Sosyal hizmet uzmanı Şadiye Dönümcü, yaşlı haklarının tanınmadığı ve 'Yaşcılık-Agizm' kurbanı olduğu Türkiye'de yaşlıların bağımsızlık, katılım, bakım, kendini gerçekleştirme haklarını bilmesi, koruması ve savunması ile pandemi döneminde yaşam kalitelerinin korunması ve arttırılması için "Pandemide Yaşlı Olmak" adlı bir rehber hazırladı.
Amaç, yaşlılık farkındalığının artması
Rehberin amacı öncesinde de 'eksik' yurttaş duygusu olan yaşlıların pandemi sürecinde artan bu duygusunun 'yurttaş'lık duygusuna evrilmesi, insan onuruna yaraşır bir yaşam için talepkar olmaları, kamu-yerel kuruluşların yaşlılara verdiği hizmetle ile üretecekleri politikalara, ilgili sivil toplum örgütlerinin yaşlı haklarına ilişkin çalışmalarına bir nebze doğrudan ya da dolaylı yararı olması, dahası yaşlılık farkındalığının artmasına da katkı vermek.
Rehbere neden ihtiyaç duyulduğu şöyle açıklanıyor:
"Covid-19 pandemisi, her yaş grubundaki bireyin yaşamını bir şekilde altüst etti. Kırılgan bir grup olan yaşlılar, tüm dünyada ve ülkemizde pandemiden en üst düzeyde etkilendi. Pandemide, karantina günlerinde bazı hak ve özgürlükleri ihlal edilen, bazı hak ve özgürlükleri zorunlu olarak kısıtlanan yaşlılar incindi, savunmasız kaldı.
"Yaşlıların hakları ihlal edildi"
"Yaşlıların en başta sağlık, bakım, beslenme gibi hakları -bir şekilde- ihlal edildi. Ailesiyle aynı evde, aynı kentte ya da ayrı kentte, kırsalda ya da şehirde, evinde yalnız, eşiyle ya da ücretli bakım verenle birlikte veya huzurevinde yaşayanlar, yatağa bağımlı olanlar ve bağımsız yaşam sürdürebilenler, kadın ve erkek yaşlılar farklı sorunlar yaşadı.
"Geliri olan, olmayan ve yetersiz olanlar zorlandı. Özgüvenleri azaldı. Kuşaklararası gerilim arttı. İhtiyaçları tam karşılan(a)madı. Başkalarına bağımlı oldu. Fiziki, mental ve ruh sağlıkları bozuldu. Ölüm kaygıları arttı. Travmatize oldular. Kronik hastalığı olanlar sağlık kontrolüne gidemedi, ilaç tedariğinde zorlandı. Gıda ve sair gereksinimlerini karşılamaları kolay olmadı. Psiko-sosyal sorunları arttı, bazı sorunları fark edilmedi. Kovit-19 virüs stresiyle baş etmekte zorlandılar. Yalnızlıklarına gömüldüler. Uyumsuzlukları arttı. Bellekleri zayıfladı. Sevdiklerini kaybetme korkusu yaşadı. Bunaldılar. Uyku düzenleri bozuldu. Artan karamsarlık ve mutsuzluk halleri nedeniyle haz, ilgi ve istek kaybına uğradılar. Şefkat, sevgi ve paylaşma istekleri karşılan(a)madı. Telefon talimatlarıyla yönetilmekten hoşlanmadılar. Ailelerinin, bakım verenlerinin ve toplumun şiddetine maruz kaldılar, ihmal edildiler, istismara uğradılar. Dahası yaşlılar olan biteni, yakınlarını, bakım verenleri ve toplumu anlamakta zorlandı. Yakınları ve toplum da yaşlıları anla(ya)madı."
Rehberde, 21 adet video yer alıyor
Bu gözlem ve gerçeklerden hareketle hazırlanan "Pandemide Yaşlı Olmak" rehberinde “Yaşlı Olmak”, “Pandemide Yaşlı Olmak”, “Her Şeyden Önce Sağlık”, “Düzenli Uyku ve Beslenme Önemli”, “ Hareket Et, Aktif Yaşlan”, “Ev İçinde Egzersiz”, “Ruh Sağlığını Korumak”, “Alzheimer Hastası Olmak”, “Alzheimer Hasta Yakını Olmak”, “İlişkilerde İncinir, İlişkilerle İyileşiriz” , “Yaşlı Yakını Olmak”, “Yaşlı Yakını Olmak”, “Huzurevi Yaşlısı Olmak”, “Evde Olmak”, “Ev içi Uğraşı”, “Yaşlılarla İletişim”, “Pandemide Dijital İletişim”, “Ev Kazalarından Korunmak Mümkün”, “Keyifli Yaşlanma Önerileri”, “Sağlık Olsun” ve “Yaşlıların Hakları Var” ile Pandemi Gerçeği, Pandemiden Korunmak başlıklı süresi 2-9 dakika arasında değişen 21 adet video yer alıyor.
Sivil Düşün desteğiyle oluşturuldu
Ses, metin, müzik, söyleşi, spot ve şiirlerden oluşan videolarda yaşlılara, yaşlanmakta olanlara, bakım verenlere, yaşlılık hakkında bilgilenmek isteyenler için bilgiler ve uyarılar bulunuyor.
Şadiye Dönümcü, “Pandemide Yaşlı Olmak” rehberini, Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı (4. Dönem) “Bizi Birbirimize Bağlayan Şeyler/ İyi Günde, Kötü Günde” özel desteğiyle hayata geçirdi. Rehber yine Sivil Düşün Programı (3. Dönem) desteğiyle hayata geçirdiği “yaşlıyımhaklıyım” web sitesinde yayımlanıyor.
Videolara buradan ve Youtube kanalından ulaşabilirsiniz.
Şadiye Dönümcü kimdir?
Sosyal hizmetler uzmanı. Kamu yönetimi bilim uzmanı. Yaklaşık 17 yıl kamuda yaşlılık alanında yönetici ve sosyal hizmet uzmanı olarak çalıştı. bianet.org sitesinde yaşlılık ağırlıklı olmak üzere diğer sosyal hizmet alanları ile hayatın sair hallerine ilişkin yazıları yayımlanıyor. Yaşlılığa dair sosyalhizmetuzmani.org sitesinde, değişik dergi ve gazetelerde yayımlanan yazıları ve bilimsel toplantılarda sunduğu tebliğleri var. TRT’nin yaşlılık temalı “Mavi” ve “Ömür Dediğin” programlarında danışmanlık/metin yazarlığı yaptı.
(Mülga) SHÇEK yayını “Yaşlılık El Kitabı”nın editörü, 'Dokunsan Kırılan, Dokunmasan Kuruyan İnsanlar' ve 'Yaşamla Bütünleşen Bir Mesleğin Öyküsü: Sosyal Hizmet & Sema Kut” adlı kitaplarının yazarı, “Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri” adlı kitabın bölüm yazarı.
"Yaşlıyımhaklıyım.com" sitesi ve ilgili ve sosyal medya hesap ve sayfalarının kurucu, yürütücü ve sorumlusu. Eylül 2020 itibarıyle "YaşlıyımHaklıyım.com" sitesinde yayımlanan “Pandemide Yaşlı Olmak” rehberi de son çalışması.
Aile İçi Şiddet Eğitmeni ve Türkiye Alzheimer Derneği Mersin Şubesi gönüllüsü.
(SO)
