* Manşet görselinde en üstteki kare Türkiye'nin ilk belediye başkanı Müfide İlhan, ortadaki ilk muhtar Gül Esin, en alttaki Cezayir 1962.
Haberin İngilizcesi için tıklayın
88 yıl önce bugün, Türkiyeli kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanındı. 5 Aralık 1934’te kadınlar, milletvekili seçme ve seçilme hakkına sahip oldu.
Türkiye'de kadınlara milletvekili olma hakkının tanınmasının ardından yapılan seçimde Meclis'e 18 kadın milletvekili girdi ve yüzde 4.5 oranında temsil edildi.
Türkiye o günlerde, parlamentodaki kadın sayısı oranıyla dünyada ikinci sırada yer aldı.
Türkiye, Fransa, İtalya, Hırvatistan, Slovenya’dan 11, Romanya’dan 12, Bulgaristan’dan 13, Belçika’dan 14, Yunanistan’dan 15, İsviçre’den ise 36 yıl önce kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanımıştı.
Peki bugün Meclis’te kadın erkek eşitliği açısından durum ne?
20 ilde hiç kadın milletvekili çıkarılmadı
Kamuoyu ve Pazar Araştırma Şirketi-Toprak Araştırma ve Danışmanlık’ın yaptığı araştırmaya göre, HDP haricinde tüm partilerde milletvekillerinin yüzde 75 üzeri erkek. Meclisteki erkek oranı AKP, MHP CHP, İyi Parti ve Memleket Partisi’nde de yüzde 80 üzerinde.
Yine rapora göre, Parti Meclisi ve Merkez Karar ve Yönetim Kurulu (MYK) üyelerine baktığımızda kadın adayların hem sayısının hem de seçilen üyelerden kadınların erkeklere göre çok az sayıda olduğuna dikkat çekiliyor.
Kadın Adayları Destekleme Derneği’nin (Ka.Der) raporlarına göre de Türkiye’nin kuruluşundan itibaren 20 ilde hiçbir zaman kadın milletvekili seçilmedi. Bu iller şöyle:
Adıyaman, Ardahan, Artvin, Bayburt, Burdur, Erzincan, Giresun, Gümüşhane, Karabük, Karaman, Kilis, Kırıkkale, Kırklareli, Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Osmaniye, Rize, Sinop ve Yozgat’.
10 çözüm önerisi
Ka.Der’in kadın temsilinin Meclis’te arttırılması için önerileri şöyle:
1. Siyasi partilerin hazineden aldıkları fondan bir payın mutlaka kadın adaylara ayrılması, uzun vadede bu fonun kadın ve erkek adaylar arasında eşit paylaştırılmalıdır.
2. Siyasi Partiler Yasası ve Seçim Yasası’nda değişiklikler yapılması için çalışma yürütülmelidir.
3. Maddi sorunları aşmak için STK’lar iş birliği yapmalı ı ve kadın adaylara fon yaratılmalıdır.
4. Aday belirleme sürecinde kadın adaylara mutlaka listelerde seçilebilecekleri sıralarda yer verilmelidir.
5. Kadınların siyasete katılımlarını teşvik edecek ve kolaylaştıracak uygulamalar geliştirilmelidir. Örneğin kreş imkânı gibi…
6. Kadın seçmenin kadın adaylardan beklentileri üzerine kamuoyu araştırmaları yapılmalı, kampanyalar bu durum dikkate alınarak tasarlanmalıdır.
7. Özellikle genç̧ ve siyasete yeni girenler kadınları güçlendirmek amacıyla bir mentorluk sistemi kurulmalıdır.
8. Erkek siyasetçilere toplumsal cinsiyet eşitliği ve eşit temsilin önemini aktaran eğitimler verilmelidir.
9. Önümüzdeki ilk genel seçimde il bazındaki barolar, yerel STK’lar, kooperatifler, dernekler, kanaat önderleriyle iş birliği yapılmalıdır.
10. Kadın aday göstermeyen ya da kadınları sadece seçilemeyecekleri sıralardan gösteren partiler ifşa edilmelidir.
Mecliste olan ilk kadın vekiller
Mebrure Gönenç (Afyon), Satı Çırpan (Ankara), Şükran Örsbaştuğ (Antalya), Sabiha Gökçül (Balıkesir), Şekihe İnsel (Bursa), Hatice Özgünar (Çankırı), Huriye Önüz (Diyarbakır), Fatma Memuk (Edirne), Nahiye Ergücü (Erzurum), Fakihe Öymen (İstanbul), Benel N. An man (İzmir), Ferruh Gürgüp (Kayseri), Behire Morova (Konya), Mehri Pektaş (Malatya), Meliha Ulaş (Samsun), Esma Nayman (Seyhan), Sabiha Görkay (Sivas), Semiha Hızal (Trabzon)
Dünyada seçme ve seçilme hakkı
Dünyada ise kadınlara seçme ve seçilme hakkı veren ilk ülke, 19 Eylül 1893'te, Yeni Zelanda oldu. Lord Glasgow’un yeni seçim yasası imzalaması kadınların parlamento seçimlerine oy kullanma hakkını elde etmesine neden oldu. Bu tarihten yaklaşık 100 yıl sonra 1997'de Jenny Shipley Yeni Zelanda'nın ilk kadın başbakanı seçildi.
(EMK)
