Mayın yasaklama antlaşması olarak bilinen Ottawa Sözleşmesi'ne göre, ülkeler mayın temizleme, mayın imhası ve mayından zarar görmüşlerin rehabilitasyonunda birbirlerine destek verebiliyor; talep halinde bu bir yükümlülük.
Geçen hafta, mayın temizlemeyle ilgili yasa Meclis'ten geçtikten sonra, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral İlker Başbuğ'un sözleri, hükümetin Türkiye'nin Suriye sınırındaki mayın temizleme işiyle ilgili vizyonunun sadece şirketlerle sınırlı olduğunu gösteriyor.
Erdoğan temizleme işini ihaleye girmeden istedikleri firmaya verebileceklerini söylerken, Başbuğ da NATO'nun NAMSA ajansıyla ilgili konuşurken "NAMSA ana yükleyici. Çünkü tecrübeli. Elbette alt yükleyici şirketlerle iş yapacak" diyerek yine şirketleri adres gösteriyordu. Haberlere göre, Erdoğan Başbuğ'dan 11 Mayıs'ta fiyat araştırması yapmasını da istemişti.
bianet, mayın temizleme işinde uzman uluslararası sivil toplum örgütlerinin (STK) olduğunu daha önce yazmış, uzman Stuart Casey-Maslen da ihalenin STK'lere de açık olması gerektiğini söylemişti.
Mayınsız Bir Türkiye Girişimi'nden Muteber Öğreten'se, Türkiye'nin bu konuda şeffaf olmamasını eleştiriyor. bianet'in görüşünü aldığı Öğreten "Hükümet yetkililerinin en fazla vurguladıkları konu, tekliflerin alındığı, bilgi sorulduğu. Bilgiler şeffaf olmadığı için kimlerden danışmanlık alınıyor, kime ne soruldu, bilmiyoruz" diyor.
Öğreten, Türkiye'nin, Birleşmiş Milletler'in mayınla ilgili Mayın Eylem Hizmeti ajansı UNMAS'tan, Uluslararası Mayın Yasaklama Kampanyası'ndan (ICBL) ve daha mayınlarını halihazırda temizlemiş 10 kadar ülkeden ve onlara yardımcı olan diğer ülkelerden sözleşme gereği yardım ve bilgi alabileceğini işaret ediyor ve ekliyor:
"Türkiye uluslararası deneyim ve yardımlaşmaya açık olduğunu belirtmeli. 'Biz biliriz, biz çözeriz' dememeli. Bu, deneme yanılma yöntemiyle yapılacak bir iş değil."
Sözleşme ne diyor?
Ottawa Sözleşmesi'nin "Uluslararası işbirliği ve yardım" başlıklı 6. maddesi şöyle:
1. Taraf Devletlerin her biri bu Sözleşmeye göre yükümlülüklerini yerine getirirken, mümkün olan durumlarda, diğer Taraf Devletlerden imkânlar dahilinde yardım isteme ve alma hakkına sahiptir.
2. Taraf Devletlerden her biri, bu Sözleşmenin uygulanmasıyla ilgili teçhizat, malzeme ve bilimsel ve teknolojik bilgi alışverişini kolaylaştırmakla yükümlüdür ve bu alışverişe mümkün olan en geniş şekilde katılmak hakkına sahiptir. Taraf Devletler, insancıl amaçlar için kullanılacak mayın temizleme teçhizatının ve ilgili teknolojik bilginin tedarikine gereksiz kısıtlamalar getirmeyeceklerdir.
3. İmkânı olan her Taraf Devlet mayın kurbanlarının bakımına ve rehabilitasyonuna, sosyal ve ekonomik uyumuna ve mayınlar konusundaki bilinçlendirme programlarına yardım sağlayacaktır. Bu yardım, diğerleri meyanında, Birleşmiş Milletler sistemi, uluslararası, bölgesel ya da ulusal örgütler veya kuruluşlar, Uluslararası Kızılhaç Komitesi, Ulusal Kızılhaç ve Kızılay kurumları ve bunların Uluslararası Federasyonu, hükümet dışı örgütler aracılığıyla veya ikili düzeyde sağlanabilecektir.
4. İmkânı olan her Taraf Devlet mayın temizliğine ve bağlantılı faaliyetlere yardım sağlayacaktır. Bu yardım, diğerleri meyanında, Birleşmiş Milletler sistemi, uluslararası veya bölgesel örgüt ya da kuruluşlar, hükümet dışı örgüt veya kuruluşlar aracılığıyla ya da ikili düzeyde veya Birleşmiş Milletler Mayın Temizlemeye Yardım Gönüllü Vakıf Fonuna ya da mayınlardan arındırmayla uğraşan diğer bölgesel fonlara katkıda bulunarak sağlanabilecektir.
5. İmkânı olan her Taraf Devlet depolanmış anti-personel mayınların imha edilmesi için yardım sağlayacaktır.
6. Taraf Devletlerden her biri, Birleşmiş Milletler sistemi içinde kurulmuş olan mayın temizlemeyle ilgili veri tabanına, özellikle mayın temizlemenin çeşitli yöntem ve teknolojilerine ilişkin bilgileri ve mayın temizlemeyle ilgili uzmanların, uzman kurumlarının veya ulusal temas noktalarının listelerini sağlamayı taahhüt eder.
7. Taraf Devletler, bir ulusal mayınlardan arındırma programının geliştirilmesinde
a) Anti-personel mayın sorununun boyutunun ve kapsamının;
b) Programın uygulanması için gerekli olan malî, teknolojik kaynakların ve insan kaynaklarının;
c) İlgili Taraf Devletin yetkisi veya kontrolü altında bulunan mayınlı alanlardaki bütün anti-personel mayınları imha etmek için gerekli olan tahmini yıl sayısının;
d) Mayından kaynaklanan yaralanma veya ölüm olaylarını azaltmak için mayınlar konusundaki bilinçlendirme faaliyetlerinin;
f) Mayın kurbanlarına yardımın; ve
g) İlgili Taraf Devletin Hükümeti ile programın uygulanmasında çalışacak, konuyla ilgili hükümet, hükümetlerarası veya hükümet dışı kuruluşlar arasındaki ilişkinin;
belirlenmesi için Birleşmiş Milletler, bölgesel örgütler, diğer Taraf Devletler veya diğer yetkili hükümetlerarası ya da hükümet dışı kuruluşlardan kendi yetkililerine yardımcı olmalarını talep edebileceklerdir.
8. Bu Maddenin hükümleri uyarınca yardım alan ve veren Taraf Devletlerden her biri, kararlaştırılmış yardım programlarının bütünüyle ve seri bir biçimde uygulanmasını teminen işbirliği yapacaktır. (TK)
