15 Temmuz 2016'dan sonra çıkartılan dört kanun hükmünde kararname ve RTÜK kararlarıyla 180 gazete, radyo, televizyon kanalı ve yayınevi-dağıtım kapatıldı; OHAL döneminde habercilik çok zor bir sürece girdi.
Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Hükümeti 15 Temmuz 2016'da yaşanan başarısız Darbe Girişimi sonrası 20 Temmuz 2016'da tüm Türkiye'de üç aylık Olağanüstü Hal Yönetimi (OHAL) ilan etti. OHAL o günden beri üç ayda bir uzatılıyor.
OHAL yönetiminde kanun hükmünde kararnamelerle darbe girişiminden sorumlu tutulan Fethullah Gülen Cemaati medyası, Kürt medyası kapatıldı, dolayısıyla çalışanlar da işsiz kaldı.
Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) iktidarının basına yönelik kapsamlı baskı ve operasyonları 31 Mayıs 2013'te İstanbul-Taksim’de başlayıp tüm Türkiye’ye yayılan “Gezi Parkı protestoları”ndan hemen sonra başladı.
Protestolar sırasında ve sonrasında 12 kişi hayatını kaybetti, 59’u ağır olmak üzere 7 bin 959 kişi yaralandı.
Gazeteler Gezi protestoları sırasında Haziran 2013- Eylül 2013 döneminde fiilen çok sayıda saldırıya maruz kaldı. Bu süreçte 10’u uluslararası basından en az 153 gazeteci darp edildi, biber gazı ve plastik mermiyle yaralandı.
Gazetecilerin haber yapım süreci engellendi. Çok sayıda gazetecinin fotoğraf ve video kaydı polis tarafından zorla silindi. 39 gazeteci bu süreçte gözaltına alındı, üçü tutuklandı.
Gezi Parkı protestolarında hükümetin istediği istikamette habercilik yapmayan veya eleştirel tutum alan çok sayıda gazeteci doğrudan veya dolaylı gerekçelerle işten atıldı. Gerek TRT gibi kamu kuruluşları gerekse anaakım medyadan atılan gazetecilerin sayısı hakkında basın örgütlerinin elinde net veriler yok. Ancak Gezi, gazetecilerin toplu olarak işten atılmasının önemli dönemeçlerinden biri olarak kabul ediliyor.
Basın-İş Genel Sekreterinin değerlendirmesi
Basın-İş Genel Başkanı Faruk Eren de değerlendirmesine "Gezi sonrasında kaç gazetecinin işsiz kaldığını bilmesek de o tarihten itibaren büyük bir kıyım başladı," sözleriyle başlıyor.
Kameramanlıktan Tezgâhtarlığa
Eren Güvendik
İMC TV’de dört yıl kameraman olarak çalıştım. Daha sonra AP, Al Arabiye TV gibi kuruluşlar için telifli olarak çalıştım. En son parça başı iş yaptığım Nûçe TV Ekim 2016’da hükümetin Kürt politikasının sonucu olarak kapatılınca basın alanında çaldığım her kapı yüzüme kapandı. Çünkü, hükümet sadece yaptığımız işi değil, yapabileceğimiz işleri de elimizden aldı. Basın kuruluşlarına herhangi bir direktif gitti mi bilmiyorum ama kameraman aradıkları halde hiçbir televizyon kanalı beni işe almak istemedi. İmdadıma Mesut Kete koştu ama o işin de ömrü kısa sürdü.
Mesut Kete üniversiteden arkadaşım Ankara Ticaret Odası binasında “Sevgiler Günü Fuarı”nın yöresel ürünler kısmında açtığı stantta çalıştım en son. 2 Şubat’ta başlamıştı fuar, 14 Şubat Sevgililer gününde sona erdi. İşsiz Gazeteciler Haberinin Peşinde projesi için çalıştığım dönemde Mesut Kete ile çeşitli illerden getirttiği salça, meyve kuruları, reçel ve balları satıyordum bir yandan.
Mesut ile çalışmaya Eylül 2016’da başlamıştım. Fuar bittikten sonra yine işsiz kaldım. Çünkü “insanlar kuruş hesabı yapmaya mecbur eden ekonomik gidişat” nedeniyle yöresel ürünlere rağbet azalmaya başlamıştı.
Mesut da benim gibi gazetecilik mezunu ama hiç gazetecilik yapmadı. Ben işsiz kaldığım sırada o da birini arıyormuş. Kamerayla haber peşinde koşan ben bir anda bal satarken bulmuştum kendimi! Hayatımda ilk defa bir şey satıyordum ama bunu da çok iyi beceremiyordum. İlk günler çok yadırgadım ve hiç satış yapamadım. Zaten alış-satış bazında kâr miktarımızı öğrenene kadar Mesut, Kızılay’daki küçük dükkânı satış yapamadığımız için kapatmak zorunda kaldı.
Ankara’da iş arıyorum ama 2011’de başladığım gazeteciliği sürdürebilmem ancak bir mucize gerçekleşirse mümkün olabilir.
"Örneğin sırf attıkları tweetlerden dolayı çok sayıda gazeteci TRT’den atıldı. Hükümete yakın basın organlarında da benzer bir kıyım yaşandı.
"Ama basına yönelik kıyımların en büyüklerinden biri AKP-Gülen Cemaati çatışmasından sonra cemaat medyasında gerçekleştirildi. Cemaat medyasına kayyum atanmasıyla beraber yaklaşık 2 bin 500 basın çalışanının işsiz kaldığını tahmin ediyoruz.”
Gazeteciler örgütlü değil
Ancak, işsiz gazeteci olunca bulduğu işlerde çalışmak durumunda kalanlar ve yeniden mesleğini yapma şansı yakalayanların sayısı bilinmiyor. Gazetecilerin çoğu örgütlü olmadığı için ne işsizliklerinden ne de yeni bir işe başlayıp başlamadıklarından haberdar olunabiliyor.
Ama KHK’yla işten atılan gazetecilerin neredeyse hiçbirinin anaakım medyada istihdam edilmediğini biliyoruz.
Serpil Savumlu’nun dediği gibi “20 yıllık terzisin, bir gün çıkıp sana iğneyi, ipliği, kumaşı yasaklıyorlar. İşte bizim durumumuz bu”.
AKP-Gülen çatışmasının medya bilançosu
Medyada büyük tasfiyelerden biri de 2003’ten itibaren neredeyse iktidarı paylaşan, koalisyon halinde olan AKP-Gülen cemaati çatışması sonrasına denk düşüyor.
Gülen cemaatinin iktidardan daha fazla pay talep etmesiyle başlayan hükümet-cemaat kavgasının en somut örneği 17-25 Aralık 2013 tarihindeki "yolsuzluk operasyonu"yla ortaya çıktı.
Ekim 2015’te İpek Koza Holding’in Millet ve Bugün gazetelerine, Mart 2016’da Zaman, Today’s Zaman ve Meydan gazeteleriyle Cihan Haber Ajansı ve Aksiyon dergisinin sahibi Feza Yayıncılık’a kayyum atandı. Kayyumlar gazeteleri kapattı.
15 Temmuz Darbe Girişim sonrası 20 Temmuz 2016’da ilan edilen Olağanüstü Hal Yönetimi (OHAL) kapsamında çıkarılan 668 (27 Temmuz 2016), 675 (29 Ekim 2016) ve 677 (22 Kasım 2016) sayılı kanun hükmündeki kararnamelerle (KHK) 178 medya kuruluşu kapatıldı. Böylece Gülen Cemaati medyasının tümü kapanmış oldu.
DİSK Basın İş'in çalışmasına göre; Basın Yayın ve Gazetecilik işkolunda gözüken şirketlerde sigortalı 2 bin 308 işçi işsiz kaldı (1 Ağustos itibariyle işkolu işyeri listesine göre gözüken sayı 1688 kişi). Bu kişiler işsizlik maaşı alamayacağı gibi dava açsa bile alacağını tahsil edemeyecek.
Hükümetin Kürt medyasına yönelik kapsamlı operasyonları 24 Temmuz 2015'te başladı. 20 Temmuz 2015'te Suruç’ta gerçekleşen IŞİD saldırısından iki gün sonra, 22 Temmuz’da Şanlıurfa’nın Ceylanpınar ilçesinde iki polis memuru evlerinde öldürülmüş, ertesi gün dönemin başbakanı Ahmet Davutoğlu başkanlığında yapılan Güvenlik Toplantısı’nda PKK’ye operasyon kararı alınmıştı.
Kandil’e yönelik askeri harekatın yapıldığı 24 Temmuz gecesi, Kürt meselesiyle ilgili gelişmeleri aktaran, aralarında Özgür Gündem, Azadiya Welat, Özgür Politika gibi gazetelerin de olduğu 90’ı aşkın haber sitesine erişim engeli kondu. Çatışmaların sürdüğü dönemde Kürt basınına yönelik baskılar giderek arttı, 15 Temmuz’dan sonra çıkarılan ikinci KHK ile (28 Eylül 2016) “yıkıcı ve bölücü faaliyetlere destek verdiği” gerekçesiyle 23 radyo ve televizyon kanalının kapatılmasına karar verildi.
BİA Gözlem Raporu ve ÇGD rakamları
bianet'in 2016 Medya Gözlem Raporu’na göre 2016’da 778 basın kartı iptal edilirken, 54 gazetecinin mal varlığına el konuldu; 46 gazetecinin pasaportu iptal edildi.
BİA Medya Gözlem raporuna göre işine son verilen muhabir, yazar ve medya çalışanlarının sayısı 348 (2015), 339 (2014), ve 143 (2013) olarak seyrederken bu sayı 2016'da 2 bin 708’e çıktı.
Türkiye Gazeteciler Sendikası Genel Örgütlenme Sekreteri Mustafa Kuleli’nin TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) ve ÇSGB (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı) verilerine dayanarak verdiği bilgiye göre Basın-Yayın-Gazetecilik işkolunda, matbaalar dahil 95 bin işçi bulunuyor. Bunların 9 bini işsiz olmak üzere 24 bini gazeteci. 15 bin faal gazeteci içinde sendikalı sayısı yaklaşık 3 bin. Toplu sözleşmeden yararlanan medya çalışanı sayısı ise 2 bin civarında.
Çağdaş Gazeteciler Derneği verilerine göre ise 2016'da üç medya mensubu öldürüldü, 80 basın mensubu tutuklandı, 299 basın mensubu gözaltına alındı, 32’si darp edildi, şiddete uğradı, tehdit edildi. Aynı yıl içinde yedi yabancı gazeteci sınır dışı edildi. 2 bin 622 basın emekçisi işsiz kaldı. Beş yayın kurumuna saldırı oldu; 157 medya kurumu, dokuz yayınevi ve şirket kapatıldı. Üç basın merkezine polis baskını yapıldı. 24 olay hakkında yayın yasağı kararı verildi. 20 siteye erişim engeli konurken, 624 basın kartı, 32 parlamento kartı iptal edildi. Türkiye Gazeteciler Sendikası verilerine göre 19 Ocak 2017 tarihi itibariyle 142 gazeteci hapiste.
Her ne kadar farklı kuruluşlar işsiz bırakılan gazeteci sayısına dair birbirinden farklı rakamlar verse de, şu anda Türkiye’deki işsiz gazeteci sayısının 9 ila 10 bin civarında olduğunda herkes hemfikir.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2015 verilerine göre, üniversite mezunu olup en çok işsiz kalan kesim gazeteciler oldu. 2014'te Türkiye genelinde işsizlik oranı yüzde 9.9 olurken gazetecilik alanında işsizlik yüzde 29,1 olarak gerçekleşti.
Buna göre 2014’ün sonu itibariyle toplam 24 kişilik işgücüne rağmen, 17 bin gazetecinin istihdam edildiği sektörde 7 bin gazeteci işsiz kaldı. Gazetecilik ve enformasyon alanından mezun olanların işsizlik oranı, yüksekokul veya fakülte mezunlarının ortalama işsizlik oranını neredeyse üçe katladı.
Türkiye medyasında toplu sözleşme sadece altı medya kuruluşunda var. Bunlardan beşinde TGS, birinde ise Medya-İş sendikası örgütlü. TGS’nin örgütlü olduğu işyerleri Cumhuriyet, Evrensel, BirGün, bianet ve Yurt gazetesi. Medya-İş ise Anadolu Ajansı’nda örgütlü. (İA-EG/NU/HK)
Gazeteciliğe 2000 yılında Bianet’te başladı. Sırasıyla Express, BirGün, Nokta, Yeni Aktüel, Newsweek Türkiye, Birikim, Radikal ve birdirbir.org ile zete.com web sitelerinde muhabirlik, editörlük veya yazarlık...
Gazeteciliğe 2000 yılında Bianet’te başladı. Sırasıyla Express, BirGün, Nokta, Yeni Aktüel, Newsweek Türkiye, Birikim, Radikal ve birdirbir.org ile zete.com web sitelerinde muhabirlik, editörlük veya yazarlık yaptı. Bir süre İMC TV Ankara Temsilciliği’ni yürüttü. "Nazê/Bir Göçüş Öyküsü" ile "Zehir ve Panzehir: Kürt Sorunu" isimli kitapların yazarı. Halen Express, Al Monitor ve Duvar'da yazıyor.
Ankara Üniversitesi, İletişim Fakültesi mezunu. Üniversite son sınıfta İMC TV Ankara büroda gazetecilik mesleğine başladı. 4 sene İMC TV’de kameraman olarak çalıştı. 2015 tarihinden sonra...
Ankara Üniversitesi, İletişim Fakültesi mezunu. Üniversite son sınıfta İMC TV Ankara büroda gazetecilik mesleğine başladı. 4 sene İMC TV’de kameraman olarak çalıştı. 2015 tarihinden sonra İMC TV'den ayrılıp freelance olarak kameramanlık yapmaya başladı. Çeşitli Televizyon kanallarına programlar çekti. Şu anda da serbest kameramanlık görevine devam ediyor.
Cumhuriyet Halk Partisi’nin Cumhurbaşkanı adayı ve görevden alınan İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu’na yönelik operasyon sonrası, ülke genelinde protestolar başladı.
Bu protestoların ardından binlerce kişi gözaltına alınırken, yüzlerce kişi tutuklandı. Polis müdahalelerinin sertliği, hem görüntülere hem de ifade tutanaklarına yansıdı.
Gözaltı ve tutuklamalara tepki gösteren isimlerden biri oyuncu Beren Saat’ti.
Saat, paylaşımı şöyle:
"Kapılarda ağlayan anneleri gördükçe içim parçalanıyor; Türkiye’nin en iyi üniversitelerinin öğrencilerinin aileleri onlar. Eğer ülkemiz gelecekte ilerleyecekse, bu gençler sayesinde olacak. Lütfen canlarını yakmayın, taleplerini dinleyin, serbest kalsınlar."
İletişim Başkanı Fahrettin Altun, CHP Genel Başkanı’nın bugünkü açık hava toplantısında medya kuruluşlarına yönelik sözlerine dair X'te paylaşım yaptı.
Altun, açıklamasında CHP liderinin sözlerinin partisinin “ideolojik saplantılarını yansıttığını ve siyasal acziyetini gözler önüne serdiğini” belirtti.
CHP’nin, Batılı medya kuruluşları karşısında ilgi arayışı içinde olduğunu savunan Altun, buna karşın “binlerce emekçinin alın teriyle faaliyet gösteren yerli ve millî medya kuruluşlarına karşı kin güttüğünü” ifade etti.
*CHP’nin bugün (29 Mart 2025 Cumartesi) Maltepe’de düzenlediği “Ekrem İmamoğlu’na özgürlük” mitingini NTV, Habertürk gibi kurumlar yayınlamadı. Daha önce de CHP’nin benzer mitingi ve halk buluşmalarını yayınlamamışlardı.
Altun, CHP liderinin “ideolojik kumpanyasına katılmayan her medya kuruluşunu ve yerli firmayı hedef aldığına”dikkat çekerek, bu tutumun toplumu kutuplaştırmaya yönelik bir girişim olduğunu vurguladı. Açıklamasında “Bu çabanın aziz milletimiz nazarında bir hükmü yoktur” diyen Altun, siyaset kurumunun birleştirici olması gerektiğini belirtti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sık sık vurguladığı “siyaset ayrıştırma değil, birleştirme sanatıdır” sözünü hatırlatan Altun, Ramazan Bayramı arifesinde toplumun huzur ve birlik içinde olması gerektiğinin altını çizdi.
CHP'nin Boykot Çağrısı: Medya ve Markalara Tepki
İstanbul Maltepe’de düzenlenen destek mitinginde CHP Genel Başkanı Özgür Özel, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınması ve ardından tutuklanması sürecinde, ana akım medya kuruluşlarının ve bazı markaların tutumunu sert bir dille eleştirdi. Özel, bu süreçte eylemlerini görmezden gelen medya organlarına ve belirli firmalara yönelik boykot çağrısını genişletti.
Özel ve CHP yönetimi, 24 Mart’ta boykot edilecek markaların listesini paylaşmış, ardından 25 Mart’ta boykotyap.comadlı bir internet sitesi üzerinden bu listeyi duyurmuştu. Ancak siteye mahkeme kararıyla erişim engeli getirildi. Bugünkü mitingde konuşan Özel, boykot listesinin genişletildiğini ve yeni markaların eklendiğini açıkladı.
Özel, şu sözlerle medya ve reklamverenlere çağrıda bulundu:
"TRT’yi bir daha asla açmıyoruz. CNN Türk, TGRT, A Haber, Beyaz TV, Demirören ve Turkuvaz Medya’yı asla ve asla açmıyoruz. Bir sözüm de reklam verenlere: Eğer biz TRT, CNN Türk, A Haber, Beyaz TV, Türkiye, Akşam ve Yeni Şafak’ta reklamınızı görürsek o ürünü almayacağız."
Espressolab yetkililerinin kendisine ulaştığını belirten Özel, marka yetkililerinin kendileriyle görüşmek istediklerini ifade ederek şunları söyledi:
"Vakıf üniversitelerinde küçük kafeleri ele geçirip pahalıya satanlar var. Boykot deyince gençler bu ismi bağırdı. Yetkililer bize ulaşmaya çalıştı. Dedikleri şu: 'Görüşelim, ne yapmamız gerekiyorsa anlaşalım.' Eğer üniversite kampüslerinde gençlerin gönlünü yaparsa, oradan çekilirse, Espressolab’leri öğrencilere kantin olarak bırakırsa, öğrenciler de 'biz bunları affettik' derse, o zaman yanıma gelirsin dedim."
Medyaya yönelik boykot listesine yeni eklemeler yapan Özel, şu açıklamalarda bulundu:
"Habertürk ve NTV yayında yoktu. Habertürk yayına geçti ama NTV hâlâ yayın yapmıyor. Bu dakikadan itibaren, NTV düzelip de boykot listemizden çıkana kadar NTV’yi izlemiyoruz. NTV’nin yanında Star TV, Doğuş Grubu, Kral FM… Günaydın Restoran’a gidilmiyor, Nusret’in kapısından geçilmiyor. Ayrıca, Doğuş Grubu'nun sattığı arabaları da almayacağız. Volkswagen, Almanya’da sendikanın güçlü olduğu bir firma. Ama bundan sonra bu bayilik NTV’de durdukça, NTV bize böyle davrandıkça Doğuş Grubu’nun sattığı arabaları almayacağız."
