"Burada yatan insanların da ailelerinin de bir mezar taşına ihtiyacı var. Ayrıca toplumun da bu sorunla yüzleşmesi ve yasal olarak hesap sorulması gerekiyor."
Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) Genel Başkanı Avukat Selçuk Kozağaçlı, bianet'e, toplu mezarlarla ilgili hazırlamakta oldukları protokolü anlattı.
Protokol; ÇHD, Adli Tıp Uzmanları Derneği (ATUD), Türk Tabipleri Birliği (TTB), İnsan Hakları Derneği (İHD) ve Türkiye İnsan Hakları Vakfı'nın (TİHV) ortak çalışmasıyla hazırlanıyor.
Kozağaçlı, protokolle ilgili şu bilgileri verdi:
* Protokolü hazırlarken araştırma ve incelemelerimiz yanı sıra toplu mezar açılışlarına da katılacağız. Başvurularda bulunmaya devam edeceğiz. Bu yaz tamamlamış olacağımızı düşünüyorum.
* Arkeologlar, hukukçular, adli tıp uzmanları gibi mesleklerden uzmanlar bir araya gelerek, insan kalıntısı bulunduğu tahmin edilen coğrafi alanların kazılmasıyla ilgili kuralları belirleyeceğiz.
* Gözaltında kayıplar, faili meçhuller ve toplu katletmeler yoluyla bu mezarlar oluşturuldu. Bu yollarla öldürüldükten sonra ailelerine verilmeyen, mezar taşına sahip olmayan yaklaşık on bin kişi olduğunu tahmin ediyoruz.
* Burada yatan insanların da ailelerinin de bir mezar taşına ihtiyacı var. Ayrıca toplumun da bu sorunla yüzleşmesi ve yasal olarak hesap sorulması gerekiyor.
* Birleşmiş Milletler (BM) başta olmak üzere otopsi ve diğer konularda uluslararası mutabakatlar mevcut. Bu ilkeler Bosna'da da geliştirildi. Ancak, uluslararası ilkeleri gözeten ama aynı zamanda Türkiye standartlarına uygun kurallara ihtiyaç var.
* Sorunun, sadece sivil inisiyatifle çözülmesi mümkün değil. Çalışma tamamlandığında Adalet Bakanlığı ve Adli Tıp Kurumu başta olmak üzere ilgili kamu kurum ve kuruluşlarıyla paylaşacağız.
Eşinin kemiklerini arayan kadına gözaltı
İlk toplu mezarın bulunduğu Siirt'teki Newala Qesaba'ya (Kasaplar Deresi) Pazartesi günü (28 Mart) yapılan yürüyüşe on binlerce kişi katılmıştı.
Yürüyüşün ardından, Barış Grubu Üyesi Aygül Bidav, 1987'de öldürülen eşinin de burada bulunduğunu söyleyerek savcılığa başvurunca tutuklandı.
Bidav, 1987'de Malatya 3. Ağır Ceza Mahkemesi'nde hakkında açılan bir dava nedeniyle tutuklandı. Bidav, 29 Ekim 1999'da Avrupa'dan gelen sekiz kişilik Barış Grubu'yla Türkiye'ye gelmişti.
Her gün yeni bir toplu mezar çıkıyor
Siirt'in Eruh ilçesine bağlı Dalkurur köyünde, 13 kişilik bir toplu mezar bulundu. mezardaki cenazelerin, 1997'de çıkan çatışmada öldürülen PKK'lilere ait olduğu ifade edildi.
Mezar, olaya şahit olan ve ismini vermek istemeyen bir köylünün Siirt İHD Şubesi'ne başvurmasıyla açığa çıktı. Görgü tanığı, cenazelerin toprağa gömülmeden gelişigüzel kayalıklara bırakıldığını söyledi.
Diyarbakır'ın Bismil ilçesinde 1993 ve 1994'te yaşanan iki ayrı çatışmada öldürülen yedi PKK'linin de Bismil Sanayi Mezarlığı'na gömüldüğü açıklandı. Görgü tanıklarının ifadesine göre, cenazeler ailelerine haber verilmeden ve otopsi yapılmadan topluca gömüldü. (AS/EÖ)
