İstanbul Serbest Muhasebeciler Mali Müşavirler Odası’nın (İSMMMO) raporuna göre 22 yılda 30 milyar dolarlık özelleştirme yapılırken hükümetler kamu kaynaklarını özel sektöre aktardı ve uzun vadede vergi geliri düştü.
İSMMMO'nun Özelleştirme İdaresi, Hazine Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı ve hükümet programından yararlanarak hazırladığı rapor, özelleştirmelerle ilgili halen 4 bini devam eden 7 bin 400 dava açıldığını; biten davaların büyük ölçüde idare aleyhine sonuçlandığını gösterdi.
Davaların ana başlıkları şöyle: Arsa spekülasyonu, rant yaratma, görevi ihmal, görevi kötüye kullanma, kamu kaynaklarına zarar verme, tekel ve kartel oluşturma, haksız rekabet ortamı yaratma, vergi kaybı.
Oda başkanı Yahya Arıkan “Hükümet kaynaklarını özel sektöre devrederken, daha sonraki yıllarda temettü ve vergi gelirlerinin büyük kısmını da devrettiğini unutmamalı. Çünkü özelleştirmelerin hemen ardından satılan KİT’lerin ödedikleri vergi oranları düşerken, Hazine’nin gelir kalemleri de azalıyor” dedi.
THY, elektrik işletmeleri, Tekel Sigara sırada
2008'de özelleştirme listesinde Türk Telekom’un kamunun elinde kalan hisselerinin yüzde 15 ila 25’lik bir kısmının yanı sıra Ziraat Bankası ve Türk Hava Yolları'nın (THY) halka arz edilmesi bekleniyor.
Hükümet, Halk Bankası, halen ihale süreci devam eden Tekel Sigara, elektrik dağıtım özelleştirmeleri, köprü ve otoyolların işletme hakkı devriyle yıl içinde 11,8 milyar dolarlık özelleştirme geliri hedefliyor.
Oda, geçen yıl enerji dağıtım özelleştirmelerinin son anda durdurulduğunu hatırlatarak 2008'de bunların gerçekleşmesiyle hükümetin sübvanse ettiği elektrik fiyatlarının artacağını söyledi.
Özelleştirilecek kurumlar karda
Şu an kamu denetiminde 82 tane kurum var. Özelleştirme kapsamındaysa program da dahil 18 kuruluş var. Bu kuruluşların 12 tanesinde yüzde 50’nin üzerinde kamu payı mevcut. Ayrıca özelleştirme kapsamında 62 taşınmaz, 87 tesis, beş liman, sekiz otoyol, iki boğaz köprüsüyle şans oyunları lisans hakkı da yer alıyor.
2006'da özelleştirme kapsamındaki kamu iktisadi teşekkülleri toplam 1 milyon 435 bin YTL kar elde etti. Zarar eden iki büyük kurum Devlet Demiryolları ve Türkiye Kömür İşletmeleri.
Özelleştirme istihdam ve büyüme yaratmıyor
Halen devri yapılmayan Petkim ile birlikte özelleştirme süreci tam 65 bin 549 çalışanı ilgilendiriyor.
1985'ten bu yana özelleştirilen kimi işletmeler kapandı, istihdam azaldı. Örneğin Orman Ürünleri Sanayi'ne (ORÜS) bağlı 2 bin 342 işçinin çalıştığı 20 işletme 1996-99 arasında satıldı. Çalışan sayısı 261'e düştü, işletmelerin 15'i kapandı.
Bin 359 işçinin çalıştığı SEK'e bağlı 32 işletmede de özelleştirmeden sonra bu rakam 514'e indi, 22 işletme kapatıldı. (EÜ/TK)
