Gazeteler, dergiler sağlık köşeleri, televizyon kanalları “doktorunuza sorunuz” programları yapar. İçeriklerinde ise “kirazın sapını kaynatıverin bir şeyciğiniz kalmaz” türünden tavsiyeler ya da tümüyle anlaşılmaz tıbbi öneriler yer alır.
Biz de sağlıklı mıyız, iyi miyiz, değilsek niye değiliz, her “derdimiz” bir “dermana” ihtiyaç duyar mı diye merak ettik. Neden bu kadar çok hastane kapısı aşındırıyoruz, niye sürekli kendimizi dinliyoruz ya da belki de niye kendimizi hiç dinlemiyoruz sorularının peşine düşelim dedik.
Çok basit soruları, yemek tarifi verir gibi, bir çocuğa anlatır gibi yanıtlayın dedik doktorlara.
İlk konu, mevsim geçişlerinin vazgeçilmezi: Grip, nezle, soğuk algınlığı.
Basit sorularımıza anlaşılır yanıtlarıyla…
Sorularımızı Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Özlem Kurt Azap yanıtladı.
- Soğuk algınlığı, nezle ve grip aynı şeyler midir? Değilse hangisi nedir?
Grip (influenza) ve nezle (soğuk algınlığı), belirtileri sıklıkla karıştırılabilen iki farklı hastalıktır. Her iki hastalıkta viral bir infeksiyon olmakla birlikte farklı viruslerle meydana gelir. Nezleye sebep olan 100’den fazla virus vardır ve bu nedenle defalarca kez nezle olmak mümkündür. Nezle ile gribin en önemli farkı gripte ateş olması; nezlede olmamasıdır. Ayrıca nezle genellikle “ayakta geçirilen” bir hastalık iken grip hastaların günlük işlerini yapmasını engelleyecek kadar halsizliğe yol açabilir. Her iki hastalıkta da burun akıntısı veya tıkanıklığı, boğaz ağrısı ve öksürük olabilir.
- Nezle ilaçla bir haftada, ilaçsız yedi günde geçer sözü ne kadar doğrudur? Bu durum grip için de geçerli midir?
Gerek grip gerekse nezle kendiliğinden düzelir. İyileşme süresi grip için biraz daha uzun olmakla birlikte 3-10 gün arasında sürer. Nezle için kullanılması gereken bir ilaç yoktur. Grip için özel durumlarda, doktor önerisi ile ilaç kullanmak gerekir.
- Beslenme ile bütün bunların ilişkisi var mı? Varsa nelere dikkat etmek gerekir?
Nezle ve gribin doğrudan beslenme ile ilgisi yoktur. Ancak dengeli ve düzenli beslenme sağlıklı yaşam için her zaman gereklidir.
- Grip aşısı gerekli ya da yararlı mıdır?
Aşı, gripten korunmak için önerilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü, virusun değişikliklerini yakından izleyip, aşı bileşimi için yıllık önerilerde bulunur. Her yıl aşı içeriği, Dünya Sağlık Örgütü’nün önerileri dikkate alınarak hazırlanır. Son yıllarda kullanılan aşılarda iki influenza A alt tipi ve bir influenza B suşları yer almaktadır. Örneğin bu yılki aşının içinde geçtiğimiz yıl pandemiye neden olan İnfluenza A H1N1 virusu ile birlikte İnfluenza A H3N2 ve influenza B virusları bulunmaktadır. Hazırlanan aşı ile salgında saptanan viruslerle antijenik benzerlik varsa aşı yüzde 50-80 korunma sağlayabilir. Sağlıklı erişkinlerde aşı ile sağlanan koruyucu antikor düzeyi influenza A için yüzde 80’in üzerinde bildirilmiştir.
Kronik akciğer hastalığı ve bağışıklık sisteminin baskılanması gibi durumlarda, diyaliz hastalarında, 5 yaş altındaki çocuklarda grip hastalığı komplikasyonlarla ağır seyredebilmektedir. Aşılanan kişilerde grip ve komplikasyonları daha az görülmektedir. Yaşlılarda da koruyuculuk oranı daha düşük olmakla birlikte komplikasyonları ve ölüm oranını azalttığı saptanmıştır.
- Grip aşısını ne zaman yaptırmak gerekir? Aşıdan sonra grip olunur mu?
Kuzey yarım kürede salgın kış aylarında görüldüğünden aşı, sonbahar başlangıcında yani Eylül ve Ekim aylarında yapılmalıdır. Ayrıca Mart, Nisan ayları ikinci salgın dönemi olduğundan Eylül, Ekim veya Kasım aylarında aşı yaptırmayanlar kış aylarında da yaptırabilir.
Aşıdan sonra grip olma olsalığı düşük olmakla birlikte vardır. Yaşlılarda ve bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde yeterli antikor yanıtı olmayabileceğinden aşılanmalarına rağmen hastalık görülebilmektedir. Ancak yaşlılarda da koruyuculuk oranı daha düşük olmakla birlikte komplikasyonları ve ölüm oranını azalttığı saptanmıştır.
- Mutlaka grip aşısı yaptırılması gereken kişiler var mı, varsa kimler?
Ağır seyrettiği için gribe yakalanmasından endişe edilen ve bu nedenle de aşı önerilen gruplar var:
* 50 yaş ve üzerindekiler,
* Huzur evinde kalan veya kronik bakım verilen bir sağlık ünitesinde kalan her yaştan kişiler,
* Kronik akciğer ve kalp hastaları,
* Uzun süreli aspirin tedavisi verilen 6 ay-18 yaş arası çocuklar,
* Kronik böbrek hastalığı olanlar,
* Şeker hastalığı olanlar,
* Bağışıklık sisteminde yetersizlik veya baskılanma durumu olan hastalar (kanser hastaları, AIDS olanlar, organ nakli yapılmış olanlar, steroid alanlar, kemoterapi ya da radyoterapi uygulananlar)
* Gebeler,
* Doktorlar, hemşireler ve hastanede çalışan diğer personel,
* Huzurevi ve kronik bakım veren sağlık ünitelerinde çalışanlar,
* Yüksek riskli kişiler (Organ nakli yapılmış hastalar..vb) ile aynı evde yaşayanlar.
- Grip hangi yaş gruplarında tehlikelidir?
Grip 5 yaş altında ve 65 yaş üstünde ağır seyretmektedir.
- Grip için kullanılan ve “anti-gribal” diye satışı yapılan çok sayıda ilaç var. Bu ilaçlar kullanılmalı mı, kullanılması durumunda hangi yaş gruplarında nelerle dikkat etmek gerekir?
“Anti-gribal” olarak isimlendirilen ilaçlar daha çok ateş düşürücü ve burun akıntısını azaltıcı etken maddeler içermektedir ve hastalığın tedavisine doğrudan bir etkileri olmaz.
Grip tedavisinde influenza virüslerine yönelik olarak kullanılabilecek ilaçlar oseltamivir ve zanamivirdir. İlaç kullanımına enfeksiyonun ilk iki günü içinde başlandığında hastalık belirtileri daha hafif geçirilir. Bu ilaçlar kesinlikle doktor tavsiyesi ve gözetiminde kullanılmalıdır.
- Soğuk algınlığı, nezle ve gripte antibiyotik kullanmalı mıyız?
Grip ve nezle tedavisinde antibiyotikler etkili değildir ve çoğu zaman gereksiz olarak kullanılmaktadır. Gereksiz antibiyotik kullanımı, bakterilerde direnç gelişimine neden olarak bazı enfeksiyonların tedavisini geciktirdiği gibi tedavi masraflarını da artırmaktadır. Antibiyotikler, hastalık sırasında ikincil olarak görülen bakteriyel enfeksiyonlar (sinüzit, zatürree ve orta kulak iltihabı gibi) gelişirse kullanılmalıdır.
- Çeşmeden su içemediğimiz, ocak ayında domates ve salatalık yiyebildiğimiz, klimalı ortamlarda çalıştığımız göz önüne alınırsa grip ve nezleye ilişkin değerlendirmeniz ne olur?
Aslında grip ve nezlenin soğuk havalarda görülmelerinin en önemli nedeni kapalı ve kalabalık ortamlarda yaşanmasıdır. Solunum yolu hastalığına yol açan virüsler, sadece öksürük ve hapşırık ile değil “dolaylı temas” dediğimiz kapı kolu, telefon, bilgisayar klavyesi gibi yüzeylerden de bulaşabilmektedir. Örneğin çocuklar kalabalık sınıflarda ve evde genellikle bahçeye, parka gitmeden günlerini geçirmektedir. Bu da hastalıkların kolaylıkla bulaşmasını sağlamaktadır. Dış ortam koşullarında; bahçede, parkta daha çok zaman geçirilen yaz aylarında ise nezle ve grip daha az görülmektedir çünkü hastalık etkenlerinin bulaşma olasılığı azalmaktadır. Bu nedenle aslında temiz ve açık havada, doğal koşullarda yaşayabilmek, hastalıkları azaltacaktır.
- Grip ya da nezle olmamak için gerçekten bu kadar çok çabalamalı mıyız?
Akciğer hastalığı veya kronik başka bir hastalığı olmayan kişiler gribe yakalansalar bile yaklaşık bir hafta içinde iyileşmektedirler. Ancak çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalığı olanlar gribe yakalanmamaya özen göstermelidir. (ÖE/HK)
