Türkiye'nin 9. Cumhurbaşkanı olan Süleyman Demirel, 1962'de girdiği siyasette 1965-1993 yılları arasında da yedi farklı hükümette toplam 12 yıl başbakanlık yaptı, 1993-2000 arası Cumhurbaşkanı'ydı. 91 yaşında ölen Demirel'in çeşitli vesilelerle sarfettiği cümleler, Türkiye siyasi tarihi için önemli ipuçları veriyor.
A
* Ağca hapisaneden nasıl kaçmıştır.? Hapishaneler yol geçen hanına dönmüştür. Hapishanelerden pek çok kişi kaçmıştır.
* Aksini diyenin alnını garışlarım!
* Ağzınıı kapatacaksın! Derss verimii düşük oluyor. (1980 öncesi mecliste, kendisine muhalif Ecevit'e tepkisi)
* Aslana hüviyet sorulmaz demişler. Kimlik taşımam.
B
* Bana Türkiye’nin durumunu bir kelimeyle anlatın derseniz "iyidir" derim. İki kelimeyle anlatın derseniz "iyi değildir" derim.
* Bana "Milliyetçiler adam öldürüyor" dedirtemezsiniz.
* Bugün sağ tedhişçi diye bir şey yoktur. Türkiye'de sol tedhişçi vardır, sağ tedhişçi diye bir şey yoktur. Adam öldüren yok yani.
* Ben altı kere gittiysem yedi kere geldim. (Sizi o bulunduğunuz yerden altı defa indirdiler, hala orada oturmaya utanmıyor musunuz? diye soran gazeteciye.)
* Ben bir gün evimde otururken Çankaya'ya çıkayım diyerek çıkmadım.
* Ben bir işe girersem adamı anasından doğduğuna pişman ederim.
* Beşiktaş'ı niye sormuyorsun? (Kendisine Fenerbahçe'yi mi, yoksa Galatasaray'ı mı tuttuğunu soran muhabire cevaben)
* Binaenaleyh, öküzün altında buzağı aramanın manası yoktur. (24 Ocak 1980 basın toplantısından.)
* Binaenaleyh Türkiye'nin altı çürüktür, Türkiye'nin altı çürüktür diye bırakıp gidecek değiliz, bununla yaşamasını öğreneceğiz. (17 Ağustos 1999 Gölcük Depremi sabahı)
* Bize plan değil, pilav lazım. (CHP'nin planlı kalkınma önerisine verdiği cevabı.)
* Bulun 226'yı düşürün hükümeti.
* Benzin vardı şeker vardı, şerbet yapıp biz mi içtik?
* Bulut buluttur, bulutun akı da buluttur garası da, binaaneleyh, üzerine gonuşmaya değmez. (Sayın Demirel, Yıldırım Akbulut için ne düşünüyorsunuz? diye soran gazeteciye)
* Bu düzen böyle giderse elbet birileri çıkar şapkayı giyer kırata da biner. (Cumhurbaşkanlığı görevi sonrası seçim zamanı gazeteciye verdiği cevap.)
* Başörtüsüyle okumak isteyenler Suudi Arabistan'a gitsin.
* Bunların sonu da Allende gibi olacak. (1979 yılında Başbakan Bülent Ecevit'i öldürülen Şili Devlet Başkanı Salvador Allende'ye benzetir.)
* Ben 12 Eylül'le sandıkta hesaplaştım. (12 Eylül yargılamasında müdahil olup olmayacağı konusunda)
* Biz özel televizyonlara "hür olun" dedik. "Çıplak olun" demedik ki?! (Özel televizyonlar ve yayınlarının müstehcenliği tartışmaları olduğu sırada)
Ç
* Çorum'u bırakın, Fatsa'ya bak (Çorum olayları hakkında düşüncülerini soran gazeteciye cevabı)
* Çay'a yapılan zam değildir. Kalite ayarlaması yapıldı. Çayın kalitesi yükseltildi. (Çay'a yapılan zammı soran muhabirlere)
D
* Darbe Komisyonu'na ben ifade veriyor değilim. Eğer Darbe Komisyonu ifade almak istediğini söyleseydi ben kabul etmezdim onu. Ben devletin işlerini zorlaştırmam, kolaylaştırırım. Bilgi istiyorsanız verdik bilgi ama o kadar çok bilgi alındı ki sağdan soldan bunun içerisinden nasıl çıkılacağını doğrusu ben de merak ediyorum. Ama söylüyorum inşallah Darbe Komisyonu bu görevini bir tahkikat komisyonu haline getirmez.
* Devlet seçim sonuçlarına göre gereken tedbirleri alır.
* Devlet bazen rutinin dışına çıkabilir. (Susurluk skandalı sonrası)
* Demokrasilerde çareler tükenmez.
* Dün dündür, bugün bugündür.
* DYP'yi ben kurdurdum.
* Dünkü güneşle bugünkü çamaşır kurutulmaz.
* DYP olarak herkese iki anahtar vaad ediyoruz.
* Dört kaz teslim etsen, akşama üçünü kaybedip gelir. (1980 öncesinde Bülent Ecevit’e)
E
* Ege bir Yunan gölü değildir. Ege bir Türk gölü de değildir. Binaenaleyh, Ege bir göl de değildir.
* Elektriğin komünisti olur mu?
* Enkaz devraldık.
* Esasen Suriye, Türkiye'ye karşı açık bir husumet politikası izlemektedir. PKK terör örgütüne aktif destek sağlamayı sürdürmektedir.Tüm uyarılarımıza rağmen hasmane tutumundan vazgeçmeyen Suriye'ye karşı mukabelede bulunma hakkımızı saklı tuttuğumuzu, sabrımızın taşmak üzere olduğunu bir kere daha dünyaya ilan ediyorum.(1 Ekim 1998 TBMM Yasama Yılı Açış Konuşması'ndan)
F
* Fırat'ın kenarındaki bir kuzudan ben sorumluyum.
* Fiyatlar günden güne artıyosa memlekette pahalılık var demektir.
G
* Gap'ı kimseye gap diye gaptırmam.
* Goalisyon hökümetimiz hayırlı uğurlu olsun. (1991 genel seçimleri sonrası DYP-SHP koalisyon hükümetinin kurulduğu gün)
* Güniz Sokak'ta Nazmiye ile tavuk besleyecek değiliz.
* Galibiyetin sahibi çoktur, mağlubiyetin sahibi yoktur. Yenilgi yetimdir.
* Günah benden gitti!(1990'larda PKK'nın eylemlerinin arttığı sırada)
H
* Hükümetin başı (Bülent Ecevit'e, başbakan demek yerine)
* Herkes benim gibi 'dün dündür bugün bugündür' deyip işin içinden çıkamaz!(Cumhurbaşkanlığının son basın toplantısında)
İ
* İcabı olup olmadığı tartışılabilir. Ama icabı varsa feminizm fevkalade güzel bir şeydir. (Elele dergisine verdiği mülakatta)
* İşiniz vardı da biz mi aldık? (12 temmuz 1969) (İş isteyenlere)
* İşsizlikten kurtulmak istiyor musunuz ? takılın peşimize. (1991 genel seçimleri öncesi miting konuşmalarından)
K
* Kayıplar cebimde değil ki vereyim. (Cumartesi Anneleri/İnsanları eylemleri için.)
* Kendim için bir şey istiyorsam namerdim.
* Kırk günde kabak yetişmez. (1978'de CHP'nin 40 günde Türkçe bilmeyen öğretmenleri alıp öğretmen yapması için demiştir.)
* Kim ödeyecek 350 Milyar Lira zararı? Ben öderim diyen bir babayiğit çıksın göreyim, devlet öder diyen çıksın göreyim. Nereden öder devlet 350 milyar lira zararı? (24 Ocak 1980 tarihli basın toplantısından)
* Kayserililer benden daha da uyanık. (Kayseri mitingi sonrası)
* Köprülerin altından daha çok su akar, dünyanın sonu değil.
M
* Mizah bir yumruktur, ne zaman kime vuracağı belli olmaz.
* Memleket meseleleri bir parkta oturarak halledilseydi, çok büyük bir park yaptırır hep beraber içinde otururduk.
* Memlekette gaz vardır. (Gaz sıkıntısı için hükümet ne gibi önlemler alıyor diye soran gazeteciye)
* MİT gizli saklı işler yapan bir teşkilat değildir.
* Meseleleri mesele etmezseniz ortada mesele kalmaz.
N
* Neden çifte vatandaşlık verecekmişiz? Kendilerini Türk hissediyorlarsa gelip Türkiye'ye yerleşsinler.(Tarihçi Kemal Karpat'ın 1969'da Başbakan Demirel'den yurt dışındaki Türkler için "Çifte Vatandaşlık Kanunu" çıkarılmasını teklifi üzerine verdiği cevabı. 26 Nisan 2009 Zaman Gazetesi 18. sayfa haberi.)
* Nerde kalmıştık? (1987 - Siyasi yasaklı döneminin bitmesinden sonra katıldığı ve genel başkan seçildiği DYP Kongresi'nde, kürsüdeki ilk sözü)
* Neresini sıksaydım? (İngiltere ile ilişkilerin gergin olduğu bir dönemde yapılan bir görüşmede, Bülent Ecevit'in elini sıkmasının doğruluğunu kendisine soran gazetecilere cevaben )
* Ne veriyorlarsa benden beş fazlası (seçim vaatlerinden)
* Ne yabancı sermayesinden bahsediyorsunuz? Kasaplığı Türkiye'de vatandaşın elinden almaya kalkmışsınız, ne sermayesi gelir Türkiye'ye? Çırpınır durursunuz. (24 Ocak 1980 tarihli basın toplantısından)
* Niye? Biz mi öldürdük?(Başbakanlık kapısında bekleyen bir atı ölmüş ama iki at parası isteyen yaşlı amcaya verdiği cevap)
O
* Olaylar fevkalade. (13 Mart 1995 Gazi Olayları sırasında basına yaptığı açıklama)
* Onbir Eylül 1980 günü, Sıkıyönetim'e rağmen ülkenin her yerinde oluk oluk kan akıyordu. Nasıl oldu da 24 saat sonra her tarafta silahlar sustu ve her yer sütliman oldu ?" Süleyman Demirel, 12 Eylül 1984.
* Onbir Eylül 1980'de Milli İstihbarat Teşkilatı ülkenin Başbakanı'na Angara'da olan biteni anlatmak yerine, Angola'daki olaylar hakkında rapor veriyordu" Süleyman Demirel, 12 Eylül 1984.
* Ordunuzu tahrip etmek istiyorsanız onu siyasete sokun, yapılacak en kestirme yol budur.
P
* Parazit yapıyor! (Zam isteyen sendika liderlerine)
* Petrol vardı da biz mi içtik?
S
* Said Nursi büyük âlimdir, "Büyük âlim değildir" diyenin alnını karışlarım. (1999 yılında Kocatepe'de yapılan Said Nursi mevlidine gönderdiği mesaj)
* Su mu daha değerlidir yoksa petrol mü? Tabi ki su daha değerlidir. Çünkü petrol içilmez, ama su içilir.
* "Bana sağcılar cinayet işliyor dedirtemezsiniz."
* Sana ne? Tasası sana mı düştü? Sen mi talipsin? Sana vermem ister misin? Kime vereceksem vereceğim, verince görürsünüz! Bu böyle olmaz, biraz sabretmesini öğrenin! (28 Şubat Süreci'nde hükümeti kurma görevini kime vereceği konusunda soru sormak gafletinde (!) bulunan bir muhabiri paylarken)
* Siyaset bir meslek değildir, bir ilim de değildir. Nedir derseniz; siyasettir derim.
* Siyasi hakları vermek görevimizde, Türk Silahlı Kuvvetleri'ni rencide ettirmemek görevimiz değil mi?(Celal Bayar ve arkadaşlarının affedilmesi konusunda; ordunun bakısına karşı AP Meclis Grubunda söylediği söz.)
Ş
* Şapkamı alır giderim.
T
* Tespih çeken elle tetik çeken el bir olmaz.
* Türban ile okumak isteyenler Suudi Arabistan’a gitsinler.
* Türkiye 70 cent'e muhtaç olduğu devirde, hacılarımıza 70 milyon dolar ayırdık.
* Turbun büyüğü heybede.
* Türkeş Türk çocuğu, Ecevit halk çocuğu, Erbakan Müslüman çocuğu, biz o... çocuğu muyuz?
* Turgut Özal'ın başkaları tarafından öldürüldüğü iddialarının hiçbirisine katılmıyorum. Ben katılmam, eğer öyle bir durum varsa bulur çıkarırlar. 19 sene bulunup çıkarılmamış şimdi dahi bulunup çıkarılması geç değildir. Artık o görev adaletindir, başkasının değildir.
Ü
* Üs yok tesis var.
* Üzülmeyin çocuklar, üzülmeyin. Ben bir işe girersem adamı anasından doğduğuna pişman ederim.(Görev süresinin dolmak üzere olduğu dönemde, ATO Başkanı Sinan Aygün'e hitaben)
V
* Vaa mı bunun başka türlü izah tarzı?
* Vatana millete hayırlı uğurlu ossun
Verdimse ben verdim, ne olmuş?!(İlksan ile ilgili Kemal Ilıcak'a verilen paralarla ilgili yolsuzluk haberi üzerine suç üstü yakalanınca demiştir)
Y
* Yasaksız Türkiye (1982 Anayasasıyla siyasetten yasaklı olduğu dönemde kullandığı slogan)
* Yazın biz Bulgaristan'dan elektrik alıyoruz. Kışın Bulgaristan bize elektrik veriyor.
* Yapamazsın onu, oraya girmeyin hiç! Bak bir şey söyleyim; Çanakkale'ye giden 250 bin kişinin de anası-babası vardı! (Öcalan'ın idama mahkum edildiği dönemde kendisinden yardım isteyen Şehit Aileleri Derneği üyelerinden birinin "Biz Devletimize güvenmeseydik, çocuklarımızı askere göndermezdik" sözüne cevaben.)
* 28 Şubat'ta benim yaptığım her şey anayasaldır, kanunlara uygundur ve Türkiye Cumhuriyeti'nin temel esaslarını korumaya yöneliktir. Ben görevimi yaptım. Zaten aradan şu kadar zaman geçmiş bu kadar sene geçtikten sonra neyi arıyorsunuz...
* Yollar yürümekle aşınmaz.(12 Mart 1971 öncesi sol örgütlerin yürüyüşleri ile ilgili söylemiştir.)
* Yahya'yı ben kulağından tutup mahkemeye verdim. (Türkiye'nin ilk hayali ihracatını gerçekleştiren yeğeni Yahya Demirel için, cumhurbaşkanlığının son basın toplantısında böyle söylemişti. Doğrusu yolsuzluğu ortaya çıkaran ticaret bakanlığı müsteşarı Şerafettin Durugönül'ü görevden almıştı.)
Kaynakça
"Demirel siyaseti". Milliyet (20 Kasım 2011). 2015-05-20 tarihinde erişilmiştir.
"İyiyiz iyi". Gazete Vatan (02 Mayıs 2014). 2015-05-20 tarihinde erişilmiştir.
"En popüler söz yığını". Hürriyet (3 Ekim 1999). 16 Ekim 2010 tarihinde erişilmiştir.
Abdi İpekçi ile görüşmesinden (22 Temmuz 1976 Milliyet)
http://www.cumhuriyetarsivi.com/katalog/192/sayfa/1993/1/13/5.xhtml
Demirel: Özal zehirlenmedi, tüm laflar safsata, ntvmsnbc.com
* Bu liste wikipedia'da yayınlandı.
