Kürtçe nesiller arasında zayıflıyor, anadilinde eğitim talebi yükseliyor

Sosyopolitik Saha Araştırmaları Merkezi, Türkiye’de “Türkçe Dışında Konuşulan Anadillerinin Kullanım Düzeyi ile Anadillerine İlişkin Talep ve Eğilimleri” ölçebilmek amacıyla bir anket çalışması gerçekleştirdi.

Anket, 17-21 Temmuz 2025 tarihleri arasında 23 kentte yaşayan 2 bin 378 kişinin katılımı ile yapıldı.

Çalışmaya; Kürtçe konuşan, orta yaş grubundan, erkek ve yüksek eğitimli yurttaşların daha çok katılım sağladığı gözlemlendi.

Araştırma grubunun çok büyük kısmını Kürtçe anadiline sahip yurttaşlar oluşturdu. Yüzde 88,2’sinin anadili Kürtçenin Kurmancî, yüzde 10,4’ünün anadili Kürtçenin Zazakî/Kirmanckî lehçesindeydi.

İyi konuşanlar orta yaş ve üzeri

Araştırma grubunun, yüzde 23,5’i anadilini ‘çok iyi’ konuştuğunu yüzde 43,2’si ‘iyi’ konuştuğunu toplamda yüzde 16,2’si ise ‘kötü’ konuştuğunu söyledi.

Anketi gerçekleştiren Sosyopolitik Saha Araştırmaları Merkezi burada “Anadilini çok iyi konuşanların orta yaş grubundan, çok kötü konuşanların ise genç yaş grubundan olması, yine eğitim düzeyi yükseldikçe iyi konuşanların oranında düşüşlerin yaşanması dikkat çekmiştir” notunu düştü.

Araştırma grubu anne ve babalarının kendi aralarında ağırlıklı olarak konuştuğu dilin anadilleri olduğunu, katılımcılarında anne ve babaları ile konuştuğu dilin ağırlıklı olarak anadilleri olduğunu tespit eden çalışmaya göre; katılımcıların yüzde 27,8’i eşleri ile iletişimlerinin sadece Türkçe olduğunu söyledi.

Yaş büyüdükçe, eğitim seviyesi düştükçe eşleri ile anadillerini konuşanların oranında sistematik artışlar görüldü.

Çocuklarıyla anadilinde konuşanların oranı

Anadilinin hane içindeki kullanım düzey ve sıklığını anlamak için sorulan sorulara gelen yanıtlara göre; araştırma grubunun yüzde 33,6’sının çocuğu bulunmuyor. Yüzde 40,1’i ise çocuğunun kendileri ile Türkçe konuştuğunu bildirdi.

Kendileri ile ağırlıklı olarak Kürtçe konuştuğunu söyleyenlerin toplam oranı ise yüzde 24,7. Bunun içinde, çocuğunun kendileri ile Zazakî/Kirmanckî lehçesi ile konuştuğunu söyleyenlerin oranı ise sadece yüzde 1,3.

“Çocuğunuzun anadilini bilme düzeyi nedir?” sorusuna ise yüzde 33,6’sı ‘çocuğum yok’ derken, yüzde 7,3’ü ‘çok iyi’, yüzde 13,5’i ‘iyi’ yanıtlarını verdi.

Araştırmayı yapan şirket “Bu veriler araştırma grubunun anne ve babaları ile anadillerinde konuşma oranındaki yüksekliğe rağmen, çocukları ile iletişimlerini anadillerinde gerçekleştirme oranında dramatik bir düşüşe işaret etmektedir.” raporuna notunu düştü.

Kürtçe'nin seçmeli ders olarak alınabildiği biliniyor

Çalışma kapsamında katılımcılara “Çocuğunuzun okulda Kurmancî-Zazakî derslerini seçmeli olarak seçebilme hakkına sahip olduğunu biliyor muydunuz?” sorusu yöneltti.

Bu soruya gelen yanıtlara göre; yüzde 33,6’sı ‘çocuğum yok’, yüzde 45,5’i ‘evet’, yüzde 21’i ‘hayır’ yanıtını verdi.

Gün içinde anadilini konuşanların oranı

Katılımcılara ayrıca “Gün içerisinde anadilinizi konuşma sıklığınız nasıldır?” Sorusu da yöneltildi.

Yüzde 57,1’i ‘sık sık konuşurum’, yüzde 25,7’si ‘ara sıra konuşurum’, yüzde 12,3’ü ‘az konuşurum’, yüzde 4,9’u ise ‘hiç konuşmam’ yanıtlarını verdi.

Yine gün içerisinde anadilinde müzik dinleme sıklığı için yüzde 77,9’u ‘Sık Sık Dinlerim’, anadilinde kitap okuma seviyesi için yüzde 15,4’ü ‘çok iyi’, yüzde 22’si ‘iyi’ dedi.

Araştırma grubuna anadilinin korunması, gelişimi ve anadillerine ilişkin talepleri konu alan sorular da soruldu.

Bu sorulardan ilki “Türkiye’de okulların bütün kademelerinde Kürtçenin eğitim dili olmasını ister misini?” sorusu oldu.

Bu soruya araştırma grubunun yüzde 97,9’u ‘evet’ yanıtını verdi.

Açık uçlu olarak sorulan ve çok farklı yanıtlar alınan “Anadilinizin korunması ve geliştirilmesi için 1. öncelikli öneriniz nedir?” sorusuna yüzde 51,9’u ‘Anadilinde eğitim imkanının sağlanması’, yüzde 16,6’sı ‘Anadiline resmi statü/yasal olarak tanınması’, yüzde 9,1’i ‘Aile ve sosyal çevrede kullanılması sağlanması’ yanıtlarını verdi.

İkinci ve üçüncü öncelikli önerilerde de ilk sırayı ‘Anadilinde eğitim imkanının sağlanması’ önerisi aldı.

(HA)