Polislerin şiddet, orantısız kuvvet uygulaması, silah kullanması olaylarını değerlendiren Polis Akademisi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Önder Aytaç "Yenilir yutulur gibi değil" diyor.
Aytaç'a göre, olumsuz çalışma koşulları ve polis teşkilatının şeffaf, hesap verebilir olmaması en önemli etkenlerden.
Aytaç, birçok polisin İl Emniyet Müdürlüklerinde ve Emniyet Genel Müdürlüğü'nde bulunan ruh sağlığı uzmanlarından destek almaktan damgalanma, maaş düşmesi ve sicil kaygısı nedeniyle çekindiğini söylüyor. Aytaç'a göre, polisin yalnızca şiddet uygulaması değil, polis intiharları da bu faktörlerle doğrudan bağlantılı.
18 kişi öldü
Yılın başından beri karakolda dayak, orantısız güç ve dur ihtarına uymama gibi olaylar sonucunda 18 kişi hayatını kaybetti. Rize'de Ercan Güneşdoğdu polis mumuru Yahya A. tarafından boynundan ve omzundan vuruldu. Ardahan'da Volkan ve Kadir Azizoğlu kardeşler, iki polisin kendilerini dövdüğünü söylüyor.
Aytaç'ın bazı saptamaları şöyle.
İşkencesini anlatan polis öğretmenleri vardı: Eskiden polis okulu öğretmenliği, kızağa çekilmiş polisler için pasif hizmet olarak görülürdü. İşkencelerini anlatanlar vardı. Son dönemde azaldı. Eğitimde hiç soruşturma geçirmemiş olanları görevlendirmek gerek.
Eğitim iyi: Polislik eğitimi alanlar hangi koşullarda silah kullanabileceklerini gayet iyi biliyorlar. Hatta bazen gerekse de kullanmayanlar var. Son beş yıldır, polisin eğitimi gayet iyi durumda.
Kimler silah kullanıyor: Alanda en az iki üç yıl pişmiş olanlar, silah kullanabileceği koşulları çok daha iyi biliyor. Bizim son dönemde gördüğümüz olaylardakiler, eğitim almış olsalar bile staj döneminde herhangi bir toplumsal olayla fazla karşılaşmamış ya da psikolojik sıkıntı yaşayan polisler.
Amirlerle bağlantılı: Polis işkence yapıyor, orantısız kuvvet kullanıyorsa, cezasız kalıyorsa, bu durumu, yöneticileriyle bağlantılandırmak gerekir.
Polis psikolojik destekten çekiniyor: Eskiden psikolojik yardım yoktu. Son üç yıldır 35 civarında psikolog istihdam ediliyor. Ama bu yardım isteğe bağlı. Silahla hizmet verilen birimlerde, polis silahsız göreve verilirse maaşı yüzde 40 oranında düşer. Ayrıca "deli doktoruna gitti" diye damgalanma riski var. Oysa polisin psikolojik yardım da dahil, insanca yaşayabileceği koşulları kurmak gerek.
Yıllık kontrol gerek: Psikolojik destek zorunlu hale getirilebilir. Tıpkı arabaların fenni muayenesi gibi, polisler yılda bir psikolojik testten geçebilir.
12 saat çalışılmaz: Polisler genelde 12 saat çalışıp 12 saat ya da 24 saat dinleniyor. Bu en temel ihtiyaçlarını karşılayamıyor demek. Sıradan polis fazla mesaisinin karşılığını alacak olsa, 4,750 YTL maaş alması gerek. Şu an ortalama 1,300 YTL alıyor. Bu maaşı alacak olsa tavrı değişir.
Sendika şart: Sendikasına izin verilse, polis hakkını koruyabilse, bu olaylar olmaz. Avrupa'da toplumsal olaya götürdüğün polisin öğle yemeğini vermezsen, sendika karşına dikilir. Polis sendikası kurulmalı.
Polis sayısı az: Gelişmiş ülkelerin sigorta sistemiyle çözdüğü sorunlarda, bizde çözüm polisten bekleniyor. Avrupa Birliği'nde 221 kişiye bir polis, İstanbul'da 450 kişiye bir polis düşüyor. Polis sayısını artırmak gerek.
Şikayet mekanizması gerek: Toplumun, polislerde gördüğü her yanlışı ifade edebileceği bir şikayet mekanizması oluşturmak gerek. Bu şikayetlerin hepsinde hesap verirseniz, sorun olmaz. Şeffaflık gerekiyor. Örneğin, çevik kuvvetler üzerine anketler yapılıp sorunları ortaya çıkarılmış, kitap haline getirilmişti. Ama Em. Gn. Md Gökhan Aydıner*, bu çalışmayı desteklemek yerine yasaklamak yoluna gitmişti.
İşkencede açığa almak gerek: İşkence yapan polis meslekten atılmalı. İşkence iddiasında, soruşturmanın selameti için polisi açığa almak gerek. Yargının hızlı işlemesi gerek. (TK)
* Gökhan Aydıner, Aralık 2006'da Emniyet Genel Müdürlüğü'nden emekli oldu.
