Fotoğraf: Mecidreza Rahnavard/BBC
İran İslam Cumhuriyeti tarafından düzmece bir yargılama sonrasında Mahsa Emini protestoları sırasında iki Besic milisini öldürdüğü iddiasıyla 12 Aralık 2022'de asılarak idam edilen Mecidreza Rahnavard'ın [büyük olasılıkla] cellatlarınca çekilen son anlarının, son sözleri ve son dileğinin video kaydı sosyal medya platformlarında peş peşe yayımlanıyor.
|
Video kayıtları, Mecidreza Rahnavard'ın yalnızca kendisini bekleyen son karşısındaki vakarı ve düşünce ve inançlarına olan hayranlık verici bağlılığını yansıtan bir belge olmakla kalmıyor. Aynı zamanda düzmece yargılanışı ve sonrasında koştura koştura idam edilişine ilişkin olarak rejmin İran kamuoyuna yaptığı resmi açıklamaların güvenilmezliğine de bir ayna tutuyor.
Mecidreza Rahnavard iki Besic milisini bıçaklayarak öldürmekle suçlanmasından yalnızca bir ay sonra "moharabe" (Allah'a isyan) gerekçesiyle idam edilmişti.
Arka plan
İran yargısının haber ajansı Mizan, Rahnavard'ın 17 Kasım 2022'de Meşhed kentinde Besic gönüllüsü iki "öğrenci" Hosseyn Zeynalzade ve Daniyal Rezazade'yi bıçaklayarak öldürdüğünü ve dört kişiyi de yaraladığını haberleştirmişti.
Ancak olayın kaydı olarak İran devlet televizyonunda gösterilen videoda kimliği ayırt edilemeyen bir erkeğin biri motosiklet üzerindeki iki kişiyi bıçakladığı gösteriliyordu ama, yaralanmış diğer dört kişi ortada yoktu. Ne saldırganın ne de öldürülenlerin kim oldukları görüntülerden belirlenebiliyordu. Yetkililer saldırganın Rahnavard olduğunu iddia ettiler. Mizan'ın haberindeyse gerçekleştiği iddia edilen saldırının hangi saikle yapıldığına ilişkin bir bilgi yoktu.
Yetkililerce Rahnavard'ın olayın ardından ülkeden kaçmaya çalıştığı iddia edilirken genç adam iki gün sonra 19 Kasım'da tutuklandı.
Yargılanma
Uluslararası Af Örgütü, 2 Aralık'ta İran'da infaz riski altında 28 İranlı olduğuna ilişkin bir uluslararası uyarı yayınladı. Listede o günlerde henüz ölüm cezasına çarptırılmamış, ancak yargılanması süren Rahnavard da vardı.
Af Örgütü, 28 kişiden hiçbirinin adil yargılanmadığını veya kendi avukatlarını seçme, suçu kanıtlanıncaya kadar masum sayılma, sessiz kalma veya açık duruşma hakkı verilmediğini belirtti.
Rahnavard'ı mahkum den İslam Devrim Mahkemesi, uluslararası düzeyde duruşmaları kapalı kapılar ardında yürütmek ve sanıkların kendilerine karşı ileri sürülen kanıtları incelemelerine genellikle izin vermemekle eleştiriliyordu.
İran yargısının ajansı Mizan'a göre Rahnavard'ın iddianamesi, 24 Kasım 2022'de açıklanmış ve 29 Kasım 2022'de Meşhed'de İslam Devrim Mahkemesi'ne çıkarılarak "Allaha isyan" ile suçlanmıştı.
İnsan hakları savunucuları, Rahnavard'ın bedeninde işkence izleri olduğunu ve yargılanması sırasında avukat tutmasına izin verilmediğini ileri sürdüler. Bir kolu kırıktı ve ağır bandajlarla sarılıydı. Rahnavard'ın infazından sonra, yetkililer onun mahkeme salonunda cinayetleri itiraf ettiğini ileri sürdüler. Mizan, Rahnavard'ın mahkeme salonunda kaydedildiğini iddia ettiği düzmece görüntülerini yayınlayarak, çok pişman olduğunu, Besic milislerini öldürmesine yol açan inançlarını inkâr ettiğini ve bir an önce cezalandırılmak istediğini haber verdi.
İnfaz
Uluslararası Af Örgütü, İran'da idam edilen ilk kişi olan Mohsen Şekari'nin 8 Aralık'taki infazının ardından, üst düzey bir İran polis yetkilisinin protestolarla bağlantılı bir mahkumun "mümkün olan en kısa sürede" cezalandırılmayı ve infazın özellikle aleni olmasını talep ettiği bir belgeyi imzaladığını duyurduğunu bildirdi.
Dört gün sonra, 12 Aralık 2022 sabahı Rahnavard, tutuklanmasından 23 gün sonra, Meşhed'de herkesin gözü önünde bir vince asılarak idam edildi. Doğrulanmamış raporlara göre infaz edildiğinde 23 yaşındaydı.
Protestolar sırasında en az 488 kişi polis tarafından öldürülmüş, Rahnavard, Şekari'den sonra doğrudan protestolara karışmasından kaynaklanan suçlamalar nedeniyle resmen idam edilen ikinci, halk önünde infaz edilen ilk kişi olmuştu.
Uluslararası Af Örgütü, Şekari ve Rahnavard'ın yanı sıra Mahsa Amini protestolarıyla bağlantılı çeşitli suçlardan idam riski altında olan en az 17 protestocu daha olduğunu söyledi. Ayrıca İranlı yetkililerce haklarında ölüm cezası talep edilen en az 21 kişi olduğunu açıkladı.
Bilanço
İran İnsan Hakları Örgütü'nün verdiği bilgilere göre 29 Kasım'a kadar en az 448 protetocu öldürüldü. Bunların 60'ı çocuk yaştaydı. İran İnsan Hakları Aktivistleri Ajansı'na (HRANA) göreyse 3 Aralık'a kadar, 64'ü çocuk 470 protestocu ve 61 güvenlik gücü mensubu öldürülmüştü. Birleşmiş Milletler öldürülenlerin sayısını 22 Kasım itibarıyla 30'u çocuk 300'ü aşkıninsan olarak saptadı.
HRANA'ya göre, 3 Aralık itibarıyla 18 bin 210 kişi tutuklanmıştı.
(AEK)
