Anayasa değişikliği referandumuna 12 gün kala Kadıköy’deki Salı Pazarı’ndayız.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2017 Mart ayı enflasyon rakamları yıllık enflasyonun Ekim 2008'den bu yana en yüksek seviyeye ulaştığını gösteriyor.
Pazar esnafına ve müşterilere fiyatları, satış ve alım gücünü, referandumdan beklentilerini soruyoruz.
Esnafın genel cümlesi işlerin iyi olmadığı yönünde, “işler iyi” diyen bir iki kişi var.
Tüm seçim dönemlerinde insanların paralarını saklamaya eğilimli olduklarını, referandum geçtikten sonra sürecin rahatlayacağı düşüncesine sık rastlıyoruz.
Referandumdan çıkacak sonucun değişiklik yaratıp yaratmayacağına dair görüşler, karar ne olursa olsun bir değişiklik olmayacağı, “hayır” çıkarsa daha iyi olacağı, “evet”in ekonomiye katkısı olacağı, “hayır” çıkarsa baskının artacağı endişeleri şeklinde çeşitlilik gösteriyor.
Çoğu insan ses ya da görüntü kaydı istemedi, isimlerin yayınlanması konusunda da aynı durum vardı. Görüntü vermek istemese de görüşünün “Hayır” olduğunu belirten daha çok insana rastladık.
Referanduma dair görüşünü belli etmek istemeyen insanlardan sıkça duyduğumuz “Hayırlısı olsun” cümlesi bir görüş müdür, yakın zamanda göreceğiz.
“Hayır diyenler fazla”
Enginarları soyarken sorularımızı yanıtlayan pazarcı, saldırıların yoğun olduğu zamanlarda halkın kalabalık yerlere gitmekten korktuğunu, son zamanlarda bu korkunun azalıp işlerin iyiye gittiğini söylüyor.
“Hayır diyenler daha fazla” gözlemini paylaşan esnaf “Hayırlısı neyse, ülke için onu diliyorum” sözüyle bizi uğurluyor.
“Evet ağırlıkta”
Perde standında konuştuğumuz iki kişi ise “Evet ağırlıkta” diyor, “Evet” sonucunun ekonomiye katkısı olacağı görüşündeler.
“Memleket iyiye gitmiyor”
“Hem referanduma muhalifim hem de referandumda” diyen bir sebze esnafı gidişattan mutsuz.
“Bu adam kötüye götürüyor memleketi, iyiye gitmiyor. Gazeteci, aydın, akademisyenler içeride. Vasıfsız kişiler memleketi yönetmeye çalışıyor. Bu memleket iyiye gider mi...
“Bir başbakan ‘Topal Ahmet’in oğlu başbakan oldu’ diyor. Bunu artık dünyaya söyleme. Kendine güven, 'İngilizcem var, iki üç tane dil biliyorum' de.”
“Pazarın eski tadı yok”
Eşarp satan bir pazarcı “Fiyatlar aynı ama eski işler yok, eskisi gibi pazarın tadı yok” diyor. Referandumdan beklentisini “Referandumdan sonra daha kötü olmasın da” diye yanıtlıyor.
Alışveriş yapan bir kadın “Daha kötü olacağı kesin” diyerek lafa giriyor, daha fazla görüş vermek istemiyor.
“Hayır çıkarsa cezalandırmaya gidecek”
Bir başka tezgahta ses ve görüntü kaydı almamızı istemeyen bir esnaf iyiye gidiş olacağı konusunda umutsuz:
“Padişah efendimiz 16 Nisan’dan sonra daha iyi olacak diyor ama ben inanmıyorum. İnsanların paraları çok az. Daha kötü olacağını düşünüyorum. Hayır çıkarsa da iyi olmayacak, cezalandırmaya gidecek gibi geliyor.”
Müşterilerin, “İndirim için şarkı sözü yarışması yapıyor, haftaya da onun için geleceğiz” dediği bir esnaf, görüşünü açıkça belirtiyor; “Referandumdan hayır çıkmasını istiyorum. Evet çıkarsa ne olacak, hayır çıkarsa ne olacak bilmiyorum ama gönlüm hayır çıkmasından yana.”
“Ne değişecek referandumla?”
Sonuç ne olursa olsun referandumla bir değişiklik olacağını düşünmeyenler de var.
“İşler iki senedir kötü” diyen biri “Ne değişecek referandumla? Değişmez, niye değişsin, aynı adamlar yönetmiyor mu ülkeyi” diye devam ediyor.
İşlerin kötü olduğunu söyleyen bir başkası “İşsizlik had safhada. Evet de hayır da çıksa işsizlik devam eder” diyor.
“Ne zaman seçim olsa işler düşer”
Müşterilerin referandum nedeniyle “parayı elde tutma” eğiliminde olduğu gözlemini de sıkça “Ne zaman seçim olsa işler düşer” cümlesiyle birlikte duyuyoruz.
“İnsanlar seçimlerde parayı elde tutuyor. Referandumdan sonra işler açılır. Milletin kafası karışık” diyen bir esnaf sonuç ne olursa olsun referandumun geçip gitmesini beklediklerini anlatıyor.
“Evet hayırı sorma, görüş bildirmiyoruz” diyen bir esnaf da aynı görüşte:
“İşler düşük gibi seçim arifesine girdiği için sıkıntılar var pazara yansıyor kimse para harcamak istemiyor ekonominin ne hale geleceği belli değil. Hayırlı haberler çıkarsa bir şeyler olacak, evet mi hayır mı çıkar bilmiyorum.”
“Hayırlısı neyse o olsun”
Peki pazar müşterisi ne düşünüyor? Görüntü ve ses kaydı konusunda onlar daha da temkinli. Müşteriler, esnafa nazaran sonuçlar ne olursa olsun referandumdan sonrası için daha iyimser.
Pazar fiyatlarının yine de en uygun olduğu düşüncesi hakim müşterilerde. Referandumla ilgili sorumuza görüş belirtmeden “Hakkımızda hayırlısı olsun” yanıtı çok sık geliyor.
Görüşünü söyleyenler hep “Hayır” diyor. Bir kadın “Böyle şey referanduma götürülür mü, çok yanlış” diyerek tepki veriyor.
“Halk için değil. Eski günlere dönülür mü? Kimin yararına bu anlamıyorum zaten. Evet, hayırı bile konuşmak çok yanlış. Niye evetmiş canım. Erdoğan zaten başımızda. Üç yıl sonrası için neden şimdi yasa değiştiriyor? Güvenmediği için şimdiden geçireyim de sağlama alıyım demiyor. Halk bilmiyor, TV’ler konuşmuyor bunları. Bizim için kötü olacak, yazık halimize. Gözünü açmazsan onlar da düşünmeden evet diyecek, yazık.”
Referandumdan çıkacak sonuçla ilgili bir kadın “Evet çıkarsa her şey pahalılaşır” diyor.
“Her şeyin iyi olacağını düşünüyorum. Türkiye’de seçim yaklaşınca değişiklikler oluyor piyasalar oynama gösteriyor. Seçimden sonra tekrar düzeleceğini düşünüyorum. Memleket için hayırlısı neyse o olsun.”
Bir başkası ise “Pazar fiyatları normal eskisi gibi değişiklik yok. İnsanları etkilemiyor, alıştık böyle şeylere. Sonucun halka yansıyacağını sanmıyorum. Güzel şeyler olacak diye düşünüyorum. İyi düşünelim iyi olsun” diye konuşuyor. (BK)
