Muazzam Bir Gelişme

Ordunun yeniden yapılanmasıyla birlikte zorunlu askerliğin algılanışının da dönüşme olasılığı ve buna karşı atılacak adımlar... Bütün bunları Kürt Vicdanî Ret İnisiyatifi'nden Ahmet Demirsoy, Barış İçin Vicdanî Ret Platformu'ndan Eray Güven ve Anti-militarist İnisiyatiften Deniz Özgür'le konuştuk...

* Vicdanî ret 1990'ların sonunda gündeme gelmesine rağmen, Kürt hareketinin bu tav­rı benimsemesi bugünü buldu. Bu tavrın da­ha önce alınmamış olmasının, bugün alın­masının sebepleri neler?

Ahmet Demirsoy: Kürt hareketi söylediğiniz tarihlerde vicdanî ret üzerine eğilmeye niyet­liydi, hatta bu yönde kararlar da alınmıştı. Fa­kat o dönemde devletin baskısı çok yoğundu. Özellikle Kürt gençliği olarak ne konuda adım atsak örgüt üyeliğiyle suçlanıyorduk. Doğru zaman olmadığına kanaat getirip bu tarz eylemliliklerden vazgeçtik. Bugün, Kürt hareketinin kazandığı deneyimlerin verdiği özgüvenle vicdanî reddi yeniden gündemi­mize aldık. 2007'de Ahmet Aslan isimli bir ar­kadaşımız vicdanî reddini açıkladı. Arkası gelmeyen bu açıklamadan sonra, 19 Eylül 2010'da Kürt Vicdanî Ret İnisiyatifi'ni deklare ettik ve bu devlete askerlik yapmayacağımızı kamuoyuna duyurduk.

* Bu tarihi seçmenizin bir nedeni var mıydı?

Ahmet: PKK 20 Eylül'de ateşkes ilan edeceği­ni duyurmuştu. Biz de ateşkes sürecine katkı­mızı sunmak istedik. İlk başta 300 kişi vicdanî reddini açıklayacaktı, ama anlaşılabilir neden­lerle bu sayı epey düştü. Bu insanlar devletin şiddetine doğrudan maruz kaldıkları için bir de bu nedenle şiddet görmekten çekiniyor.

* Eray, Barış İçin Vicdanî Ret Platformu'na üyesin, aynı zamanda SGDF'de (Sosyalist Gençlik Dernekleri Federasyonu) yer alıyor­sun. Bu platform nasıl oluştu? Sosyalistlerin vicdanî ret konusuna ilgi göstermeye başla­masını nasıl değerlendiriyorsun?

Eray Güven: Sosyalistler vicdanî ret tavrına başından beri mesafeli durdu, hep burun kı­vırdı. Büyük bir kısmının ise doğrudan karşı çıktığı bir alandı. Bunda, ilk vicdanî retçilerin genelde anarşist olması hasebiyle hareketin anarşist karakterli olmasının payı büyük. Bir diğer neden de, sosyalist örgütlerin ezilenle­rin mücadelesinde meşru şiddet kullanımına verdikleri desteğin vicdanî ret hareketinde pek itibar görmemesi, her türlü şiddet kulla­nımının reddedilmesi eğiliminin daha baskın olması. Biz SGDF olarak düzenlediğimiz bir kampta vicdanî ret konusunu tartışmaya aç­tık. Sosyalistler olarak buna uzak durmayalım dedik. Vicdanî ret tavrını benimseyerek Kürt halkına karşı yürütülen savaşa ortak olmama yolunu seçebiliriz diye bir tartışma yürüttük. Vicdanî ret tavrını kimsenin tekelinde görmü­yoruz. Bu tartışmalar sırasında, "bu anarşist­lerin işi, biz bunu yapmayız" diyen arkadaş­lar da oldu. Ama yine de bu yönde bir eğilim ortaya çıktı.

* Platform sadece sosyalistlerden oluşmuyor, değil mi?

Eray: Başka kesimler de var platformda. Olu­şan fikriyat ve eğilimin sosyalistler arasında tartışılmasını sağlamaya çalıştık, diğer yapı­larla, örgütlerle görüşmeye başladık. Bu niye­timiz sosyalistler arasında pek karşılık bulma­dı. Çağrımıza savaş karşıtları çevresinden olumlu yanıtlar geldi, bazı anarşist arkadaşlar ve Devrimci Anarşist Faaliyet grubu destek verdi. Ortak bir çerçeve oluşturduk ve vicdanî ret tavrını elden geldiği kadar yaymaya, top­lumsallaştırmaya çalıştık, çeşitli etkinlikler, hapisteki vicdanî retçiler ve halkı askerlikten soğutmak suçundan yargılanan arkadaşlarla dayanışma eylemleri düzenledik.

* Platform olarak, şüpheli asker ölümleri gibi çok önemli, fakat görünürlüğü olmayan bir mesele üzerine de eğiliyorsunuz...

Eray: ESP (Ezilenlerin Sosyalist Partisi) üyesi Serhat Yıldız'ın Gaziantep'te askerliğini yap­tığı sırada kaza kurşunuyla öldüğü haberini aldık. Babası buna inanmayıp araştırmaya ka­rar veriyor ve şüpheli ifadelerle karşılaşıyor. Bunun gibi, oğullan askerde şüpheli şekilde ölen ailelere ulaşmaya çalıştık. Gördük ki bu şekilde ölenler ya Kürtler ya da devrimciler, sosyalistler. Bunların tesadüf olamayacağına hükmedip bu aileleri bir araya getirmeye ça­lıştık. Birkaç eylem yaptık bu konuda. Aileler, hukukî mücadele vermeye başladı.

* Deniz, bir total retçi olarak, vicdanî ret tavrının yaygınlaşmaya başlamasını nasıl değer­lendiriyorsun?

Deniz Özgür: Farklı kesimlerin vicdanî ret tavrım benimsemelerini muazzam bir gelişme olarak değerlendiriyorum. Vicdanî ret kavra­mım ve eylemliliğini yirmi yıl önce anarşist ve anti-otoriterlerin ağırlıkta olduğu bir kesimin Türkiye'de toplumsal muhalefetin gündemi­ne soktuğu doğrudur. Farklı kesimlerin bu alana mesafeli durmalarının arkasında ideolo­jik uyuşmazlıkların, çekişmelerin olduğunu söyleyebiliriz. Ama şunu da söylemek lâzım, Türkiye'de anti-militarizm başından beri pasifizmle ve şiddet karşıtlığıyla neredeyse eşan­lamlı görülmüştür. Anti-militarist hareket de benimsediği eylem taktikleriyle, karakteriyle bu eğilimi güçlendirmiştir. Her türlü şiddete karşı çıkma ilkesi, hareketin olmazsa olmazı haline gelmiştir. Bu, çoğu zaman, ezilenlerin var olma mücadelesi vermek için kullandıkları yöntemlerle egemenlerin baskı araçlarını ve pratiklerini eşitlemeye kadar varmıştır. Bu hâ­kim söylem nedeniyle, birçok kesim vicdanî ret tavrını, anti-militarist siyaseti bir alan olarak görmekten imtina etmişlerdir. Bu çerçeve­den baktığımızda, söz ettiğimiz gelişmeler, farklı eğilimlerdeki hareketlerin, bireylerin, Kürtlerin, sosyalistlerin, Müslümanların, anarşistlerin ortak bir alanda bir araya gelip birlikte eylemlerine olanak sağlamakta, kar­şılaşma anlarını ve alanlarını çoğaltmaktadır. Kendi başına bu bile oldukça önemli bir adım. Önyargıları kırmamızı sağlayacak bir potansi­yel görüyorum burada. Daha geniş kesimlerin sürece dahil olmasıyla, hareket daha da toplumsallaşacaktır. Hareketin toplumsallaşma­sı, ordunun, militarizmin, örgütlü devlet şid­detinin daha çok sorgulanması, karşı çıkışla­rın daha da çoğalması anlamına gelecektir.

* TSK'nın yeniden yapılanmasından söz edi­liyor. Sözleşmeli er modeli hayata geçirili­yor. Liberal ve sol-liberal kesim sivilleşme adına ordunun profesyonel hale getirilmesi için bastırmaya çalışıyor. Özel savaş birlik­leri oluşturuluyor... Bu sürecin sonunda zo­runlu askerlik kavramı da ortadan kalkabi­lir. Bu konular vicdanî ret hareketinin ve anti-militaristlerin gündeminde mi?

Ahmet: Henüz bu konuda bir çalışmamız yok. Vicdanî ret kavramını yeni yeni tabana yayabiliyoruz. Kürtlerin büyük çoğunluğu, toplumun geri kalan kesimi gibi vicdanî redden habersiz. Hatta inisiyatifin adının başın­da Kürt kimliğinin geçmesinin nedeni, taba­nın buna aşina olmamasıyla ilgili. Birçok ke­sim bizi ırkçılıkla, milliyetçilikle suçladı, ama vicdanî reddi geniş bir kesime yaymak için in­sanlara tanıdık gelebilecek sıfatlara ihtiyaç duyuyorsun.

* Siz anti-militarizme nasıl bakıyorsunuz?

Ahmet: Kürt Vicdanî Ret İnisiyatifi olarak in­sanların, halkların meşru müdafaa hakkını sa­vunuyoruz. Dünyanın her yerinde de böyle olduğunu düşünüyoruz. Anti-militarizm meşru müdafaaya olumlu bakar mı, bundan çok emin değilim. Her türlü savaşa karşı çık­mayı çok gerçekçi bulmuyorum. Bu nedenle kendimizi anti-militarist olarak görmüyoruz. Ama profesyonel orduya da karşı olduğumu­zu söyleyelim. Zorunlu askerlik kalksa da, as­kerlik paralı hale gelse de biz askere gitmeye­ceğiz; paralı askerliğe karşı da ses çıkaracağı­mızı şimdiden ilan etmiş olalım.

Eray: Sosyalistler olarak profesyonel orduya elbette karşı çıkacağız. Sonuçta, böyle bir adı­mı vahşetin daha da uzmanlaşmış bir biçimde sergilenmesi olarak değerlendiriyoruz. Ama içinde bulunduğumuz gerçeklik itibariyle, zo­runlu askerliğe karşı çıkmayı daha anlamlı buluyoruz. Ortak bir zeminde mücadele et­meyi ben de anlamlı buluyorum. Biz bu işe girdiğimizde, sosyalist çevreler bize şunu söylediler: "Siz anti-militarist olamazsınız, siz şiddete karşı değilsiniz ki." Biz anti-militarist olduğumuzu düşünmüyoruz. Anti-militarizmin bir ortaklaşma zemini olması bizim açımızdan zor görünüyor.

Deniz: Meşru müdafaa hakkını savunmak anti-militarizme halel getirmez. Tam tersine, anti-militarist politika, örgütlü militer şiddete karşı bu müdafaayı, mücadeleyi örgütlemek­le mükelleftir. Sivilleşme adına ordunun özel­leşmesi, uzmanlaşması süreciyle karşı karşıyayız. Zorunlu askerlik ortadan kalktığında militarizmden arınacağımızı düşünmüyor­sak, daha bütünlüklü bir mücadele vermemiz gerektiği ortadadır. Bunun da yolu, militariz­mi geniş bir perspektiften tarif edip aldığı ye­ni biçimleri (özel askerî şirketler gibi) derinle­mesine analiz etmekten ve eksik bırakılan ayaklarını (örneğin kapitalizmle ve sınıfsal hegemonyayla doğrudan ilişkisini) tamamla­maktan geçiyor. Kapsayıcı ve sistem karşıtı bir anti-militarist mücadele ancak bu şekilde sağlam bir zemine oturabilir. Hatta şunu söy­leyebiliriz, anti-militarizmi anti-kapitalist mü­cadelenin bir parçası kılmadan gerçek bir mu­halefet örülemez. Meseleyi hep ordu üzerin­den konuşuyoruz; gündelik yaşayışımıza yansımalarını da dikkate almak durumunda­yız. Örneğin, yakın zamanda Meclis'ten dö­nen silah yasa tasarısı. Bence bu tasarı yeni­den önümüze gelecektir. Düşünsenize, toplu­mun büyük bir kesimi inanılmaz bir kolaylık­la silahlanacak. Bu konuda özellikle sosyalist­lerin inisiyatif alması gerekiyor bence; üstelik geleneklerine yabancı bir alan değil. Birinci Dünya Savaşı öncesinde Rosa Luxemburg'la beraber savaşa karşı verdiği mücadeleyle devrim tarihine geçen Kari Liebknecht'in anti-militarizm tarifine ve mücadelesine bakma­ları yeterli olacaktır. ()AG/EKN)

* Bu röportaj Express Dergisi'nin 118. sayısından alınmıştır.