On beşlerin kitabesi
Kazıdık on beşlerin ismini,
Kanlı kızıl bir mermere!
Bir çelik aynadır gözlerimiz,
On beşlerin resmini
Görmek isteyenlere... Nazım Hikmet / 1925
Mustafa Suphi, 1883'de Giresun'da doğdu. 1921'in 28 Ocak'ı 29'a bağlayan gecesinde Karadeniz açıklarında öldürüldü. Türkiye Komünist Partisi'nin (TKP) kurucusu ve ilk genel başkanıdır.
Mustafa Suphi, ilköğrenimini babasının görevi nedeniyle Kudüs ve Şam'da, ortaöğrenimini Erzurum'da yaptı. İstanbul'da "Hukuk Mektebi"ni bitirdikten sonra Fransa'ya gitti. Paris'te Siyasal Bilgiler Yüksek Okulu'nda öğrenim gördü.(1910)
Tanin, Mekteb-i Sultani...
Türkiye'ye döndüğünde Tanin, Servet-i Funun ve Hak Gazetelerinde yazılar yazdı. Ayrıca, Ticaret Mektebe-i Alisi'nde, Darülmuallimin-i Aliye'de (Yüksek Öğretmen Okulu) ve Mekteb-i Sultani'de (Galatasaray Lisesi) hukuk, ekonomi ve sosyoloji dersleri verdi.
Ahmed Ferit tarafından çıkarılan ve Milli Meşrutiyet Fırkası'nın sözcülüğünü yapan Ifham Gazetesi'nde yazı işleri müdürü olarak çalıştı.
İttihat Terakki'den mülteciliğe
İstanbul'da ilk yıllarında İttihat ve Terakki yanlısıyken, baskıcı uygulamaları nedeniyle sonradan bu örgüte muhalif bir çizgi izlemeye başladı.
Mahmut Şevket Paşa'nin öldürülmesinden sonra Sinop'a sürüldü. 1914'de birkaç arkadaşı ile birlikte Rusya'ya kaçtı.
Siyasal mülteci olarak bulunduğu Baku'de 1.Dünya Savası'na karsı çıkan yazılar yazdığı için Carlık yönetimince Kaluga'daki tutsaklar kampına, ardından da Urallardaki "tutsaklar kampına" sürüldü.
Bolşeviklerle ilişki
Bolşeviklerle ilişki kurdu. Ruslara tutsak düşmüş Türk askerleri arasında siyasal çalışma yürüttü.
Ekim 1917'deki Sovyet Devrimi'nden sonra Moskova'ya gitti. Tatar- Başkirt devrimcileri ile birlikte Yeni Dünya Gazetesi'ni çıkartmaya başladı.
Yeni kurulan Sovyet yönetiminde "Uluslar Halk Komiserliği"ne bağlı "Doğu Halkları Merkez Bürosu"nün Türk bolumu başkanlığını üstlendi. Mart 1918'de Moskova'da Toplanan 3. Enternasyonal'in(Komintern) ilk kongresine Türkiye delegesi olarak katildi.
Eylül 1920'de 3.Enternasyonalin Bakü'de düzenlediği "1. Doğu Halkları Kurultayı"na katıldı.
TKP Genel Başkanı
10 Eylül 1920'de yine Baku'de toplanan TKP 1. Kongresi'nde "sosyalistlerin birliğini sağlamaya yönelik" etkin girişimlerde bulundu. İstanbul'dan ve Anadolu'nun çeşitli bölgelerinden delegelerin de katıldığı kongrede seçimler sonucunda TKP başkanlığına getirildi. TKP bu kongrede çalışmalarının büyük bölümünü Anadolu'ya kaydırmaya karar verdi.
Mustafa Suphi, eşi ve 13 arkadaşıyla birlikte TKP'nin Türkiye'deki etkinliklerini düzenlemek üzere 28 Aralık 1920'de Baku'den Kars'a
geçti.
Mustafa Kemal ile görüşmek
Ankara'ya da giderek Mustafa Kemal'le görüşmeyi de amaçlıyordu. Kars'tan Erzurum'a doğru yola çıkan grup protesto gösterileriyle karşılaştı ve kente sokulmadı.
Mustafa Suphi can güvenliklerinin ortadan kalkması üzerine, arkadaşlarıyla birlikte Trabzon'a geçti. Motorla Batum'a oradan da Baku'ye dönmeyi planlıyordu.
Sağlanan bir motorla Karadeniz'e açılan grup; Trabzon açıklarında saldırıya uğradı. Mustafa Suphi arkadaşları ile birlikte öldürülerek denize atıldı... (YE/NM)
