15-16 HAZİRAN’IN 52. YILI

Mehmet Karaca 16 Haziran’ı anlatıyor

15-16 Haziran’daki büyük işçi direnişinin ikinci gününü Mehmet Karaca’nın Türkiye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı (TÜSTAV) arşivinde yer alan ses kaydından aktarıyoruz.

Tuğçe Yılmaz

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Maden-İş Sendikası eski genel başkanlarından ve Türkiye Komünist Partisi (TKP) – Türkiye Birleşik Komünist Partisi (TBKP) Merkez Komite Üyesi Mehmet Karaca 16 Haziran 1970 günü Otosan ve Arçelik Fabrikaları'ndan çıkan iki işçi kolunun Kadıköy'de birleşmesini anlatıyor.

TIKLAYIN - Bir işçi sınıfı kazanımı olarak 15-16 Haziran

"İşçiyle asker göğüs göğüse gelmişti zaten. Çatışma değil de birbirlerini itiyorlardı. İşçiler Altıyol'a doğru devam etmek istiyor; asker ve polis ise bizi geriye püskürtmeye çalışarak 'Geriye gidin,' diyordu. Kortejin ön tarafıydı çağrıda bulunduğu.

"Biz oraya vardığımızda, tam itişme-kakışma olurken –askerdi galiba– havaya takır takır ateş açtı. Silah sesiyle birlikte ara sokaklara doğru dağılma oldu. Bu sefer Kaymakamlığın oraya gittik, meydanda toplandık. Kalabalık iyice artmıştı Kadıköy Meydanı'nda. 5-6 bin kişiyken 10 bin kişi olduk. Miting alanına döndü ortalık.

Mehmet Karaca'nın yargılandığı bir davanın duruşmasından, 21 Eylül 1976.

"Bu sefer bildiğimiz yoldan, askerin bizi önleme girişimine rağmen, Osmanağa Camii önünde toplandık ve Altıyol'a doğru bir kortej oluşturduk. Salı Pazarı'nın oraya doğru geldik, baktık ki ileride polisler kaçışmaya başladılar. Çatışma yoktu orada halbuki. İleriye geçtik ve gördük ki, meğer Arçelik işçileri ve Gebze tarafından gelen işçiler Kartal'dan Bağdat Caddesi'ne doğru yürümüşler o gün.

"Bu tarafa doğru geleceklerini biliyorduk; ama Bağdat Caddesi tarafından geleceklerini bilmiyorduk. Artık irtibat kopmuştu çünkü. Onlar Kadıköy'e doğru yürürken gittikçe kalabalık olmuşlar. Polis önlerini Fenerbahçe Stadı'nın orada kesmiş. Hatta işçiler gelirken çok sıcak diye işçilere su vermiş insanlar, balkona çıkıp alkışlamışlar işçileri. Tuhaf. Çünkü biliyorsun Bağdat Caddesi sınıfsal olarak çok farklı bir yer.

"Polisin amacı şuydu: Bizi Altıyol'da buluşturmamak. Kartal-Gebze'den gelenlerin yolunu Kurbağalıdere'nin orada, bizim önümüzü de meydanda kestiler. Ama biz buluştuk. İnanır mısın? Polis kaçacak yer arıyordu. İki taraftan sıkışan polisler oldu yani. Polis kendini atabildiği kadar yere attı. Biz de kucaklaşabildiğimiz kadar işçilerle kucaklaştık."

Dinlemek için tıklayın.

15-16 Haziran Büyük İşçi Direnişi

1970'de İstanbul merkezli başlayan ve yayılan isyan, Türkiye tarihindeki en büyük işçi eylemlerinden biri. İzmit'ten İstanbul'a 70 bin işçinin katıldığı direnişin bu sene 52. yılı.

1970'te, çalışma yaşamını ve temel sendikalar mevzuatını düzenleyen 274 sayılı Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Yasası ile 275 sayılı Sendikalar Yasası'nda değişiklik yapan tasarı, Adalet Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi'nin iş birliğiyle önce Millet Meclisi ardından Senato'dan geçirildi.

Yapılan değişiklik, işçilerin sendika seçme özgürlüğünü önemli ölçüde kısıtlayıp, sendika değiştirmeyi güçleştiriyordu. Yasa taslağı 11 Haziran 1970'te Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'ın onayıyla yürürlüğe girdi.

DİSK ve bağlı sendikalar yeni yasaya tepki gösterdiler. Dönemin DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler kanun teklifine şöyle karşı çıktı: "İşçiler üye olmadıkları halde, haraç şeklinde TÜRK-İş'e aidat ödemek zorunda bırakılacaktır. Memleketimizde faşist sendikacılığı getirmenin temelleri atılmaktadır."

Türkiye İşçi Partisi ise söz konusu yasa değişikliklerini Anayasa Mahkemesi'ne götüreceğini açıkladı ve iptal davası açtı.

15 Haziran Pazartesi sabahı mesai başlangıç saatinde İstanbul, Kocaeli, Ankara, İzmir kentlerinde işçiler, DİSK'e bağlı işyerlerinden çıkarak önce kısa yürüyüşlerle sonra ise diğer fabrika işçileriyle birleşerek uzun yürüyüşler düzenlediler. Bakanlar Kurulu 60 günlük bir sıkıyönetim ilân etti.

16 Haziran Salı ise işçiler Kocaeli-Gebze, Kartal, Levent, Şişli, Bakırköy-Topkapı-Gaziosmanpaşa, Eyüp-Silahtar bölgelerindeki fabrikalardan çıkarak Taksim'e doğru yürüyüşe geçtiler.

Tankların üzerlerinden aştılar, polis ve askerle çatıştılar, kucaklaştılar, yaralandılar, öldüler.

Direnişle ilgili bazı gazetelerde şu ifadeler yer aldı: "İstanbul yeniden fethedildi."

* Fotoğraflar ve kayıt: TÜSTAV arşivi.

(TY)

Tuğçe Yılmaz

[email protected]

tüm yazıları

bianet muhabiri. "1 Mayıs 1977 Kayıplarını Yakınları Anlatıyor/1 Mayıs 1977 ve Cezasızlık" dosyasını hazırladı. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe bölümü mezunu. 2019 yılından beri "Küba"...