Musul’da barajın götürdüğü köy, kuraklığın geri getirdiği hafıza

“Köyümüz anılarımızla birlikte suya gömüldü”

Xezal Ana, baraj suları altında kalmadan önce iki oğlunu Xankê köyü mezarlığında defnetmiş. Yıllar sonra suların çekilmesiyle birlikte oğullarının mezar taşlarına yeniden dokunabildi.

Gözü yaşlı Xezal Ana, “İki oğlumun mezarı burada kaldı. Ancak eşimin kardeşinin mezarını taşıyabildik ama oğullarımı değil,” dedi ve ekledi:

“Burası bizim için çok kutsal bir yer. Hac yerimiz kutsal Laleş’ten dönen hacılar burada toplanır, dinlenir, topluca ibadet ederdik. Soframız herkese açıktı. Çok güzel zamanlardı. Köyümüz anılarımızla birlikte suya gömüldü. Suyun çekilmesiyle bu yerlerin gün yüzüne çıkması beni eski, güzel günlere götürdü. Ama ne yazık ki artık eskisi gibi değiliz, topraklarımızdan kopartıldık, her birimiz bir tarafa dağıldık.”

Barajın ardında kalanlar: Göç, kayıplar ve sessizlik

Irak’ın en büyük baraj projelerinden biri olarak öne çıkan Musul Barajı’nın inşaatı 1981 yılında başladı. 1984’te büyük ölçüde tamamlandı, 1985 baharında rezervuar suyla doldurulmaya başlandı; 7 Temmuz 1986’da elektrik üretimine geçildi.

Ancak bu projeyle birlikte Musul’un kuzeyindeki çok sayıda yerleşim yeri boşaltıldı, köyler sular altında kaldı. Musul Barajı, bölge halkının yalnızca topraklarını değil; aynı zamanda evlerini, anılarını, mezarlarını, ibadet yerlerini yok etti.

Son yıllarda bölge genelinde yaşanan kuraklık ve Türkiye tarafından Dicle üzerinde yapılan barajlar nedeniyle Musul Barajı’ndaki su seviyesi iyice düştü. Suların çekilmesiyle birlikte yalnızca Xankê köyü değil; bölgedeki birçok yerleşim yerine ait kalıntılar, kültürel değerlerin izlerini barındıran pek çok mekân ve kutsal alan yeniden ortaya çıktı.

Rudaw’a konuşan Duhok Antik Eserler ve Miras Müdürlüğü Başkanı Bekas Brifkanî, baraj sularının çekilmesiyle birlikte geçtiğimiz ağustos ayında bölgede “bir ana şehir ve beraberinde bir mezarlık keşfettiklerini” açıkladı. Brifkanî, Helenistik döneme (MÖ 323–31) tarihlenen seramik mezarların bölgede ilk kez bu ölçekte bulunduğunu vurguladı.

(FT/VC)