Pazar günü, başkanlık seçimlerinin ikinci turunu açık farkla kazanarak iktidara gelen Javier Milei 1983'te askeri diktatörlüğün devrilmesi sonrasında Juan Perón'un mirasçısı devlet başkanlarınca yönetile gelen Arjantinde sosyal adalet ve işçi haklarının siyasetin amentüsü olmayacağı bir dönem vaat ediyor.
Ülkeyi enflasyonun kucağına atan son Peroncu hükümetin maliye bakanı Sergio Massa mali krizle de Milei'de yeni sözcüsünü bulan popülist sağcılıkla da başa çıkmayı başaramadı.
Bilimsel fonları kesme vaadiyle kazanılan seçim
Seçim sonuçları Arjantin'in bilim insanları topluluğu için büyük belirsizlikleri beraberinde getirdi. Milei ve partisinin diğer üyeleri, seçim kampanyalarında ülkenin ana bilim kurumu olan Türkiye'deki TÜBİTAK emsali, Ulusal Bilimsel ve Teknik Araştırma Konseyi'ni (CONICET) kapatmayı ya da bir başka seçenek olarak da özelleştirmeyi ve sağlık, bilim ve çevre bakanlıkların kaldırmayı vaat etmişlerdi.
CONICET, yıllık yaklaşık 80 milyar peso (400 milyon dolar) dolayındaki bütçesiyle tüm ülkede 300 kuruluş üzerinden 12 bin araştırmacıya fon sağlayan Latin Amerika'nın en önde gelen bilim kurumlarından biri. Seçim öncesinde CONICET'in 16 araştırma merkezinin direktörleri ortak bir açıklamayla "Bir ülkenin iyileşmesi, devletin iptaliyle sağlanamaz" demişlerdi. Ülkedeki birçok bilim insanı seöimlerde Massa'yı destekledi veya Milei'ye oy verilmemesi çağrısında bulundu. Ayrıca, Milei'ye karşı gösterilere katıldı.
Arjantin'in Cordoba Ulusal Üniversitesi Çok Disiplinli Bitki Biyolojisi Enstitüsü'nde çevre araştırmacısı olan Sandra Díaz, nature.com'a verdiği demeçte "Başkanlık kampanyası sırasındaki vaatler ve açıklamalar temel alınacak olursa, durum şu anda son derece kaygı verici görünüyor," diyor. "Bilim camiasının topluma bir kez daha direnç ve kararlılığını sergilemesi gerekecek."
"Bilim bir israf kapısı değil, yatırımdır"
Arjantin dışında da araştırmacılar seçim öncesinde Milei'nin fikirlerine karşı çıktılar. Örneğin, Amerika kıtasındaki bilim akademilerini kapsayan Amerikalararası Bilim Akademileri Ağı CONICET'in araştırma etkinliklerinin "doğrudan ülkenin sorunlarına çözümler sağladığını" belirten bir belge yayınladı ve "bilimin bir israf kapısı değil, yatırım olduğunu" açıkladı.
Milei'nin zaferi, Arjantinli araştırmacılar arasında kaygı kaynağı oldu. CONICET'den finansman alan Buenos Aires Üniversitesi Fizyoloji, Moleküler Biyoloji ve Nörobilim Enstitüsü'nde moleküler biyolog Alberto Kornblihtt, "Bu, Arjantin'de bilim, kamu eğitimi, üniversiteler, kültür, çevre ve insan hakları için iyi bir haber değil" diyor.
Politikaya yeni atılan Milei, daha önce Londra merkezli bir küresel banka ve finans grubu olan HSBC gibi şirketlere ekonomi danışmanlığı yapan biriydi. Milei, Arjantin siyasetine 2021'de Kongre'nin alt meclisine milletvekili seöilerek dahil oldu. Birleşik Krallık eski Başbakanı Margaret Thatcher'ın hayranı olduğunu ilan eden Milei genellikle eski ABD Başkanı Donald Trump ve eski Brezilya Başkanı Jair Bolsonaro gibi muhafazakar popülist liderle aynı kategoride görülüyor.
Ülkedeki yüksek enflasyon (yüzde 140'ın üzerinde) ve Uluslararası Para Fonu'na (IMF) olan büyük borca karşılık Milei, kamu harcamalarını Arjantin'in gayrisafi yurtiçi hasılasının (GSYİH) yüzde 15'i oranında kesmeyi vaat etti. Latin Amerika'nın üçüncü büyük ekonomisine sahip olan Arjantin'de Milei'nin kamu sağlığı ve kamusal eğitim düzenini kaldırıp kaldırmayacağı konusunda da net bir fikre sahip değil.
22 Ekim'deki ilk turdan Massa'nın oyların yüzde 37'siyle önde çıkarken Milei yüzde 30'da kalmıştı. Ancak yüzde 24'te kalan eski İçişleri Bakanı Patricia Bullrich'in Milei'nin safına geçince ekonomik krizden doğan derin memnuniyetsizlik koşullarında Milei büyük bir zafer elde etti.
Bilim insanları, ülkenin derin bir ekonomik kriz içinde olduğunu kabul etmekle birlikte bilim ve araştırmaya yapılacak yatırımın en iyi çözümlerden biri olduğunu söylüyorlar.
CONICET'den finansman alan Buenos Aires'teki Deneysel Tıp ve Biyoloji Enstitüsü'nde biyokimyacı Gabriel Rabinovich "Seçilen yetkililerin bilim ve teknolojinin bir devlet politikası olması gerektiğinin farkında olması önemlidir," diyor . Rabinovich'e göre, Arjantin sadece kuzeydeki küresel ülkelerden teknoloji ithal etmekle işin içinden çıkamaz. "Gelişkin evrensel bilimde etkili olacak, yenilikçi bilimi geliştirecek insan yeteneğimiz ve gücümüz var." diyor.
İklim değişikliğine "sosyalist aldatmaca" diyor
Milei'nin iklim değişikliği konusunun "sosyalist bir aldatmaca" olduğu yolundaki görüşleri, bilim camiasında kaygı yaratttı. Arjantin Üniversitesi'nde atmosfer bilimci ve 2004'ten beri İklim Değişikliği Panelince yayınlanan küresel iklim değerlendirmelerine katkı veren Matilde Rusticucci, "Mİlei'nin tipik bir inkarcı konumunda" olduğunu söylüyor. Milei, şirketlerin ırmakları "istedikleri kadar kirletmelerine izin verilmesi gerektiğini" savunuyor. Milei'nin La Libertad Avanza partisi üyeleri de denizlerin özelleştirmesini desteklerken tehdit altındaki türlerin, çitle çevirerek sürü gibi korunabileceğini öne sürüyorlardı.
Rusticucci, "[Milei] bilimin değerini inkar ediyor, çevrenin değerini inkar ediyor, iklim değişikliğini inkar ediyor" diyor: "Onun hükümeti, bilim camiası için büyük bir gerileme olacak, bunca ilerleme için çok çaba harcandı"
Arjantin'de CONICET tarafından finanse edilen Rosario Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler ve iklim anlaşmaları üzerine çalışan Pilar Bueno "İklim değişikliği konusundaki ulusal çabalar muhtemelen durdurulacak" diyor. "Mileinin ancak bu aynı zamanda bir iş fırsatı getiriyorsa iklim politikası üzerine düşünebileciğini" söylüyor: "Ancak bilimin sadece bir iş fırsatı olarak görülmesi, birçok olumsuz etkiye yol açabilir."
(AEK)
