1 Ekim 2011 itibariyle Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) yürürlükte. HMK'nın 120. maddesi şöyle:
Harç ve avans ödenmesi: Madde 120- (1) Davacı, yargılama harçları ile her yıl Adalet Bakanlığınca çıkarılacak gider avansı tarifesinde belirlenecek olan tutarı, dava açarken mahkeme veznesine yatırmak zorundadır.
(2) Avansın yeterli olmadığının dava sırasında anlaşılması hâlinde, mahkemece, bu eksikliğin tamamlanması için davacıya iki haftalık kesin süre verilir.
Nakit adalet sistemi
Yasa, sizi bir dava açarken peşin ödeme yapmaya zorunlu bırakıyor. Hakkını arayan bir işçi de olsanız, boşanmaya çalışan bir kadın da olsanız, gördüğünüz şiddetten dolayı tazminat almaya çalışan biri de olsanız, adaletten önce yargının iş yükünü azaltmak için peşin ödeme yapmanız gerekiyor.
Peşin ödenecek meblağ, tanık, bilirkişi ve keşif ücretlerini de kapsıyor.
Yalnızca, dava masraflarını göremeyecek kadar yoksul olanlar, muhtardan yoksulluk belgesi alarak adli yardım alabiliyor. Bu durumda devlet, masrafları karşılıyor.
"Yargının sorunu, bütçeden ayrılan paydır"
İş Hukuku avukatı Mebuse Tekay bianet'e yasayı yorumladı ve İdari ve Ceza Mahkemeleri dışındaki tüm mahkemeleri bağlayan HMK'nın 120. maddesinin hak arama özgürlüğüne sınır getirdiğini söyledi.
Tekay, "Yargılamanın hızlandırılması, insanların hak arama özgürlüklerine yeni engeller getirerek değil; bütçeden yargıya ayrılan payı artırarak yapılır."
Masrafların geç yatırılma sorunu, Türkiye'deki yargı sistemini büyük ölçüde yavaşlatıyor. Bu doğru.
"Örneğin, bilirkişi ücretini yatırmak için üç ay süre veriliyor Keşif ücretini yatırmak için duruşma erteleniyor. Bu gecikmeler, yargının hızını elbette etkiliyor. Fakat bu sorun, hükümetlerin adalet sistemine pay ayırmamasıyla ilgili."
"Devlet, yargıya en düşük pay ayrılıyor; daha yüzde 2 bile olmadı. Bütün Cumhuriyet tarihi boyunca yargıya ayrılan payın yüzde 2'nin üzerine çıkması yalnızca bir kere mümkün oldu. Adaletteki tıkanıklığın sebebi bütçedeki yetersizlik; bu açık bu hak arayan insanlar üzerinden kapatılamaz."
Çözüm: Adli Yardım Sistemi
Tekay, işleyişin düzelmesi için Avrupa'da da olan adli yardım sisteminin kurulması gerektiğini belirtti. "Adli yardım sisteminde, adalete başvuran kişinin, ancak belirli gelir seviyesinin üzerinde olması durumunda başvurusu ve davanın takibi için ondan harç alınıyor. Düzeyin altındakiler, devlete harç ve masraf ödemeden hakkını arayabiliyor."
Yeni düzenlemede ne, ne kadar?
Ödenmesi gereken tutar davaya göre değişiyor ama Akşam'ın haberine göre, yeni düzenleme davadaki taraf sayısının beş katı kadar tebligat parasını peşin ödemesi gerektiriyor. Tebligat ücreti: 6 TL.
Davacı, dilekçesindeki sayı kadar tanıklık ücretini peşin yatırmak zorunda. Dava dilekçesinde tanık sayısı belirtilmemiş olsa dahi davacıdan, en az üç tanık ücreti ve tebligat parası yine peşin alınacak. Yeni tarifedeki tanıklık ücreti 15 -30 TL olarak belirlendi.
Keşif harcı 200 TL civarında; keşif ulaşım gideri de 75 TL.
Bilirkişi ücreti 150 TL ile 300 TL arasında değişiyor. (IC)
