İki ABD'li bilim insanı Katalin Karikó ve Drew Weissman, Nobel Tıp (Fizyoloji) ödülüne değer görüldü. Bilim insanları ödülü "insan sağlığına yönelik en büyük tehditlerden birinde eşi görülmedik bir hızla aşı geliştirmeye" katkıda bulundukları için kazandılar.
Karikó ve Weismann mRNA aşılarının geliştirilmesini sağlayan ve gelecekte kanser ve lupus (kelebek hastalığı) gibi hastalıklara karşı aşı üretmekte kullanılabilecek keşifleri dolayısıyla diğer adayların önüne geçtiler.
Neden "çığır açıcı"?
Nobel komitesi, Karikó ve Weissman’ın “çığır açan buluşlarının mRNA’nın bağışıklık sistemiyle nasıl etkileşim içine girdiğine ilişkin anlayışı temelden değiştirdiğine” dikkat çekti.
Geleneksel yöntemlerle aşı geliştirmek için virüs ya da virüs parçalarını çoğaltmak ve diğer aşamalardan önce bunları saflaştırmak gerekiyor. mRNA yaklaşımı ise protein üretimi için talimat içeren genetik kod parçalarını içeriyor. Hedef alınacak doğru protein seçildiği takdirde insan bedeni, küçük bir aşı fabrikasına dönüşebiliyor.
Laboratuvarda üretilen mRNA'nın vücuda enjekte edilmesi, genellikle onu yok eden bir tepkimeyi tetikliyordu. Ancak Macaristan’daki Szeged Üniversitesi ve Pennsylvania Üniversitesi’nden profesör Karikó ve Pennsylvania Üniversitesi’nden Weissman, yapı taşlarına yönelik küçük bir değişiklikle RNA’nın bağışıklık sistemi savunmasını bertaraf edebilecek kadar görünmez olmasını sağladı.
Ödül 1 milyon dolar
Nobel Ödülü sahipleri 1 milyon dolar tutarındaki para ödülünü de alıyor. Ödüller 10 Aralık’ta düzenlenen törenle sahiplerini bulacak.
Fizik ödülü Salı, kimya Çarşamba, edebiyat da Perşembe günü açıklanacak. Nobel Barış Ödülü Cuma, ekonomi ödülü ise 9 Ekim’de sahiplerini bulacak.
Karikó ve Weissman kim?
Katalin Kariko, 17 Ocak 1955'te Macaristan'ın Szolnok kentinde doğdu.
Üniversite ve doktora eğitimini Szeged Üniversitesi Biyolojik Araştırmalar Merkezi'nde tamamlayan Karikó, mRNA ile ilgili çalışmalarını sürdürebilmek için ABD'nin Philadelphia eyaletinde bulunan Temple Üniversitesi'ne davet edilmesi üzerine bu ülkeye yerleşti.
Almanya'saki BioNTech araştırma kuruluşunda kıdemli başkan yardımcısı olan Karikó, BioNTech-Pfizer tarafından ortaklaşa geliştirilen Covid-19 aşısının temelindeki mRNA teknolojisini Weissman ile birlikte geliştirmesiyle tanındı.
Drew Weissman, 7 Eylül 1959'da ABD'nin Massachusetts eyaletindeki Lexington kentinde doğdu.
1981'de Brandeis Üniversitesi'nden mezun olan Weissman, 1997'de mRNA ve doğuştan gelen bağışıklık sistemi biyolojisini incelemek için Pennsylvania Üniversitesi Tıp Fakültesi'nin akademik kadrosuna dahil oldu.
Weissman ile Kariko, tanışmalarının ardından birlikte Kovid-19 aşısının temelindeki mRNA teknolojisini geliştirmeye yoğunlaştı.
Tıp ödüllerinin geçmişi
1901 ila 2022'de 113 Nobel Tıp Ödülü verildi, ödül kazananlardan 12'si kadın.
Nobel Tıp Ödülü'nün en genç kazananı, 1923'te insülinin keşfinden ötürü 32 yaşındaki Frederick G. Banting oldu.
1966'da "tümöre neden olan virüsleri" bularak Nobel Tıp Ödülü'nü kazanan 87 yaşındaki Peyton Rous ise bu ödülü alan en yaşlı bilim insanı olarak tarihe geçti.
Paabo'nun babası Sune Bergström da "prostaglandin" maddesine ilişkin buluşları dolayısıyla 1982 Nobel Tıp Ödülü'nü aldı.
Nobel Ödülleri hakkında
İsveçli Alfred Nobel'in vasiyeti üzerine ölümünden sonra 9 Haziran 1900'de kurulan Nobel Vakfının insanlığa hizmette bulunanlara verdiği ödüller, dünyada en saygın ödüller olarak kabul ediliyor.
Nobel Ödülleri, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafından, fizik, kimya, edebiyat, barış ve tıp olmak üzere 5 ayrı dalda en başarılı kabul edilen kişiler veya kuruluşlara veriliyor.
Bunlara ek olarak, Nobel Ekonomi Ödülü, 1968'de İsveç Merkez Bankasının Alfred Nobel'in anısına ekonomi dalında da ödül verilmesini kararlaştırmasıyla, ilk kez 1969'da verildi.
Nobel Ödülleri, her yıl Alfred Nobel'in ölüm yıl dönümü olan 10 Aralık'ta düzenlenen törenle sahiplerine teslim ediliyor.
Öte yandan ödüllerin 1901'deki başlangıcından bu yana verilmediği birkaç yıl oldu. Toplamda 49 defa yapılan ödül iptallerinin çoğu Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sırasında gerçekleşti.
Ödül törenleri, COVID-19 salgını nedeniyle 2020 ve 2021'de de yapılamamıştı.
(AEK)
