Masalın Anarşist Devrimci Kızı Lindgren

Bu yolculuk şimdi 60. yılında. Bu güne kadar 86 ülkeyi dolaştı, milyonlarca çocuğa ulaştı ve her çocuğa şu mesajı verdi; ''Beyaz atlı prensini/prensesini bekleme... Hadi birlikte yola çıkalım...''

Kızıl saçları, çilli minik yüzü, iki eliyle kaldırdığı koca beyaz atı ile Uzun Çorap Pippi'nin maceraları bugüne kadar 80 milyon okura ulaştı. Maceralarının konu olduğu televizyon ve radyo programlarıyla kısa filmlerin ise sayısı bilinmiyor.

Yaz boyu kutlama

Bu yıl Vimmerby'de Mayıs sonu itibariyle başlatılan Uzun Çorap Pippi'nin 60.yılı kutlamaları yaz boyu İsveç'in bütün kentlerinde devam edecek.

Gezici çocuk tiyatroları da Uzun Çorap Pippi adına sadece İsveç'te değil dünyanın dört bir yanında çocuk festivalleri ve şenliklerini dolaşmaya başladı bile.

Feminist annenin çocuğuna masallarından

Uzun Çorap Pippi'nin yaratıcısı Astrid Lindgren 1940'ların feminist kuşağından geliyor. Uzun Çorap Pippi için ''İçimdeki çocuğu yazdım'' diyen Lindgren, Pippi'yi kaleme aldığında ne yazarlık tecrübesi varmış ne de yazar olmak gibi bir kaygısı.

1945'lerde iki çocuk annesi olarak ağır ateşli bir hastalık geçiren aylarca yatağa bağlı kalan yedi yaşındaki kızını bir parça eğlendirmek için kendi çocukluğunun özlemlerinden yola çıkarak ona kendi uydurduğu masallar anlatmaya başlamış.

''Bir gün kızım gene masal anlatmamı istedi. Ona bildiğim bütün çocuk masallarını anlatmıştım. Ne anlatmamı istediğini sorunca‚ 'Uzun Çorap Pippi' dedi. Ona anlattığım çilli kızıl saçlı uzun çoraplı küçük kıza (ki o benim çocukluğumdu) Pippi adını takmıştı.

"Pippi Vimerby'den geliyordu; yaşıtı bütün kız çocukları her gün düzgün taranmış kurdelalı saçları ile bebekleriyle oynarken, asla niçin sorusunu sormayıp büyüklerine daima itaat ederken, o çevresindekileri soru yağmuruna tutuyor, uzaklardaki denizci babasına ulaşmaya çalışıyor, korsanları kovalıyor, benekli atı hastalandığında onu kucağına alıp kaldırıyor, evlerin çatılarında koşuyor, pencerelerden atlıyor, ağaçların tepesinde maymunu ile şarkılar söylüyor, evinde tek başına yaşıyor ve kendi pastasını kendisi yapıyordu...''

Eve kapanınca

Astrid Lindgren küçük kızının rahatsızlığından eve kapandığında kendisini oyalamak için Pippi masallarını kağıda dökmeye başlar.

Yazdığı müsveddeleri 1945'ler de oldukça iyi bir çocuk kitaplığı serisine sahip Boniers'in kapısını çalar ama sonuç alamaz. Çünkü Boniers masal kahramanı Pippi'yi zamana göre aşırı anarşist bulmuştur.

Yani dönemin klasik anlayışına karşı çıkan bir çocuk masalı kahramanın öykülerini basmayı göze alamaz. Bir başka kitapevi Raben&Sjögren ise Uzun Çorap Pippi'nin maceralarını yayınladığında ülkede bütün yazarlar, ahlakçı öğretmenler ve din adamları, gelenekçi aileler ayağa kalkar.

Kısacası Uzun Çorap Pippi çocukları anarşist olmaya özendirmekle suçlanır, yargılanır hatta ortadan kaldırılması (yayınlanmaması) için davalar açılır.

Ama gün geçtikçe Pippi'nin ünü yayıldıkça yayılır başka ülkeleri gezer ve yayınevinin iflasın eşiğinden kurtarıp dünyanın en iyi çocuk kitapları yayınevi listesinde ilk sıralara taşır.

Arai ve Pullman'a ödül

Lindgren 60. doğum gününde yayınevi bir sürpriz hazırlamıştı. Yaşayan bir yazar olarak o henüz hayattayken dünyanın başka köşelerindeki çocuk ruhunu içinde taşıyan kendisi gibi yazarlara Astrid Lindgren Ödülü verilecekti.

Ödüle aday olanlar kendileri adaylıklarını koyamıyorlar ancak onların çalışmalarını uzun yıllar izlemiş kişi ve kurumlarca Astrid Lindgren Vakfı aracılığıyla ödül jürisine bildiriliyorlar.

Ödül çocuk dünyasını zenginleştiren bağımsız çocuk ruhunu destekleyen en başta edebiyatçılar olmak üzere illüstratörler, kurumlar ve sanatçıları desteklemek için veriliyor.

Üç yılda "Nobel" oldu

Ödül sahiplerini belirleyen yaklaşık 20 kişilik jüri İsveç'in ileri gelen edebiyatçıları, sanatçı ve edebiyat araştırmacılarından oluşuyor.

Ödül üç yıldır veriliyor ama şimdiden çocuk edebiyatının Nobel'i olarak anılmaya başlandı bile.

Ödül jürisi bu yılki 5 milyon İsveç Kronu (897.000 YTL) tutarındaki ödülü dünyanın iki ayrı köşesinde iki farklı kültürde birbirinden çok farklı edebi ve sanatsal çalışmalar yaparak çocuk dünyasının hayal alemi ile gerçeği arasında köprüler kuran Japonya'dan Ryoji Arai ve İngiltere'den Philip Pullman'a verdi.

Eserleri yoluyla ünleri çoktan kendi ülkelerinin sınırlarını aşan Pullman ile Arai ödüllerini İsveç'in veliaht prensesi Victoria'nın elinden aldı.

Yazarlar geçen hafta uluslararası bazı çocuk edebiyatı festivallerine katılmak üzere İsveç'ten ayrılmadan önce Pippi için düzenlenen şenliklere de katıldılar.

Ryôji Arai ve Philip Pullman ödülle ilgili basın toplantısında ve katıldıkları şenliklerde Lindgren'i çocuk edebiyatının gelmiş geçmiş tek ve en büyük devrimcisi olduğunu ifade ediyorlardı.

Lindgren'in arkadaşlarının tepkisi

Üç yıl önce aramızdan ayrılan Lindgren'in bazı yakın arkadaşları ödüllerin yazarın hayattayken koruduğu prensiplere uymadığını öne sürüyor.

Ödülün zaten kendi alanlarına ünlenmiş hayli başarılı ve çok satan yazar, çizer ve edebiyatçılara değil aslında çocuklar için çalışmalar yapan henüz ünlenmemiş ama gelecek vadeden kişi ve kuruluşlara verilmesinden yanalar.

Ayrıca, İsveç kültür Bakanlığı'na bağlı Kültür Danışma Kurulu'nun ödüle ekonomik destek sunmasının ödül sahipleri belirlenmesine gölge düşürdüğünü de iddia ediyorlar.

Vakıf yanıtlıyor

2002'de kurulan Astrid Lindgren Vakfı ise ödülü Lindgren hayattayken belirlediği prensiplere göre vermeyi sürdüreceklerini kesin bir dille açıkladı; Ödül çevresinde dönen tartışma ve iddiaları da spekülasyon olarak yorumladı.

Yaşadığı sürece anarşist çocuk ruhunun dizginlenmesi değil özgür bırakılmasından yana olduğunu her fırsatta dile getiren Lindgren 94 yaşına kadar 60 yakın masal serisi ve birçok unutulamayacak masal karakteri yarattı.

Kızıl saçlı küçük devrimci kız Pippi ruhunu taşıyan yeni kuşaklar geldikçe devrimci kızın varlığının ve maceralarının daha birçok tartışmaya konu olacağı kesin.

Türkçe'de

Lindgren'den Bilgi yayınları Avare Rasmus (1994), Aslan yürekli kardeşler (1992), Benim Miom (1991), Haydutsuz orman (1991), Haydudun Kızı Ronja (1997) ve Can Yayınları Pippi ıssız köşkte www.pandora.com.tr/urun.asp?id=53294] (1999), Pippi korsan (1999) ve Şamatalı köy kitaplarını yayınladı. (SN/BA)