dolayısı ile yazdığı bir yazısındaki: (Aramızdan ayrılan bir İstanbul tarihçisi, Reşad Ekrem Koçu. Pirelli, Aylık Mecmua, Kasım 1975, sayı 134, s. 8-9) “Yarım yüzyıllık bir ömrün ürünü olan notların (ki bunların arasında Hamamlara dair bir eser vardır) kaybolmaması temenni”sini, bir neme gerçekleştirmiş olmanın sevinç ve gururu; fakat aynı zamanda da, merhum Üstad’ın bu eserlerini kitap halinde göremeyişinin üzüntüsü içindeyiz.” Bu eserlerini yayınlarken, artılı; aramızda bulunmayan bu büyük İstanbul tarihçisini rahmet ve saygıyla anarız. |
(HK)
