90 esnaf odasını temsil eden Gaziantep Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği, Gaziantep Barosu, Gaziantep Turizm Derneği, Müze Dostları Derneği, Mimarlar Odası Gaziantep Şubesi ve Gaziantep Diş Hekimleri Odası'nın yanı sıra 12 kişi, Gaziantep Asliye Hukuk Mahkemesi'ne başvurarak, İtalyan Restoratör Roberto Nardi ve ekibi, Gaziantep Müze Müdürü Hamza Güllüce ve Gaziantep Turizm ve Kültür Müdürlüğü aleyhine dava açtılar.
Zeugma Platformu adını alan bu grup, mozaiklerin sandıklara yerleştirildiği 11 Mart'ta, Nöbetçi Asliye Hukuk Mahkemesi'ne "taşınmaz eserlerin naklinin suç olduğu" gerekçesiyle başvurup ihtiyati tedbir kararı aldırdılar. Ardından, Bölge İdare Mahkemesi'ne başvuran Platform, Bakanlığın eserleri İstanbul'a götürme kararı için de "yürütmenin durdurulması" davası açtılar.
Bakan'dan Platform'a "taşralı" suçlaması
Kültür ve Turizm Bakanı Erkan Mumcu ise, bu tepki karşısında yazılı ve görsel basına verdiği demeçlerde, "eserlerin NATO zirvesinde sergilenmesinin milli ve manevi kazançlarını" anlatıyordu.
Bakan Mumcu, bu demeçlerden birinde, "mozaiklerin Gaziantep'ten çıkarılması halinde geri dönmesinin şüpheli olduğunda" direnen sivil toplum kuruluşlarının oluşturduğu Zeugma Platformu'nu "taşralı olmakla" suçladı.
"İstanbul'daki nemli hava Mozaiklere Zarar Verir"
Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın bir başka girişimi de, Zeugma Mozaikleri'nin sergilenmek üzere İstanbul'a taşınmasına ilişkin ihtiyari tedbir kararına itirazda bulunmaktı. Ancak, Gaziantep 2. Asliye Hukuk Mahkemesi, Bakanlığın itirazını reddetti.
Mahkeme kararında, "Mozaiklerin 2863 sayılı yasanın 6. maddesindeki tanıma göre, taşınmaz eser olduğu" ifade edildi; "bu eserlerin deprem, sel gibi tabii afetlerden zarar görme olasılığı gibi istisnalar dışında yerinde sergilenmesinin zorunlu olduğu" bildirildi.
"Eserlerin bulunduğu yerden kaldırılması için, Bakanlık olurundan önce Koruma Kurulu'nun karar vermesi gerektiğini" belirten kararda, "Koruma Kurulu'nun kararı alınmaksızın, Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarlığı'nın talimatıyla eserlere müdahale edilerek yasal usulsüzlük yapıldığı" da ifade edildi.
Kararda, İstanbul'daki nemli havanın, Gaziantep'in kuru hava ortamında restore ve konserve edilen mozaiklere zarar vereceği görüşüne de yer verildi.
Mahkeme, tespit-tedbir dosyasının Zeugma Mozaiklerine müdahalenin önlenmesi istemiyle, 1. Asliye Hukuk Mahkemesi'nde açılan dava dosyasına eklenmesine de karar verdi.
Önce lehte sonra aleyhte
Gaziantep 1. Asliye Hukuk Mahkemesi, 12 Mayıs 2004'te, Arkeoloji Müzesi Müdürü Hamza Güllüce'nin talebi doğrultusunda, Arkeoloji Müzesi'nin açılmasına, sandıklarda bekletilen Zeugma Mozaiklerinin yeniden teşhir yerlerine taşınmasına karar verdi. Bu, Mozaiklerin Gaziantep'te kalmasını isteyen Zeugma Platformu'nu da sevindirdi.
Kararın ardından Müzenin kapıları, Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Müze Müdürlüğü yetkilileri ile adliye infaz memuru ve Zeugma Platformu üyelerinden oluşan ekibin huzurunda açıldı.
Fakat aynı mahkeme 24 Mayıs 2004'teki son duruşmada, Kültür ve Turizm Bakanlığı lehine bir karar vererek, mozaikler üzerindeki tedbir kararını kaldırdı.
"Davacıların temsil yeteneği yok" mu?
Kararda, "2863 Sayılı Kanun kapsamındaki menkul veya gayrimenkul niteliğindeki kültür eserlerinin bulundukları yerden yurtiçi veya başka yerlere taşınıp taşınamayacağı konusunda karar verme yetkisinin, genel yetkili mahkeme olan Asliye Hukuk Mahkemesi'nde olduğu" belirtildi.
Kararda, 2863 Sayılı Kanunun 5. maddesinde, kanun kapsamındaki kültür varlıklarının devlet malı olduğu" çıkça belirtiliyor:
"Devlet organlarının her haliyle bu konuda görevde olmasına, hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde ve mahkemelerinde kimsenin dayanağı ve kanun olmayan ya da yetki verilmeyen bir konuda devlet adına veya ilgili kuruluş adına yetki kullanamayacağına, bu nedenle özellikle davacı durumundaki kuruluşların ve şahısların bu davada, davacı olarak temsil yetkilerinin bulunmamasına karar verilmiştir."
Daha değil...
Mahkemenin kararını "Zeugma Mozaikleri Artık Özgür" başlıklarıyla veren medyaya tepki gösteren platform üyeleri, "mahkeme üzerinde siyasi baskıların olduğunu" iddia ederek karara itiraz edeceklerini söylediler.
Platform temsilcileri, "Mozaiklerin NATO toplantısına götürülmesi için Bölge İdare Mahkemesi'ne açtığımız 'yürütmenin iptali' davasının da sonuçlanması gerekiyor. Bu dava sonuçlanmadan mozaikler hiçbir yere götürülemez" derken, aynı mahkemenin iki ayrı karar vermesinin de düşündürücü olduğunu dile getiriyorlar. (MB/BB)
