20 Ekim 2000 tarihinde başlayan eylemde, operasyonlar da dahil olmak üzere 107 insan yaşamını yitirdi, 500'e yakın insan da sakat kaldı.
816 tutuklu ölüm orucunu başlattı
Ölüm orucu eylemini, 20 Ekim 2000 günü Türkiye'nin çeşitli cezaevlerinde kalan 816 tutuklu başlattı. Eylemciler, "F tipi cezaevlerinin açılmamasını, Terörle Mücadele Yasası ve 3'lü Protokol'ün kaldırılmasını" istedi.
21 Mart 2001 günü Sincan F Tipi Cezaevi'nde Cengiz Soydaş'ın yaşamını yitirmesinin ardından, ölümler peşpeşe geldi. Eylemde, bugüne kadar 19 Aralık ve Küçükarmutlu operasyonları da dahil olmak üzere 107 kişi yaşamını yitirdi. Eylem bugün yalnızca Mürsel Kaya adlı tutuklu tarafından Ankara Numune Hastanesi'nde sürdürülüyor.
Tukuklu yakınları: Tecriti kaldırın
Tutuklu ve Hükümlü Aileleriyle Yardımlaşma Derneği (TAYAD), bugün de hükümete seslenerek sorunun kısa zamanda çözülmesini istedi. Pişmanlık Yasası'nın başarıya ulaşması için devletin kendilerine mektup gönderdiğini savunan TAYAD'lı aileler, çözümün bizzat tutuklu ve hükümlülerle görüşülerek gerçekleştirilebileceğini belirterek, F tipi cezaevlerindeki tecridin bir an önce kaldırılması talebini yineledi.
Tutuklu Aileleri ile Yardımlaşma Birliği de (TUYAB) ölüm orucunun 3. yılını doldurması nedeniyle yaptığı yazılı açıklamada, Ceza ve Tevkif Evleri eski Genel Müdürü Ali Suat Ertosun'a takdir belgesi veren AKP hükümetini eleştirdi.
Eylemin başladığı günden bu yana; 19 Aralık 2000'de cezaevlerine düzenlenen operasyonlarda ikisi jandarma 30, ölüm oruçlarında 51, kendini yakma yoluyla 5, tedavi sırasında 2, Küçük Armutlu'da ölüm orucu yapılan evlere düzenlenen operasyonda 4, intihar yoluyla 2, Hollanda'da bir saldırı sırasında 1 kişi hayatını kaybetti.
Son 1 yılda üç kişi öldü
Geçen yıldan bugüne kadar 3 kişi yaşamını yitirdi. DHKP-C davasından yargılanan tutuklular Yusuf Aracı ile Şengül Akkurt ölüm orucu eyleminde öldü. Aynı davadan yargılanan Orhan Uğur'un da Tekirdağ F Tipi Cezaevi'nde yaşamını yitirmesiyle, son bir yıl içinde ölenlerin sayısı 3'e yükseldi.
Arabulucu girişimleri sonuçsuz kaldı
Bundan üç yıl önce 20 Ekim 2000'de F tipi cezaevleri inşaatlarının hızlandığı yolundaki haberler üzerine DHKP-C, TKP (ML), TKİP davası hükümlü ve tutuklulardan 1000 kişilik grup açlık grevi ve ölüm orucu eylemlerini başlattı. 19 Aralık operasyonunun ardından da diğer davalardan yargılanan tutuklular ölüm orucu eylemine katıldı.
2000 yılının Aralık ayında aydınlar Yaşar Kemal, Oral Çalışlar, dönemin Fazilet Partisi milletvekili Mehmet Bekaroğlu ile Türk Tabipleri Birliği (TBB) ve Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) temsilcilerinden oluşan arabulucu heyeti taraflarla günler süren görüşmeler yaptı.
Görüşmeler sırasında, dönemin Adalet Bakanı Hikmet Sami Türk, "Kamuoyu ikna edilmeden F tipi cezaevleri açılmayacak" açıklamasını yaptı. Ancak, bu açıklamanın ardından, aynı anda 20 cezaevine düzenlendi ve "Hayata Dönüş Operasyonu" denilen bu olayda, 30 tutuklu ile 2 jandarma eri yaşamını yitirdi.
19 Aralık Operasyonunda Ölenler
Bayrampaşa: Cengiz Çalıkoparan, Ali Ateş, Mustafa Yılmaz, Murat Ördekçi, Nilüfer Alcan, Fırat Tavuk, Aşur Korkmaz, Şefinur Tezgel, Yazgül Güder Öztürk, Gülser Tuzcu, Seyhan Doğan, Özlem Ercan.
Ümraniye: Ahmet İbili, Ercan Polat, Umut Gedik, Ata Akçagöz, Rıza Poyraz ve kimlikleri belirlenemeyen iki.
Çanakkale: Fidan Kalşen, Fahri Sarı, Sultan Sarı, İlker Babacan
Bursa: Murat Özdemir, Ali İhsan Özkan
Çankırı: İrfan Ortakçı, Hasan Güngörmez
Uşak: Berrin Bıçkılar, Yasemin Cancı
Ceyhan: Halil Önder
Operasyonda, Ümraniye Cezaevi'nde jandarma astsubay Nurettin Kurt, Çanakkale Cezaevi'nde de Mustafa Mutlu adlı jandarma eri öldü.
Zorla F tipine sevk ettiler
Operasyon sonrası, açlık grevi ve ölüm orucu yapmayanların da aralarında bulunduğu çok sayıda tutuklu ve hükümlü henüz hizmete açılma durumunda olmayan F tipi cezaevlerine zorla sevk edildiler. Dışarıdan destek açlık grevlerinin sürdüğü Küçük Armutlu ve Okmeydanı, Alibeyköy'deki evlere polis operasyon düzenledi.
Eylemin sona ermesi için İstanbul, Ankara ve İzmir barolarının başlattığı "üç kapı, üç kilit" kampanyası kamuoyundan destek aldı ancak Adalet Bakanlığı'nı harekete geçiremedi.
Cezaevinde ölen 38 kişinin isimleri:
Cengiz Soydaş, Adil Kaplan, Bület Çoban, Fatma Ersoy, Nergiz Gülmez, Tuncay Günel, Celal Alpay, Abdullah Bozdağ, Erol Evcil, Murat Çoban, Gürsel Akmaz, Endercan Yıldız, Sibel Sürücü, Hatice Yürekli, Sedat Karakurt, F. Hülya Tümgan, Hüseyin Kayacı, C.Tayyar Bektaş, Veli Güneş, Aysun Bozdağ, Ali Koç, Muharrem Horoz, Ali Ekber Barış, Tülay Korkmaz, Ali Çamyar, Zeynel Karataş, Yusuf Kutlu, Yeter Güzel, Doğan Tokmak, Meryem Altun, Okan Külekçi, Semra Başyiğit, Fatma Bilgin, Lale Çolak, Melek Birsen Hoşver, Gülnihal Yılmaz, Fatma Köse, Hamide Öztürk, Canan Kulaksız, Şenay Hanoğlu.
Ölüm orucu 19 Aralık operasyonundan sonra da devam etti, tahliye edillen tutuklu ve hükümlüler tahliye olduktan sonra da eylemlerine devam etti.
Tahliye olduktan sonra ölüm orucunu sürdürürken ölen kişilerin isimleri şunlar: Uğur Türkmen, M. Gökhan Özocak, Sevgi Erdoğan, Osman Osmanağaoğlu, Gülay Kavak, Gümüş Şahingöz, Abdulbari Yusufoğlu, Ali Rıza Demir, Ayşe Baştimur, Zeynep Arıkan Günboğa, Tuncay Yıldırım.
Protesto amacıyla kendini yakanlar: Kazım Gülbağ, İbrahim Erler, Eyüp Savur, Nail Çavuş, Muharrem Çetinkaya.
* Tedavi sırasında ölenler: Mustafa Coşkun ve Hıdır Demir
5 Kasım Küçükarmutlu operasyonunda ölenler: Arzu Güler (Destekçi Ölüm Orucu Eylemcisi, Sultan Yıldız (Refakatçi), Bülent Durga (Refakatçi), Barış Kaş (Refakatçi).
Cezaevinde intihar edenler: Halil Koçyiğit ve Volkan Ağırman.
Saldırı sonucu ölen: Hollanda'da destekçi ölüm orucu eylemcisi Cafer Dereli 9 Aralık 2001'de öldü. (EÖ/BB)
