Mevsimlik tarım işçileri üzerine çalışan Prof. Dr. Zeynep Şimşek, yasaya göre her şehirde işçilerin ulaşım, barınma, sağlık, eğitim ihtiyaçlarının "İzleme Kurulları"nda denetlenmesi gerektiğini ancak bu uygulanmadığı için kazaların önlemediğini söyledi.
Isparta'da elma toplamaya giden mevsimlik tarım işçilerini taşıyan midibüsün devrilmesi sonucu 17 işçi öldü; 28 kişi ağır yaralı.
Yasa ulaşımla başlıyor
Mart 2010'da Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın çıkardığı "Mevsimlik Gezici Tarım İşçilerinin Çalışma ve Sosyal Hayatlarının İyileştirilmesi Genelgesi"nin 3. maddesinin ulaşımla ilgili açık hükmü şöyle:
"İşçilerin göç döneminde yolculuklarının güvenli ve sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi maksadıyla; göç alan ve veren yerler arasında ulaşım ile ilgili koordinasyon sağlanacak, trafik denetimleri artırılacak, araç ve trafik güvenliğinin gerektirdiği kontroller hassasiyetle ve sıklıkla yapılacak, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca gerekli bütün tedbirler alınacaktır."
Yasa var ama uygulanmıyor
Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalıi Tarımda İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Zeynep Şimşek'in dikkat çektiği gibi yasal mevzuatta ilerleme var ancak uygulanmıyor.
Türkiye'de 6,5 milyon tarım işçisi var, yaklaşık yarısı da mevsimlik tarım işçisi. Yaklaşık yüzde 60’ının geliri ulusal yoksulluk sınırının altında.
Tamamına yakının kayıt dışı çalıştığı mevsimlik tarım işçileri, güvenli olmayan araçlarla tarlalara taşınıyor, sağlıksız ve kötü barınma koşullarında yaşıyor. Yasadışı olarak çalışan çocuk işçiler, eğitimlerinden mahrum kalıyor.
Her sene mayıs ekim ayları arasında çalışan işçiler, söz konusu olayda olduğu gibi kapasite üstü yükle, eski araçlarda taşındıkları için "trafik kazası" adı altında hayatlarını kaybediyor.
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi'nin raporuna göre, 2014 yılının ilk dokuz ayında 289 işçi trafik ve servis kazalarında ölmüş. Bunların büyük bir bölümünü de mevsimlik tarım işçileri oluşturuyor.
İzleme kurulları çalışmalı
Şimşek, "Bu bir trafik kazası değil, iş kazasıdır. Varolan yasal düzenlemeler uygulanmadığı ve denetlenmediği için meydana gelmiştir. Sorumluluğu olanların hızlıca eğitimi şart" diyor.
"Genelgenin 1. ve 2. maddesine göre, tarımsal üretimin yoğun olduğu il ve ilçelerde Vali/Kaymakam başkanlığında Mevsimlik Tarım İşçilerini İzleme Kurulu oluşturulmalı.
"Bu kurula mevsimlik tarım işçisi temsilcisi dahil ilgili tüm kurum ve kuruluşlar katılmalı, sezon başı ulaşımdan, barınma koşullarına, sağlık ve eğitim hizmetlerine kadar gerekli tüm planlama yapılarak uygulanmalı, yılın sonunda ise değerlendirme toplantıları gerçekleşmeli. Ancak görüyoruz ki bunların hiçbiri yapılmıyor ki bu kazalar oluyor. Her şey madde olarak kalıyor.
Dayıbaşları eğitilmeli, denetlenmeli
"Mevsimlik tarım işçilerinin yarısı tarım iş aracıları (dayıbaşı/çavuş) yoluyla iş buluyor. Bu Türkiye'nin tanıdığı resmi bir statü. Tarım İş Aracılığı Yönetmeliği gereği tüm tarım iş aracıları İŞKUR tarafından kayıt altına alınmalı. Görevleri öğretilmeli ve denetlenmeli. Ancak maalesef bu alanlarda büyük boşluklar bulunuyor.
Çiftçiye ön koşul getirilmeli
"Ayrıca, işveren çiftçi ve çiftçi işçisinin sağlığını korumak zorunda. Acilen çiftçilerin teşvik sistemine işçilerin koşullarını korumasını zorunlu kılan bir ön koşul getirilmeli. İşçileri taşıyacak araç güvenli mi, bu tarlada erişilebilir su, tuvalet var mı?" (NV)
