“TTB kamu kurumu niteliğinde Anayasa uyarınca 6023 Sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu’yla kurulmuş ve adı konmuş bir meslek birliğidir. Dünyadaki az çok demokrasi ile yönetilen bütün ülkelerde olduğu gibi hekim örgütü olarak TTB’nin yürüttüğü faaliyetlerin önemli bir kısmı Türkiye sağlık ve hekimlik ortamı için vazgeçilmez olup sadece tarafımızca yerine getirilebilmektedir.”
Bu satırlar, “Savaş bir halk sağlığı sorunudur” dedikten sonra operasyona maruz kalan Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Konseyi üyelerinin basın açıklamasından.
Açıklamayı yapmalarının sebebi ise, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın operasyonu takip eden günlerde söylediği şu sözlerdi: “Onun başındaki 'Türk' ifadesi zaten Bakanlar Kurulu kararı, onun oradan süratle çıkartılması lazım. Sadece Tabipler Birliği değil, Barolar Birliği ile ilgili de aynı şey. Bunların milli, yerli, bu ülkenin yaptığı vatanı koruma ile ilgili mücadelede yanımızda olma durumları yok...”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, konuyla ilgili Bakanlar Kurulu'nun "gerekli adımları atacağını" söyledi ama değişiklik bu şekilde sağlanabilir mi?
Kanunu değiştirmek yetiyor mu, yoksa Anayasa değişikliği mi gerekiyor?
Türk Tabipleri Birliği ve Türkiye Barolar Birliği’nin yanı sıra örneğin Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği de isimlerini, aynı adlı kanunlardan, bu kanunlar da dayanaklarını Anayasa’dan alıyor.
Anayasa’da “kamu kurumu niteliği”
Adında “Türk” veya Türkiye” geçen kuruluşların çoğu, “kamu hizmeti çerçevesinde” görülüyor ve Anayasa’nın “Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları” başlıklı 135. maddesinde tanımlanıyor. Ancak bu tanımlamada, meslek örgütlerinin adları yer almıyor.
135. madde şöyle:
“Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlâkını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzelkişilikleridir.
“Kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadî teşebbüslerinde aslî ve sürekli görevlerde çalışanların meslek kuruluşlarına girme mecburiyeti aranmaz.
“(Değişik: 23.7.1995-4121/13 md.) Bu meslek kuruluşları, kuruluş amaçları dışında faaliyette bulunamazlar.
“(Değişik: 23.7.1995-4121/13 md.) Bu meslek kuruluşları ve üst kuruluşları organlarının seçimlerinde siyasî partiler aday gösteremezler.
“(Değişik: 23.7.1995-4121/13 md.) Bu meslek kuruluşları üzerinde Devletin idarî ve malî denetimine ilişkin kurallar kanunla düzenlenir.
“(Değişik: 23.7.1995-4121/13 md.) Amaçları dışında faaliyet gösteren meslek kuruluşlarının sorumlu organlarının görevine, kanunun belirlediği merciin veya Cumhuriyet savcısının istemi üzerine mahkeme kararıyla son verilir ve yerlerine yenileri seçtirilir.
“(Değişik: 23.7.1995-4121/13 md.) Ancak, millî güvenliğin, kamu düzeninin, suç işlenmesini veya suçun devamını önlemenin yahut yakalamanın gerektirdiği hallerde gecikmede sakınca varsa, kanunla bir merci, meslek kuruluşlarını veya üst kuruluşlarını faaliyetten men ile yetkilendirilebilir. Bu merciin kararı, yirmidört saat içerisinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını kırksekiz saat içinde açıklar; aksi halde, bu idarî karar kendiliğinden yürürlükten kalkar.”
Meslek örgütleri ve kanunları
Adında “Türk” veya “Türkiye” geçen meslek örgütleri ve kanunlarından bazıları şöyle:
Türk Tabipleri Birliği
6023 Sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu’nun yürürlüğe giriş tarihi, [Resmi Gazete’de yayınlandığı] 31 Ocak 1953 günü.
Kanundaki TTB’nin kuruluş maddesinde Türkiye’deki tüm hekimlerin katılacağı öngörülüyor:
“Türkiye hudutları içinde meslek ve sanatlarını yapmaya yetkili olup da sanatiyle iştigal eden bütün tabiplerle diş tabiplerinin katıldığı bir Türk Tabipleri Birliği kurulmuştur.”
TTB’nin kamu kurumu niteliğinde olduğu da, kanunun üçüncü maddesinde anlatılıyor:
“Türk Tabipleri Birliği, âmme hizmetine yarar meslekî bir teşekkül olup Cemiyetler Kanunu hükümlerine uygun olarak ayrıca teşekkül etmiş ve edecek ilmî ve meslekî tabip ve diş tabipleri dernek ve teşekküllerine mümkün olan mânevi müzaharette bulunur.”
Türkiye Barolar Birliği
16 Mayıs 1963'te hazırlığı tamamlanarak 7 Temmuz 1969 tarihinde yürürlüğe giren Avukatlık Kanunu ile Türkiye Barolar Birliği’nin kurulması yasal olarak kabul edildi.
1136 sayılı Avukatlık Kanunu ile kurulan Türkiye Barolar Birliği’nin kuruluş hazırlıkları kanunun geçici 10. maddesi uyarınca tamamlandıktan sonra ilk toplantısı 9-10 Ağustos 1969’da yapıldı.
TBB ve ona bağlı kent baroları, avukatlık mesleğindeki tek ve tam yetkili kuruluşlar.
TMMOB
6235 Sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu’nda, birliğin kuruluş maddesi olan 1 maddesi de şöyle:
“Türkiye sınırları içinde meslek ve sanatlarını icraya kanunen yetkili olup da mesleki faaliyette bulunan yüksek mühendis, yüksek mimar, mühendis ve mimarları teşkilatı içinde toplayan tüzel kişiliğe sahip Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği kurulmuştur.”
Bu kanunla da mühendis ve mimarların teşkilatın çatısı altında toplanması öngörülüyor.
Türkiye Ziraat Odaları Birliği
6964 Sayılı Ziraat Odaları Ve Ziraat Odaları Birliği Kanunu’nda da mesleki birliğe 2004 tarihli değişiklikle “Türkiye” adı ekleniyor.
Kanunun “Ziraat Odaları Birliğinin mahiyeti” başlıklı 23. maddesi şöyle: “Bu kanun ile kendisine verilen vazifeleri ifa etmek ve amme hükmi şahsiyetini haiz olmak üzere Türkiye Ziraat Odaları Birliği kurulur. Birliğin merkezi Ankara'dadır.”
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
5174 Sayılı Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği İle Odalar Ve Borsalar Kanunu uyarınca kuruldu.
Kanunun kapsamı da 2. maddede anlatılıyor:
“Bu Kanun; ticaret ve sanayi odaları, ticaret odaları, sanayi odaları, deniz ticaret odaları, ticaret borsaları ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinin kuruluşlarına, organlarının nitelikleri ve seçim usulleri ile organlık vasfını yitirme hâl ve usullerine, görev ve yetkileri ile çalışma usullerine, üyeleri ile olan karşılıklı hak ve yükümlülüklerine, gelir ve harcamaları ile bütçelerine ilişkin esasları kapsar.”
Türk Diş Hekimleri Birliği
Diş Hekimleri Odaları ile Türk Diş Hekimleri Birliği’nin kurulmasına, “teşkilat, faaliyet ve denetimlerine, organlarının seçimlerine dair esas ve usulleri düzenleyen” kanunun adı da 3224 sayılı Türk Dişhekimleri Birliği Kanunu. (AS)
