Yolcu gemisi "Costa Concordia" 13 Ocak 2012'de karaya oturduğunda kaptanının herkesten önce gemiyi terk etmesi şaşkınlık yaratmıştı. Kaptan "gemiyi en son kaptan terk eder" ve "Önce kadınlar ve çocuklar" gibi kaza anında uyulduğu sanılan kuralları ihlal etmişti. Yolcu gemisinde 3 bin 206 yolcu ve 1023 mürettebat bulunuyordu. Kazada 32 kişi öldü; 64 kişiyse yaralandı. Ölenlerin 17'si kadındı.
İsveç bilim adamları 1852' den 2011' e kadar 30 farklı milletten 15.000 yolcuyu kapsayan 18 gemi kazasını inceledi. Ekonomist Michael Elinder ve Oscar Erixson "Every man for himself: Gender, Norms and Survival in Maritime Disasters" (Herkes Kendi Derdinde: Cinsiyet, Kurallar ve Deniz Kazalarında Hayatta Kalmak) adıyla yayınladıkları araştırma sonuçlarında deniz felaketlerinde kadın ve çocukların hayatta kalma oranlarının erkeklere göre daha düşük olduğunu kaydetti.
Mürettebat hayatta kalıyor
"Önce kadınlar ve çocuklar" denizcilik kuralı gibi algılansa da araştırmalara göre gerçek böyle değil. Söz konusu ölüm ve yaşam olunca herkes kendini kurtarmaya çalışıyor. Hatta kaptan ve gemi mürettebatı gemiyi ilk terk edenler oluyor. İncelenen kazalarda kaptan ve gemi mürettebatının hayatta kalma oranlarının yüksek olduğu belirtiliyor. Kaptanın gemisini terk etmeyerek yolcuları kurtarmaya çalışması ve gemide organizasyonu sağlaması nadir rastlanan durumlardan.
Titanic bir istisnaydı
Sadece 1912 deki Titanic ve 1852 deki Birkenhead kazalarında "önce kadınlar ve çocuklar" öncelikli olarak kurtarıldı. Bu kazalarda kurtarılan kadın ve çocuk yolcu yüzdesi erkeklerinkinden fazla oldu.
Araştırma raporunda, Titanic'te ki bulgulardan yola çıkılarak önce kadın ve çocukların kurtarıldığı, erkeklerin büyük bir bölümünün de geri durarak filikaların dönmesini bekledikleri belirtiliyor. Sonuç olarak ise, kadın ve çocukların yüzde 70'i erkeklerin ise sadece yüzde 20'si kurtarılabildi.
İstisnalar dışında ki çoğu araştırmada kadınların hayatta kalma şansı erkek yolcuların yarısı kadar. Gemi mürettebatı ise yolculara göre yüzde 18.7' lik kurtulma avantajına sahip.
Kaptan tarafından "önce kadınlar ve çocuklar" talimatı verildiğinde kadınların hayatta kalma oranında yüzde 7'lik bir artış oluyor. Buna ek olarak, İngiliz gemilerinde kadınların hayatta kalmaları diğer milletlerin gemi ve mürettebatlarına göre yüzde 13.9 ve 15.3 oranda daha düşük.
Elinder ve Erixson araştırma sonuçlarının, hayatı tehdit eden durumlar söz konusu olduğunda insan davranışlarını kavramamıza yardımcı olduğunu ve ortak sosyal kurallara ışık tuttuğunu belirtiyor. (SŞK/HK)
