Oyun Hareketi Derneği oyun hakkını kamusal ve özel alanlarda hayata geçirmek üzere 2006 yılından itibaren faaliyet gösteriyor. Oyun savunucularından oluşan dernek okulda, evde, sokakta, afet koşullarında, mevsimlik işçilerin yanında, cezaevlerinde kısacası çocuğun olduğu her yerde oyunun varlığının bir zorunluluk olduğunu savunuyor.
Oyunu salt bir öğrenme aracı ya da eğlence unsuru olarak değil, çocuğun yaşamsal bir ihtiyacı olarak değerlendiren derneğin üyelerinden ve oyun savunucularından Esra Güneş ile oyun hakkının kapsamını konuştuk.
"Oyunsuz bir çocukluğun telafisi yok"
Oyun hareketi ne demek, bu hareket çocuk hakları açısından neyi savunur? Bir de pedagoji bu konunun neresinde duruyor?
Bir çocuk nasıl ki yemek yemek, uyumak zorundaysa; hareket etmeye, denemeye, gülmeye, hayal kurmaya, yani oyun oynamaya da aynı şekilde ihtiyaç duyar. Oyun çocuğun hayatının, var oluşunun tıpkı yukarıda saydığımız fizyolojik ihtiyaçları gibi bir parçası. Çocuk yemek yemezse açlık, oyun oynayamazsa oyun yoksunluğu çeker. Oyun yoksunluğu yalnızca öğrenme sürecini değil; duygusal, sosyal ve fiziksel dengesini de bozacaktır. Özetle, oyunsuz bir çocukluğun telafisi yok.
Pedagojik açıdan savunduğumuz şey ise pedagojisizlik! Çocuklarla ilgili her şey “pedagojik kaygılarla” ve “yetişkinler tarafından” belirleniyor. Oysa çocukların kendi belirledikleri gündemleriyle, kendi yollarıyla, kendileri gibi olmaya ihtiyaçları var. Dernek olarak çocuklar için, çoğu zaman yetişkinlere rağmen, bunu yapabilecekleri güvenli bir alan tutuyoruz. Oyun alanı; araştırma, öğrenme, büyüme, deneme, birtakım sosyal ve bilişsel becerileri test etme, sorunlarını çözmeyi öğrenme yeri, dünyayla özgürce temas ettikleri yer. Bu yüzden de geleneksel anlamda bir “pedagojiye” ihtiyaç kalmıyor, bırakın oynasınlar diyoruz.
Çocuk koruma ve safeguarding: “Yardımın gücü kadar, sınırı da olmalı”
Oyun hareketinin savunduğu bu ilkeler ile okulların sınıfların ve çocukların nasıl bir dönüşüm yaşamasını öngörüyorsunuz? Oyun hakkının etkilerini çocukların yaşamlarında nasıl gözlemleyebiliriz?
Oyun alanı açılan okullar, çocukların yalnızca ders çalıştığı değil, yaşadığı yerler haline gelir. Sınıflar esnekleşir, kurallar oyuna alan açacak şekilde yeniden düşünülür. Çocukların okula aidiyeti artıyor. Çocuklar arasında kazalarla sonuçlanan yaralanmalar azalıyor.
Öğretmenlerin çocuklarla iletişimi gelişir, çocuk gibi düşünmeyi öğrenirler. Mesleki tatminleri artar. Oyunu “öğretmek için” değil, çocukların kendi oyunlarını kurabilmeleri için alan açmak üzere destekler. Çocuklar daha huzurlu, meraklı ve sosyal hale gelir. Okul yorgunluk ve sıkılma yerine neşe ve hareketle anılır. Çocukların bedensel ihtiyaçları karşılandığı için öğrenmeye de gerçekten hazır hale gelirler.
Bizim uygulamalarımızda modellediğimiz “esnek oyun alanları” atık malzemeleri oyuncağa dönüştürüyor. Çocuklar bu yanı ile sürdürülebilir bir dünyayı oyun ortamında da deneyimliyorlar. Bu tanımlı olmayan oyuncaklar ile kendi oyun dünyasına göre işbirlikleri kuruyor, tasarımlar yapıyor, koşuyor, yapıyor bozuyor. Haliyle keşfetmeye, üretmeye imkan buluyor. Bizim uygulamalarımızda gözlemlerimiz de gösteriyor ki dil bariyerleri, nörolojik farklılıklar engel olmaktan çıkıyor. Esnek oyun uygulamalarında her çocuk farklı yaş grupları ile bir arada oynuyor. Her yönü ile kapsayıcı bir eğitim için zemin hazırlıyor.
"Oyunu kazanım listelerine sığdırmayan bir hak olarak görüyoruz"
“Oyunsuz bir eğitimin nitelikli olduğunu söylemek mümkün değil” size ait ve çok net bir söylem. Bu saptama nereye dayanıyor nasıl mukayese ediyoruz oyunlu ve oyunsuz bir eğitimi?
Bugün çocukların zamanının büyük kısmı okulda geçiyor. Ancak artan akademik kaygılar, ölçme–değerlendirme baskısı ve erken yaşta “başarı” beklentisi nedeniyle okullar oyun için çok az alan bırakıyor. Üstelik yalnızca okulda değil, okul dışındaki zamanlarda da çocukların hayatı çoğunlukla yetişkinler tarafından planlanmış durumda: kurslar, etkinlikler, programlar...
Bu durumda çocukların günleri tamamen yapılandırılmış bir hale geliyor. Muhteşem etkinliklerle donatılmış bile olsa böylesine yetişkinlerce yapılandırılmış bir ortamın nitelikli olduğunu söylemek mümkün değildir. Oysa gelişimsel olarak çocuğun ihtiyaç duyduğu şey, tam tersine — yapılandırılmamış, özgür, kendiliğinden zamanlardır. Bu alanlar yok olduğunda; çocuk bedensel ritmini, duygusal dengesini ve yaratıcılığını kaybeder. Daha büyük bir cümle; çocuk kendi doğasını kaybeder. Oysa artık eğitim ortamlarının niteliğinden söz ederken çocuğun kendini ve potansiyelini bulmasını, kendini ifade edebilmesini, iyi olma halini korumasını konuşuyoruz. Bunların anahtarı elbette oyundur.
Oyun en iyi hali ile çoğu zaman yetişkinlerin elinde bir eğitim yöntemine dönüşüyor. Oyun tabanlı etkinlikleri değerli bulmakla birlikte, oyunu kazanım listelerine sığdırmayan, kendiliğindenliğini koruyan bir alan olarak savunuyoruz. Bir çocuğun kendi başına, hiçbir hedef olmadan oynayabilmesi; özgürlük, hayal gücü ve özdenetim gelişiminin temelidir.
Bu yüzden “oyun oynamak” kendi başına bir haktır, pedagojik bir lüks değil. Çocuğun haklarını korumayan, ihtiyaçlarını gözetmeyen, gelişimlerinin parçasına yer vermeyen bir eğitimin nitelikli olmasını bekleyemeyiz.
20 KASIM DÜNYA ÇOCUK HAKLARI GÜNÜ
Çocuk haklarını korumak dili dönüştürmekle başlar
“Oyun sağlayıcısı” olmak isteyenler için eğitim programları açık kaynaklarda
Dernek olarak önünüzde nasıl bir takvim var okullar, çalışma grupları veya aileler sizinle nasıl temas kurabilirler?
“Esnek Oyun Uygulamaları” adını verdiğimiz yaklaşımın, çocuğun bulunduğu her ortamda yaşama geçmesini istiyoruz. Bu nedenle “oyun sağlayıcısı” olmak isteyen kişiler için eğitim programları düzenliyoruz.
Şu anda birlikte çalışmayı planladığımız okullar var; ancak bizce bu modele, basitliği ve etkililiği sayesinde biz olmadan da başlanabilir. Bu yüzden internet sitemizde açık kaynak olarak paylaştığımız “Okullarda Esnek Oyun Uygulama Rehberi”nin daha fazla kişiye ulaşmasını, modelimizin her okulda ve her mahallede hayat bulmasını istiyoruz.
Çalışmalarımız yalnızca okullarla sınırlı değil. Maraş depreminden bu yana Hatay bölgesinde esnek oyun uygulamalarının yaygınlaşması için çabalıyoruz. O bölgeyi hiç bırakmadık, bırakmayı da düşünmüyoruz. Hatay’da “Oyun Sağlayıcı Topluluğu” adını verdiğimiz bir yapı oluşturuyoruz. Bu toplulukta sivil toplum çalışanları, eğitmenler ve çocuk hakları aktivistleri yer alıyor. Böylece olası afetlerde çocuklara ulaşmak için hazır, deneyimli oyun sağlayıcılarımız olacak. Aynı toplulukları farklı bölgelerde de kurarak bu ağı büyütmeyi hedefliyoruz.
Oyun Hareketi Derneği'nin güncel çalışmalarına web sitesinden ve sosyal medya hesabından ulaşabilirsiniz.
(NÖ)
