Gezi Direnişi’nde Temmuz-Eylül döneminde polis ve polis olduğu düşünülen sivil giyimli kişiler, dördü uluslararası basından en az 48 haberciyi darp etti, biber gazı ve plastik mermilerle yaraladı, işlerini yapmasını engelledi, fotoğraflarını sildi, küfür ve hakaret etti; ikisi uluslararası basından en az 11 haberciyi gözaltına aldı.
Üç aylık dönemde Gezi Direnişi’ne destek veren bir dizi, bir program yayından kaldırıldı, bir karikatür sergisi engellendi, bir dizinin oyuncuları değiştirildi. Direnişte hayatını kaybeden ve yaralananlara saldıranların yargılanması için Antalya’dan yola çıkan Adalet Yürüyüşçüleri ve basın mensuplarının uğradığı polis şiddetini protesto etmek isteyen gazetecilerin yürüyüşü İstanbul’da engellendi.
Yaygın medyanın sansürcü, yanlı tutumundan ötürü en az 10 gazeteci, bir akademisyen istifa etti, 11 gazeteci, altı akademisyen işte atıldı. En az dokuz basın meslek örgütü Gezi Direnişi sırasında polislerin gazetecileri hedef almasını, medyadaki sansürü kınadı.
Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) ve Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) milletvekilleri Gezi Direnişi’nde yaşanan hak ihlalleriyle ilgili en az 14 soru önergesi verdi.
Saldırı, tehdit, engellemeler
*Saldırıya uğrayan ve gözaltına alınan gazeteciler için tıklayınız.
Rock’n Coke’ta Gezi engeli: Rock’n Coke festivalini organize eden Showhow şirketi yetkililerinin, festival alanında stant açan firmaların çalışanlarını "Gezi Parkı olaylarına ilişkin hiçbir ürün satmaması konusunda" uyardığı ortaya çıktı (10 Eylül).
Üniversitelere Gezi genelgesi: İçişleri Bakanlığı, sonbahar aylarında Gezi Direnişi’nin üniversitelerde tekrarlanacağı" istihbaratı üzerine 81 il valiliğine ve üniversitelere önlem alınması için genelge gönderdi (29 Ağustos).
Adalet Yürüyüşçülerine engel: Polis Gezi Direnişi’nde hayatını kaybeden ve yaralanan kişilere saldıranların yargılanması için Antalya’dan İstanbul’a 18 Temmuz’da yürüyüş başlatan Adalet Yürüyüşçüleri’ne Gümüşsuyu’nda saldırdı, polisi engellemeye çalışan Barış ve Demokrasi Partisi Mersin milletvekili Ertuğrul Kürkçü gaza maruz kaldı (20 Ağustos).
Örtülü ölüm tehdidi: AKP Milletvekili Şamil Tayyar, oyuncu Levent Üzümcü’yü iktidarın Mısır'da yaşananlarla Gezi Direnişi’nde yaşananlara yaklaşımını kıyaslayan tweeti üzerine, twitter üzerinden “Levent Üzümcü Mısır'ı Taksim'e benzetmiş! Eğer benzeseydi şimdi seni alkışlarla uğurlayıp arkandan ışığı bol olsun diyorlardı!” diyerek örtülü şekilde ölümle tehdit etti (15 Ağustos).
Müdürden gazeteci tehdidi: İstanbul Emniyet Müdürlüğü İdari Hukuk Bürosu Gezi Direnişi’nde gazetecileri işten attırmakla tehdit eden eski İstanbul Emniyeti Güvenlik Şube Müdürü Yunus Dolar hakkında disiplin işlemi başlattı (2 Ağustos). Dolar 8 Temmuz’da kendisine, "Biz gazeteciyiz. Neden üzerimize gaz bombası ve plastik mermi atılıyor?" diye soran gazetecileri işten attırmak ve gözaltına almakla tehdit etmiş, 26 Temmuz’da görevden alınıp terfi ederek Ümraniye, Çekmeköy, Sancaktepe ve Şile’den sorumlu Emniyet Müdür Yardımcısı olmuştu.
Gazetecilere yürüyüş engeli: Polis Gezi Direnişi’nde basın mensuplarının uğradığı polis şiddeti ve baskıyı protesto etmek isteyen gazetecilerin Galatasaray Meydanı’ndan Taksim’e yürümesi engelledi (12 Temmuz).
Mezuniyette Gezi engeli: Bir akademisyen ve bir öğrencisinin Gezi direnişindeki polis şiddetiyle birer gözünü kaybettiği YTÜ İİBF'deki mezuniyette “Törene müdahale olmayacak mı?” pankartına karşılık ışıklar kapatıldı ve müzik yükseltildi (5 Temmuz). İzmir Ekonomi Üniversitesi Yönetimi üniversitenin mezuniyet töreninde Gezi Direnişi’ne destek vermek isteyen öğrencilerin sahneye pankartla çıkmasını engelledi (2 Temmuz).
Habercilik!
Memecan’dan ölümlü karikatür: Salih Memecan Sabah’taki ‘Eylemciler arası iş bölümü’ karikatüründe bir eylemciyi gizemli kişi tarafından ‘ölmekle’ görevlendirdi (18 Eylül). Memecan’ın çizgisine sosyal medyadan kınama mesajları yapıldı.
Cafcaf’tan Atakan karikatürü: Cafcaf adlı İslami mizah dergisi polis şiddeti sonucu hayatını kaybeden Ahmet Atakan'ın apartmandan atıldığına ilişkin bir karikatür yayınladı (11 Eylül). Dergi, çok fazla tepki telefonuyla birlikte yazarın ölüm tehditleri aldığını söyleyerek karikatürü yayından kaldırdı.
NTV’den çeviri ‘hatası’: ntvmsnbc.com, The New York Times’a dayandırdığı haberinde İstanbul’un 2020 Olimpiyatları’nı kaybetme nedenini Gezi Parkı olarak lanse etti (8 Eylül). The New York Times’ın orijinal çevirisi şu şekildeydi: “Bazı IOC delegeleri bölgesel istikrarsızlık, kimilerinin ifadesiyle Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın otokratik yönetim anlayışı ve laiklerle İslamcılar arasındaki bölünme düşünüldüğünde Türkiye’de siyasi durumun yedi yıl sonra alabileceği hal konusunda şanslarını denemek istemediler”.
Yine direniş yine belgesel: CNN Türk ODTÜ arazisinden geçirilmesi planlanan yol nedeniyle ağaçların kesilecek olmasına tepki gösteren ODTÜ’lülere polisin müdahale ettiği sırada “Büyük Göçler” belgeselini yayımladı (6 Eylül).
Özür yok: CNN International, AKP’nin Kazlıçeşme mitinginde bir kareyi "Hükümet karşıtı protestolar" alt yazısı ile duyurmasını 'teknik arızı' olarak açıkladı ve özür iddialarını Twitter’dan “CNN, Türkiye'de yaptığı yayının arkasındadır. Yaptığımız tarafsız yayın için özür dilemedik, dilemeyeceğiz de” diyerek yalanladı (16 Temmuz).
Ağaçla konuştu: Takvim Haber Müdür Mevlüt Yüksel Gezi Parkı’nda bulunan bir ağaçla konuştu (4 Temmuz). "Ne Çektin Be Kızılağaç" haberini manşetine taşıyan Takvim fotoğrafın üzerine: "Provakatörler onu bahane etti. Türkiye’nin altını üstünü getirdi. Gezi Parkı’ndaki o ağaç dile geldi: En büyük eziyeti ben gördüm.." şeklinde not düştü.
Gözaltı, tutuklama, suç duyurusu, soruşturmalar, açılan davalar
Gezi kitabına soruşturma: İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı Nurten ve Erol Özkoray'ın Bireyselleşme ve Demokrasi: Gezi Fenomeni kitabına ‘kamu görevlilerine hakaret’ iddiasıyla soruşturma açtı (24 Eylül).
Avukatlardan basına suç duyurusu: Bir grup avukat Gezi Direnişi’ne ilişkin haberleriyle bazı medya kuruluşlarının "darbe ortamına zemin hazırladıkları" gerekçesiyle 10 gazete (Cumhuriyet, Hürriyet, Aydınlık, Özgür Gündem, Yurt, Taraf, Evrensel, Bir-Gün, Sol, Sözcü) ve 12 internet sitesi (aynı gazetelerin internet siteleri ile Milliyet ve Oda TV) hakkında İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulundu (20 Eylül).
Evrensel’e ceza: İstanbul Cumhuriyet Savcılığı Basın Suçları Soruşturma Bürosu, Evrensel’e 2 Ağustos’ta ‘Direniş engel tanımaz’ haberinde Gezi Direnişi’nde polisin attığı gaz bombası ile yaralanan ve aylardır hastanede yaşam mücadelesi veren 14 yaşındaki B.E’nin isminin açık olarak yazıldığı gerekçesiyle 10 bin TL ceza verdi (19 Eylül)
Gezi heyetine soruşturma: Gezi Direnişi’yle ilgili soruşturmayı yürüten savcı, Başbakan ile görüşmeye katılan altı kişinin ifadesinin alınması için Emniyet'e talimat verdi (18 Eylül). Savcı, kendilerinin gelip ifade vermesini kabul etmedi.
Alabora’ya takipsizlik: İstanbul Cumhuriyet Savcılığı’nın Gezi Direnişi’nde attığı 'Mesele sadece Gezi Parkı değil arkadaş, sen hala anlamadın mı? Hadi gel' mesajıyla Memet Ali Alabora hakkında ‘suç işlemeye alenen tahrik’ten (TCK 214) başlattığı soruşturmalardan birinde takipsizlik çıktı (12 Eylül).
Uysal yargılanıyor: 20 Haziran’da İzmir’de Gezi Direnişi çadırlarına yapılan baskında, görüntü almak isterken gözaltına alınıp tutuklanan Özgür Gelecek dergisi muhabiri İzzet Uysal’ın İzmir Bayraklı Adliyesi’nde yargılaması başladı (10 Eylül). Uysal ‘2911 Sayılı Yasa’ya muhalefet’, ‘görevi yaptırmamak için direnme’ ve ‘örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüt adına suç işlemek’ iddiasıyla 17 yıl hapis cezası istemiyle yargılanıyor. Gelecek duruşma 3 Aralık’ta.
Direnişçilere hakarete soruşturma yok: İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı Twitter fenomenleri Pucca, Kutup Zencisi ve Taci Kalkavan’ı Gezi Direnişi’nde attıkları tweet’ler yüzünden hedef gösteren Turkuvaz Gazete Dergi Basım A.Ş. hakkında iftira ve hakaretten yapılan suç duyurusunda kovuşturmaya yer olmadığına karar verdi (30 Ağustos). Şikayetçiler Takvim’in 12 Haziran’da “Ajansların oyunu deşifre oldu” ve “Ajans oyunu” haberlerinde ve Ahaber TV’nin 17 Haziran’da “Gezi olaylarına reklam ayarı” haberinde hakarete uğradıklarını iddia etmişti.
#direntişört'e Ceza Yok: Mezuniyet töreninde #diren yazılı tişört giydiği için hakkında soruşturma açılan Uludağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden Yrd. Doç. Dr. Timuçin Köprülü'ye disiplin cezası verilmesine gerek olmadığına karar verildi (16 Ağustos).
Tahrik tweet’ine suç duyurusu: CHP Manisa Milletvekili Özgür Özel, Galatasaray- Fenerbahçe maçından önce, "Sevgili Kayseri halkı sopanı al maç bitiminde stadın önünde bekle, gık diyen çapulcuyu indir" tweet’i atan kişi hakkında ‘Suç işlemeye tahrik’ten (TCK 214) Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulundu (13 Ağustos).
Alabora’ya soruşturma: TMK 10. maddeyle görevli İstanbul Cumhuriyet Savcılığı Memet Ali Alabora’ya “Türkiye Cumhuriyeti Hükümetine karşı silâhlı isyan” (TCK 313) suçunu işlediği gerekçesiyle soruşturma başlattı (27 Temmuz).
“Tahmin etmeliydin”: RTÜK, Gezi Direnişi’nde canlı yayında Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’a küfür eden bir vatandaş için Barış TV’ye “Küfür geleceği tahmin edilmeliydi” gerekçesiyle “Dilin düzeysiz, kaba ve argo kullanımı” nedeniyle uyarı cezası verdi (24 Temmuz).
Sosyal medyadan hakaret soruşturması: İstanbul Adalet Sarayı’nda görev yapan üç memur hakkında, Gezi Direnişi sırasında Başbakan Erdoğan ve bazı üst düzey devlet görevlilerine sosyal medyadan hakaret ettikleri iddiasıyla soruşturma açıldı (24 Temmuz).
Alabora’dan 1 TL’lik dava: Memet Ali Alabora Gezi sürecinde kendisini hedef gösteren Yeni Şafak gazetesine “kişilik haklarına saldırıldığı” gerekçesiyle 1 TL'lik tazminat davası açtı (24 Temmuz).
Cacciatori’ye dava: İstanbul Cumhuriyet Savcılığı Gezi Direnişi’nde 6 Temmuz’da gözaltına alınıp savcılık tarafından serbest bırakılan İtalyan fotoğrafçı Mattia Cacciatori hakkında ‘2911 Sayılı Toplantı ve Gösteri Kanunu’na muhalefet’ ve ‘Görev yaptırmamak için direnme’ suçlarından 1 yıl 2 aydan 7 yıla kadar hapis istemiyle dava açtı (22 Temmuz).
Taksim Dayanışması’na tutuklama yok: İstanbul 46. Asliye Ceza Mahkemesi, Taksim Dayanışması üyelerinin tutuklanması talebini reddetti (16 Temmuz). Dayanışmadan 50 kişi 8 Temmuz’da gözaltına alınmış, 38’i savcılıktaki ifadesinin ardından; 12’si ise ‘suç örgütü kurmak’ (TCK 220), 2911 Sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu'na muhalefet ve "polise mukavemet" suçlamalarıyla sevk edildikleri İstanbul 38. Sulh Ceza Mahkemesi’nde serbest bırakılmıştı.
Ulusal ve Halk TV’ye soruşturma: Hatay Savcılığı’nca Kenan Beyazit isimli vatandaşın şikayeti üzerine Halk Haber TV ve Ulusal Kanal'a ‘halkı galeyana getirmek’ten soruşturma başlattı (15 Temmuz).
“Isıran polis” haberine soruşturma: İstanbul Cumhuriyet Savcılığı ‘Diren Lice Taksim Seninle” protestosunda BirGün Gazetesi’nin 1 Temmuz’da yayımladığı "Taksim Meydanı’nda sivil polis eylemci ısırdı. Yakala Oğlum” haberiyle ilgili fotoğraftaki polise hakaret edildiği gerekçesiyle soruşturma başlattı (15 Temmuz).
Yıldız serbest: Adana’da Gezi Direnişi sebebiyle yapılan polis operasyonunda 24 Haziran’da gözaltına alınıp tutuklanan Mücadele Birliği Dergisi muhabiri Ulaş Yıldız serbest bırakıldı (5 Temmuz).
Sanal “terör” örgütü: Ankara Emniyet Müdürlüğü Gezi Direnişi ile ilgili TMK 10. madde ile görevli İstanbul Cumhuriyet Başsavcı Vekilliği'ne gönderdiği fezlekede Redhack’in twitter’dan halkı eyleme çağırdığı ve ‘suça teşvik’ ettiğini bildirdi (4 Temmuz).
Sansür ve kapa(n/t)malar
Heberler kaldırıldı: Türkmax Gezi Direnişi’ne destek veren, Memet Ali Alabora'nın da rol aldığı politik mizah programı "Heberler"i yayından kaldırdı (11 Eylül).
TFF’den gaz sansürü: Türkiye Futbol Federasyonu (TFF), internet sitesinde Ümit Milli Futbol Takımı Teknik Direktörü Abdullah Ercan'ın İsveç karşılaşması sonrasında söylediği "Biber gazı hızımızı kesti" sözünü sansürledi (10 Eylül).
Diren Gezi’ye yasak: Savcılık, Didim’de 18. Barış Şenlikleri’nde Gezi Direnişi’ni konu alan 'DirenGezi' karikatürlerinden oluşan sergiyi toplattı (3 Eylül). Beş kişi hakkında başbakana hakaretten soruşturma başlattı.
Bir Yastıkta’da Gezi avı: TRT1’de yayınlanan “Bir Yastıkta” adlı dizinin Gezi Direnişi’ne destek veren başrol oyuncuları hikaye değişikliği gerekçesiyle gönderildi (22 Ağustos).
Leyla İle Mecnun kaldırıldı: TRT, yapımcılığını Eflatun Film'in üstlendiği Leyla İle Mecnun dizisini yayından kaldırdı (20 Ağustos). Dizinin oyuncuları Gezi Direnişi’ne destek vermiş, çektikleri bir videoyu internet üzerinden izleyicileri ile paylaşmıştı.
Siber suçlara USOM ve SOMA: Ulaştırma Bakanlığı Gezi Direnişi’nde sosyal medyanın etkin kullanılması üzerine siber suçlara karşı oluşturulan Siber Güvenlik Kurulu ile 7/ 24 görev yapacak Ulusal Siber Müdahale Merkezi (USOM) ve Siber Olaylara Müdahale Merkezi'nin (SOMA) oluşturulması içinde girişimlere başladı (2 Temmuz).
Digitürk’ten sansür: Digitürk 16 Ağustos’ta başlayan Süper Lig maçlarında kadar Gezi Direnişi’ne destek için 34. dakikada tribünlerde taraftarların attığı “Her yer Taksim her yer direniş” ve “Sık Bakalım” sloganlarını izleyicilerin duymaması için yayının sesini kıstı (16 Ağustos-1 Ekim).
Tepkiler
Eğitim-Sen, 4-5 Haziran’daki greve katıldıkları için Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi üyesi on bir kişi hakkındaki disiplin soruşturmasını protesto eden imza kampanyası sonuçlarını ve Dekan Yusuf Devran’ın kampanya aleyhine açıklamalarına ilişkin tekzibi kamuoyuna duyurdu (23 Eylül). Kampanyaya yurtdışından ve Türkiye’den toplam 206 üniversiteden 789 akademisyenin yanı sıra çok sayıda gazeteci, yazar, siyasetçi, aktivist, öğrenci ve her meslek grubundan toplam 1431 kişi imza attı.
Penguen kıyafetleri giyen ve Gezi Direnişi’nde hayatını kaybedenlerin fotoğraflarını taşıyan bir grup, New York'ta bulunan Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ü protesto etti (23 Eylül).
GÖP polislerin sarı basın kartı olmadığı gerekçesiyle gazetecilerin görevlerini yapmasını engellemesi üzerine, sarı basın kartı dayatılmasının yasal olmadığını vurguladı (18 Eylül).
Avrupa Konseyi, Gezi Direnişi’nde hayatını kaybeden Ethem Sarısülük, Ali İsmail Korkmaz ve Abdullah Cömert’in ailelerinin görüşme taleplerine olumlu yanıt verdi (17 Eylül). Aileler 10 Ekim’de basın açıklamasıyla Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ’ne (AİHM) de başvuracak.
Kadıköy’de düzenlenen “Adalet, Özgürlük ve Barış İçin Eylül’de Gel Festivali’nde Gezi Direnişi’nde polis şiddeti sonucu hayatını kaybeden Abdullah Cömert, Ahmet Atakan, Ethem Sarısülük, Mehmet Ayvalıtaş, Medeni Yıldırım ve Ali İsmail Korkmaz anıldı (16 Eylül).
Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) Eylül’de yaşanan protestolarda İstanbul, İzmir ve Ankara'da en az 12 gazetecinin yaralandığını açıkladı (13 Eylül).
Uluslararası Af Örgütü, polisin bir yıllık biber gazı stokunu 20 günde tükettiğini belirtti ve Türkiye'ye biber gazı ve zırhlı araç satan ülkelere, satışı durdurma çağrısı yaptı (13 Eylül).
TGS ve TGC Ahmet Atakan için düzenlenen eylemleri takip eden gazetecilerin polisin saldırısına maruz kalmasını kınadı (11 Eylül).
ÇGD polislerin gazetecilere saldırılarını önlemesi konusunda İçişleri Bakanlığı'nı göreve davet etti (10 Eylül).
Kardeş Türküler'in Harbiye Açıkhava’daki 20. yıl konseri sırasında seyirciler, 'Her Yer Taksim Her Yer Direniş' sloganları attılar (9 Eylül).
Redhack Gezi Direnişi’nde hayatını kaybedenler için Emniyet Genel Müdürlüğü’nün sitesini hack’ledi (5 Eylül).
Harbiye Açıkhava’daki Tarkan konserinde ‘Gezi Parkı'nın yer aldığı fotoğraflar ekrana gelince, “Her Yer Taksim, Her Yer Direniş” sloganları atıldı (5 Eylül).
TGF ve İGC Başkanı Atilla Sertel, gazeteci Uğur Dündar ile birlikte Gezi Direnişi’nde başından ağır yaralanan Mustafa Ali Tombul’u İzmir’deki evinde ziyaret etti (28 Ağustos).
Uluslararası ilişkilerde medyanın gücünü arttırmak, demokrasi ve ifade özgürlüğünü geliştirmek üzere çalışmalarda bulunan M100 Sanssouci Colloquium yılın medya ödülünü 'duran adam' Erdem Gündüz'e verdi (26 Ağustos).
Türkiye ve dünyadan 241 akademisyen Facebook’un Gezi Direnişi’nde Türkiye’de bazı grupların sayfalarını kapatmasını kınadı ve ifade özgürlüğünü güvence altına almasını istedi (23 Ağustos).
TRT dizisi Leyla ile Mecnun’un hayranları, dizinin yayından kaldırılacağı iddiası üzerine Kireçburnu’nda buluştu ve denize el sallayarak TRT’ye tepkilerini ifade ettiler (19 Temmuz).
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi (MSGSÜ) Meclisi hazırladıkları video ile Gezi Direnişi’nde ve sonrasında yaşanan şiddeti, ülke genelinde yaşanan insan hakları ihlallerini ve gözaltıları kınadı (13 Ağustos).
Tüm dünyadan 688 yazar, düşünür ve öğretim elemanı üniversitedeki mezuniyet törenine "#diren" yazılı tişörtle çıktığı için Uludağ Üniversitesi'nin hakkında soruşturma açtığı Yrd. Doç. Timuçin Köprülü için imza topladı (12 Ağustos).
Roger Waters konserinde, Uğur Mumcu, Hrant Dink, Adnan Menderes ve Gezi Direnişi’nde hayatını kaybedenlerin fotoğrafları duvara yansıtıldı, “Her yer Taksim her yer direniş” sloganları atıldı. Waters hayatını kaybedenler için “Devlet teröründe ölenler” ifadesini kullandı (4 Ağustos).
14 ülkeden 61 sosyal bilim akademisyeni, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e, YÖK Başkanı’na ve İstanbul Üniversitesi Rektörü’ne yazdığı mektupta Prof. Veysel Batmaz ve diğer akademisyenlere Gezi Direnişi nedeniyle verilen rahatsızlığın bitmesini istedi (30 Temmuz).
PEN, Article 19, Amnesty gibi farklı kuruluşların temsilcilerinden yedi kişi Londra, Toronto, Cenevre, Brüksel, Bükreş, Cenova ve New York’ta, Gezi Direnişi’nde hayatını kaybeden Mehmet Ayvalıtaş (20), Abdullah Cömert (22), Ethem Sarısülük (26), İrfan Tuna (47), Mustafa Sarı (27), Selim Önder (88) ve Ali İsmail Korkmaz’ın (19) fotoğraflarıyla yedi dakika boyunca durdu (28 Temmuz)
Avrupalı Türk Demokratlar Derneği İngiltere Şubesi, İngiliz The Times gazetesinin yayımladığı Başbakan Erdoğan’ın Gezi Direnişi’ne yönelik tavrını kınayan mektubuna karşılık, gazeteye eleştiri mektubu yolladı (27 Temmuz).
Haberciler, sosyal medya aktivistleri ve okur/izleyiciler Beşiktaş Abbasağa Parkı'nda nasıl bir medya istediklerini ve bunu nasıl yaratabileceklerini tartıştı (24 Temmuz).
Göztepe Parkı Forumu'nun çağrısıyla Şaşkınbakkal'da yandaş medyayı protesto amacıyla buluşan halk, "okuyan insan" eylemini başlattı (21 Temmuz). Direniş süresince halka gerçekleri anlatmak çabasındaki basın kuruluşlarının gazeteleri ve dergileri okundu.
TGS İstanbul Şubesi Gezi Direnişi’nin başladığı 27 Mayıs’tan beri, en az 22 gazetecinin işten atıldığını, 14 gazetecinin zorunlu izne gönderildiğini, 37 gazetecinin istifa etmek durumunda bırakıldığını duyurdu (22 Temmuz).
Aralarında oyuncular Sean Penn, Susan Sarandon, yönetmen David Lynch, piyanist Fazıl Say, yapımcı Fuad Kavur, Atatürk kitabının yazarı Andrew Mango'nun da olduğu otuz kişi The Times’a tam sayfa ilan vererek, Gezi Direniş’inde uyguladığı ağır şiddetten dolayı hükümeti kınadı (25 Temmuz).
Gezi direnişini görüntüleyen gazetecilerin fotoğraflarından video yapıldı. #direngazeteci hashtagiyle başlayan videoda foto muhabir, muhabir ve kameramanların görüntüleri yer aldı (17 Temmuz).
İnsan Hakları İzleme Örgütü (Human Rights Watch-HRW) İstanbul’daki Gezi Direnişi’nde polisin biber gazını kötüye kullandığını, doğrudan göstericilerin üzerine attığı biber gazı kapsüllerinin, ciddi yaralanmalara yol açan mermilere dönüştüğünü açıkladı (17 Temmuz).
Uluslararası İnsan Hakları Federasyonu (FIDH) polisin direnişçilere saldıranlara karşı “hoşgörülü tavır takındığını”, Ethem Sarısülük’ü öldüren polisin yine polislerce korunduğunu belirtti ve polis şiddetinin durdurulması çağrısı yaptı (16 Temmuz).
Basın Konseyi İçişleri Bakanı Muammer Güler’e Gezi Direnişi’nde polisin saldırısına maruz kalan gazetecilerle ilgili çağrı yaptı (15 Temmuz).
Gazeteciler ve okurlar, Gazeteci Forumu’nun çağrısıyla Gezi Direnişinde basına yönelik polis şiddeti, tehdit, baskı ve sansüre karşı "Bırak işimi yapayım" diyerek Galatasaray Lisesi’nin önünde toplandı (12 Temmuz).
TGS 61. yaşında Gezi direnişini selamlayarak, basın ve ifade özgürlüğü ile sendikal örgütlenmenin önündeki engellere karşı mücadele etmeye devam edeceklerini ifade etti (12 Temmuz).
TGC İstanbul Güvenlik Şube Müdürü Yunus Dolar hakkında kendisine, "Biz gazeteciyiz. Neden üzerimize gaz bombası ve plastik mermi atılıyor?" diye soran gazetecileri tehdit ettiği gerekçesiyle suç duyurusunda bulundu (10 Temmuz).
AB Komisyonu Genişlemeden Sorumlu üyesi Stefan Füle, aralarında Taksim Dayanışması’ndan da isimlerin yer aldığı çok sayıda kişinin gözaltına alınmasından endişe duyduklarını söyledi (10 Temmuz).
TGC, TGS ve RSF, Gezi Direnişi’nde 6 Temmuz’da yaşanan polis şiddetini kınadı; medya temsilcilerinin yine polis saldırılarının hedefi olduğunu bildirdi (8 Temmuz).
Gezi Direnişi özel sayısı nedeniyle çıkan krizin ardından yönetim tarafından kapatılan NTV Tarih’in yayınlanmayan “Yaşarken Yazılan Tarih” sayısı internette okurla buluştu (8 Temmuz).
Direnişteki kadınlar, polisin tacizine ve cinsel şiddete karşı İstanbul’da Galatasaray Lisesi önünde, Ankara’da Güvenpark’ta toplandılar (6 Temmuz). Eylem #tacizekarşıkadınlartaksime hashtag’iyle paylaşıldı.
Büyükdere Çelik Gülersoy Parkı Forumu ve okurlar NTV Tarih Dergisi’nin kapatılmasını ve basına yönelik baskıları Maslak NTV binası önünde protesto etti (5 Temmuz).
Facebook kullanıcıları NTV ve CNN Türk’ün yayınladığı her haberin altına <(") işaretlerini kullanarak penguenli yorumlar, “Kahrolsun kutup ayılarının diktatörlüğü”, “Penguenleri yedirtmeyiz”, “Her yer Galapagos” gibi yorumlar yaptı (5 Temmuz).
Gezi Direnişi’nde tutuklananlarla dayanışma için “Gezi Parkı Tutsakları” başlığıyla web sitesi ve sosyal ağda sayfalar açıldı (4 Temmuz).
Taksim’de Lice’ye destek için düzenlenen protestoyu takip ederken gözaltına alınıp sınır dışı elden İsveçli gazeteci Sarah Olsson Türkiye’yi AİHM’e şikayet edeceğini açıkladı (4 Temmuz).
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali Yıldırım’ın da katıldığı İTÜ Denizcilik Fakültesi mezuniyetinde, öğrenciler uluslararası haberleşme için kullanılan flamalarla #direngezi yazdı (3 Temmuz).
Çankaya Belediyesi Gezi Direnişi’nde yaşanan şiddet sonucu hayatını kaybedenlerin isimlerinin Çankaya parklarına verilmesi kararı aldı (3 Temmuz).
İstanbul Üniversitesi’nden 120 öğretim elemanı “Daha iyi bir yaşam için ‘direnen’ öğrencilerimizin yanındayız” açıklaması yaptı (3 Temmuz).
Senarist Levent Kazak Gezi Direnişi’ne katılımı ve direnişle ilgili attığı tweetler sebebiyle hedef gösterilen Memet Ali Alabora için Change.org’da imza kampanyası başlattı (2 Temmuz).
Soru önergeleri-yasa teklifleri
Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç, CHP Kırklareli Milletvekili Turgut Dibek’in Gezi Direnişi’yle ilgili RTÜK’ün Ulusal TV, Halk TV, Cem TV ve EM TV’ye verdiği cezalarla ilgili soru önergesinde, söz konusu kanalların kişilere yönelik galiz ifadelere yer verdiğini, doğruluğu teyit edilmemiş gerçek dışı bilgileri aktardığını ve şiddeti özendirici şekilde yayın yaptığını belirtti (12 Eylül).
CHP Zonguldak Milletvekili Ali İhsan Köktürk, Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’a TMSF'ye devredilen Akşam gazetesinden muhabir Ali Ekber Ertürk’ün kovulma sebebini sordu (12 Eylül).
Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç, CHP Genel Başkan Yardımcısı Sezgin Tanrıkulu’nun Kelime Oyunu programının yayından kaldırılma ihtimali üzerine verdiği soru önergesini yanıtladı (6 Eylül) Arınç, Gezi Direnişi’nin onlarca radyo ve televizyon kuruluşu tarafından yüzlerce programda konu edildiğini, RTÜK tarafından, bu gerekçeyle hiçbir kuruluşa ve programa müeyyide uygulanmadığını bildirdi.
TGC Yönetim Kurulu’nun 27 Haziran’da İstanbul Valisi Hüseyin Avni Mutlu’dan Taksim Gezi Parkı’nda gazetecilere şiddet uygulayan polislerin cezalandırılmasına yönelik talebine verilen yanıtta, polislerin yaraladığı ve gözaltına aldığı gazetecilerin şikayette bulunması istendi (5 Eylül).
İçişleri Bakanı Muammer Güler CHP İzmir Milletvekili Aytun Çıray’ın, Gezi Direnişi’ne ilişkin, “Kaç ton gaz kullanıldı?” sorusuna, “Gösterinin sona erdirilmesine ve grubunun dağıtılmasına yetecek kadar su ve göz yaşartıcı gaz mühimmatı kullanılmıştır” yanıtı verdi (5 Eylül).
Tekirdağ Milletvekili Candan Yüceer, Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’a TRT'nin Gezi Direnişi’ne destek verdiği için Leyla ile Mecnun'u kaldırdığı iddiasını sordu (21 Ağustos).
Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç, CHP Genel Başkan Yardımcısı Umut Oran’a yanıtında, Gezi Direnişi’nde yabancı basın organlarına çalışan Türkiye vatandaşı gazetecilerin fotoğraflarının Anadolu Ajansı (AA) tarafından servis edilerek hedef gösterildiği iddiasını reddetti (2 Ağustos).
CHP İstanbul Milletvekili Oktay Ekşi'nin soru önergesini yanıtlayan Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç, 31 Mayıs-16 Haziran 2013 tarihlerinde Gezi Direnişi dolayısıyla, polis şiddetine maruz kaldığı ya da yaralandığı gerekçesiyle Bakanlık veya bağlı kuruluş olan Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü'ne yapılmış herhangi bir başvuru bulunmadığını kaydetti (30 Temmuz).
CHP, Gezi Direnişi’nde emniyetin orantısız güç kullanması veya kanuna aykırı emirleri yerine getirmesi nedeniyle yaralananlar ile ölenlerin yakınlarına maaş bağlanması için kanun teklifi verdi (23 Temmuz).
CHP İstanbul Milletvekili Melda Onur 18 Haziran’da Gezi Direnişi’nde ETHA’ya yapılan polis baskınında ajansın editörü Arzu Demir ile haber müdürü Derya Okatan’ın haklarında gözaltı kararı olmamasına rağmen evlerinde alıkonulmaları ve çıplak aramaya maruz bırakılmalarını Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Fatma Şahin ile İçişleri Bakanı Muammer Güler'e sordu (16 Temmuz).
CHP Genel Başkan Yardımcısı Umut Oran, TBMM’ye sadece bir mesleğin veya sanatın icrasında kullanılması amacıyla üretimine izin verilen hatta et kesmeye yarayan mutfak eşyası sınıfından yer alan pala, hançer, kasatura, kılıç gibi aletlerin tezgah dışına çıkarılmasını yasaklayan yasa teklifi verdi (15 Temmuz).
CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu, Başbakan Erdoğan'a, polislerin 22 Haziran’da Halk TV'nin yayınına müdahale iddialarını sordu (10 Temmuz).
İstanbul Milletvekili Melda Onur, Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç’a Gezi Direnişi’nde TDK sözlüğünde tepki uyandıran ‘darbe’ kelimesinin tanımının değiştiği iddialarını sordu (9 Temmuz).
Mardin Milletvekili Erol Dora Gezi Direnişi sırasında çocukların maruz kaldıkları hak ihlalleri ve bunlardan sorumlu devlet görevlileri hakkında yasal işlemlerin başlatılması için Meclis araştırması istedi (1 Temmuz).
Raporlar-bildiriler
CHP Genel Başkan Yardımcısı Sezgin Tanrıkulu’nun hazırladığı Ağustos Ayı İnsan Hakları İhlal Raporu'nda toplantı ve gösteri ifade özgürlüğü konusunda 44 bin 142 kişinin gözaltına alındığı 73'ünün Gezi Parkı olayları nedeniyle olduğu, 3'ünün tutuklandığı, 33 kişinin tahliye edildiği belirtildi (14 Eylül).
TİHV Dokümantasyon Merkezi’nin Gezi Direnişi’yle ilgili bilgi notuna göre, toplam 3 bin 699 kişi gözaltına alındı, 134 kişi de tutuklandı (29 Temmuz). Tutuklamalara gerekçe olarak, “yasadışı örgüt yöneticisi veya üyesi olmak”, “halkı isyana teşvik etmek”, “kamu malına zarar vermek”, “silah ve mermi bulundurmak” veya “cami basmak” gösterildi. TİHV, beş direnişçi ile bir polisin hayatını kaybettiğini, Abdullah Cömert ile Ethem Sarısülük’ün doğrudan polisin saldırısı nedeniyle öldürüldüğünü, Ali İsmail Korkmaz’ın da, bilirkişi raporuna göre, polis olduğu düşünülen sivil kişiler tarafından dövülerek öldürüldüğünü ifade etti.
Fotoğraf Vakfı’nın güncellenen listesine göre 31 Mayıs - 8 Temmuz arasında İstanbul ve Ankara’da 111 basın çalışanı ve belgesel fotoğrafçısı yaralandı, gözaltına alındı, çalışması engellendi ya da fotoğrafları silindi (12 Temmuz).
On STK ve meslek örgütü (Alternatif Bilişim Derneği, Bilgisayar Mühendisleri Odası, Elektrik Mühendisleri Odası, İnternet Teknolojileri Derneği, İnternet Yayıncıları Derneği, Korsan Parti Hareketi, Linux Kullanıcıları Hareketi, Pardus Kullanıcıları Derneği, PHP Geliştiricileri Derneği, Telekomcular Derneği) sosyal medyaya ilişkin hem hükümet hem de servis sağlayıcılar ile ilgili açıklamalar üzerine “Sosyal Medya ve Haklarımız” başlıklı bir bildiri yayınladı (1 Temmuz).
Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) biber gazına maruz kalan 11 bin 155 kişiyle yaptığı çalışmaya göre, gaza maruz kalanların yüzde 39’u gazın etkilerinin devam ettiğini, yüzde 14’ü sivilce ve benzeri döküntülerin sürdüğünü, yüzde 10’u yürürken ve hareket ederken dengesizlik oluştuğunu, yüzde 11.2’si de el ve ayaklarda kas güçsüzlüğü bulunduğunu dile getirdi (1 Temmuz). Raporda 31 Mayıs- 24 Haziran 2013 tarihleri arasında meydana gelen olaylarda dört kişinin öldüğü, 60’ı ağır olmak üzere sekiz bin kişi yaralandığı, on bir kişinin gözünü kaybettiği ve 103 kişinin kafa travması geçirdiği bilgisi yer aldı.
AKP hazırladığı sosyal medyanın Gezi Direnişi’ndeki rolüne ilişkin raporda "Photoshop’lu fotoğraflarla insanların aldatıldığı, provokatörlerin yalanlarıyla manipülasyon" yapıldığı iddia edildi (1 Temmuz). Raporda 31 Mayıs’ta dakikada üç bin tweet atıldığı, tweetlerin yüzde 88’inin Türkçe olduğu, yarısının İstanbul’dan gönderildiği, twitter’da 950 bin #direngezi, 170 bin #occupygezi, 50 bin #geziparki ve 50 bin BugünTelevizyonlarıKapat hashtag’leriyle tweet atıldığı belirtildi.
Hükümet Konuşuyor
Recep Tayyip Erdoğan (Başbakan): Oyuna bakın, şu anda Müslüman Kardeşler kiliseleri koruma altına alıyor ve malum uluslararası medya, hani 'Gezi medyası' vardı ya Türkiye’de ve dünyada, aynı orada ne varsa burada da onlar var. Bunlar şimdi ne diyor biliyor musunuz? 'Müslüman Kardeşler 30 tane kilise yaktı' diyorlar. Halbuki kiliseleri koruma gayretinde olanlar onlar (Kentsel Dönüşüm 3. Etap Töreni, Bursa, 17 Ağustos).
Recep Tayyip Erdoğan (Başbakan):Türkiye’nin istikametini milli irade belirler. Türkiye’nin rotasını sadece ve sadece millet çizer. Ne medya, ne sosyal medya, ne sermaye, ne de terörize edilen sokaklar değil; Türkiye’nin geleceğini sadece millet, sadece sandık belirler.
(...) Şiddete başvurmuyor diye, polise taş, molotof, demir bilye atmıyor diye, hiç kimse milleti yok saymasın. Sokaklara taşmıyor diye, dükkanların camını çerçevesini indirmiyor diye, hiç kimse milleti yok saymasın. Manşetlere çıkmıyor diye, uluslararası gazetelerde, kirli mektupların altına imza atmıyor diye, hiç kimse milleti yok saymasın. Bu millet her zaman vakarla, ağır başlılıkla, aklıselimle hareket etmiştir. Bu millet, manşetini sandıkta kendisi atmış, mektubunu, mesajını sandıkta kendisi her zaman başarıyla vermiştir Arenamega Gösteri ve Kültür Merkezi’nin açılış töreni, 3 Ağustos).
Recep Tayyip Erdoğan (Başbakan): Bunlar düşüncelerini kiraya vermiş tipler, eğer bunlar gerçekten demokrasiye inansa, yüzde elli oyla iktidar olmuş bir partinin liderine diktatör deme ahlaktan yoksunluğunu gösteremezlerdi. Bu dört dörtlük bir densizliktir. Sen beni nerden tanıyorsun?
Medya Türkiye'de mahkum diyorlar, gazeteciler içeride diyorlar. Bunlar nasıl içeride ki bu yayınlarını bu kadar rahat yapıyorlar. Şu an medyanın nasıl hakaret ettiği, yalan yanlış haber yaptıkları ortada. Çamur atalım da izi kalsın mantığındalar. Times parayla kendi sayfasını kiraya veriyor. Bu Times'ın da ahlaki zaafıdır. Times ile ilgili olarak da hukuki girişimde bulunacağız (Mimar Sinan Camisi Cuma Namazı çıkışı, 26 Temmuz).
Hüseyin Çelik (AKP Sözcüsü): Siz eğer bir ülkenin işleyen hukuk nizamı içinde kurulmuş, hür seçimlerle iktidara gelip yedi sandıkta galip gelmiş bir partinin mitingini Almanya’nın Faşist lideri Hitler’in toplantılarına benzetirseniz kusura bakmayın söylenecek söz yoktur. Bunu söyleyenlerin öncelikle ağzını çalkalaması lazım. Bu ithamları onlara aynen iade ediyoruz, reddediyoruz. Bu son derece küstahça ve haddi aşan bir tavırdır. Birileri servis yapmış bunlara, onlar da imza atmışlar (Hürriyet, 26 Temmuz).
Tartışmalı işten ayrılmalar-çıkarılmalar
Tanrıyar kovuldu: TRT Okul’da Doktorumun Mutfağı’nı sunan İpek Tanrıyar Gezi Direnişi’ne destek verdiği için işten atıldı (28 Eylül)
Ertürk kovuldu: Akşam gazetesi Gezi Direnişi’ni anlatan 'Güneşin Evlatları-Bir Direniş Efsanesi' adlı kitabı yayınlanan siyaset muhabiri Ali Ekber Ertürk’ü işten çıkardı (9 Eylül).
Erkut öğretim üyeliğinden ayrıldı: Gezi Direnişi’ne destek verdiği için Özyeğin Üniversitesi'ndeki Rektörlük görevinden istifaya zorlandığı iddia edilen Prof. Dr. Erhan Erkut, üniversitedeki öğretim üyeliği görevinden ayrıldı (6 Eylül).
Alankuş, Soner ve dört öğretim üyesi işten çıkarıldı: İzmir Ekonomi Üniversitesi (İEÜ), İletişim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Sevda Alankuş, Doç.Dr. Bayram Ali Soner ve Fen-Edebiyat ile İşletme Fakülteleri’nden dört öğretim üyesinin işine son verdi. (30 Ağustos). Alankuş Gezi Direnişi’ne destek vermişti.
Ege Dündar işten atıldı: Milliyet Can Dündar'ın Milliyet Pazar'da yazan oğlu Ege Dündar'ın da işine son verdi (14 Ağustos).
Can Dündar işten atıldı: Üç hafta boyunca yazıları yayımlanmayan köşe yazarı Can Dündar Gezi Direnişi’ne destek verdiği için Milliyet’ten atıldı (1 Ağustos).
Savaş işten atıldı: Sabah eklerde görev yapan Artanç Savaş Gezi Direnişi’ne destek verdiği için işten atıldı (31 Temmuz).
Menteş ayrıldı: Gezi Direnişi’ne aktif destek veren romancı Murat Menteş Yeni Şafak’tan ayrıldı (26 Temmuz).
Özdemir işten atıldı: Gezi Direnişi ile bağlantılı BEYDER eylemini haber yapan ATV muhabiri Gökçen Keskin Özdemir görüntülerde Yurt gazetesi göründüğü için, "kurumu küçük düşürdüğü" gerekçesiyle kovuldu (26 Temmuz).
Baydar işten atıldı: Sabah gazetesi Gezi Direnişi’nde iki kez yazısını sansürlediği Okur Temsilcisi Yavuz Baydar'ın NYT’de yayımlanan “Türkiye’de Medya Patronları Demokrasinin Altını Oyuyorlar” yazısından sonra işine son verdi (23 Temmuz).
Eser işten atıldı: Sabah gazetesi muhabiri Bilge Eser işten atıldı (19 Temmuz).
Tekelioğlu işten atıldı: Sabah Gezi Direnişi'ndeki tweet'leri nedeniyle Tuluhan Tekelioğlu'nu işten çıkardı (15 Temmuz).
+1 istifalar, görevden alma: +1 TV'den Banu Güven, Ece Temelkuran, Haluk Şahin, Mustafa Hoş, Özlem Gürses, Uğur Dündar, Uğur Tutçuoğlu Gezi Direnişi'nde haberlere müdahale edildiği için istifa etti; Genel Yayın Yönetmeni Tuncay Mollaveisoğlu görevden alındı (10 Temmuz).
Tongsir istifa etti: Beyaz TV’de spor yorumcusu Oğuz Tongsir, Gezi Direnişi’nde "Ekmeği bir yerden bulurum.. Ama ya kendime olan saygım giderse?" diye tweet attıktan sonra kanaldan istifa etti (4 Temmuz).
Soner işten atıldı: Olay Gazetesi İnternet Sorumlusu Berhan Soner Gezi Direnişi'ne destek veren tweet'leri nedeniyle işten çıkarıldı (2 Temmuz).
Göncü istifa etti: NTV Tarih yayın yönetmeni Gürsel Göncü, dergi Gezi Direnişi sayısı nedeniyle kapatılınca istifa etti (1 Temmuz). (EG)
