Yıllarca anadil mücadelesi veren bir Kürtçe-Kurmancî öğretmeni sınıfa ilk girdiği günü şu sözlerle anlatıyor: "İlk dersimde inanılmaz heyecanlıydım. Sınıfa girip "roj baş" demek benim için tarif edilemez bir andı."
21 Şubat Dünya Anadili Günü yaklaşırken, "Yaşayan Diller ve Lehçeler" derslerini öğretmenlerden dinlemeye devam ediyoruz.
TIKLAYIN - Anadili Abhazca'yı Öğretmek için Her Gün 70 Kilometre
2012-2013 eğitim-öğretim yılında başlayan derslerde hangi noktaya gelindi, dersler ne kadar yeterli oldu, çocuklar ve velilerin dönüşleri nasıl oldu?
Adının kullanılmasını istemeyen bir Kürtçe-Kurmancî öğretmeniyle hem hikayesini hem mücadelesini konuştuk. Kişisel deneyimlerinden yola çıkarak sorduğumuz bir soruya ise şöyle yanıtlıyor:
"Eğer biz derse katılmasak o ders hemen kapatılır yerine başka bir seçmeli ders konulur. Bu yüzden ders kapanır korkusundan tayin bile isteyemiyoruz. 15 Temmuz'dan beri yılda ya bir ya da iki Kürtçe öğretmeni ataması yapılıyor. Bazen hiç yapılmıyor. Şu an dört yıllık Kürt Dili Edebiyatı okuyup mezun olduktan sonra atanmayan bir sürü Kürtçe öğretmeni var."
"Mutluluk ve zafer"
Anadiliniz için verdiğiniz kendi kişisel mücadelenizden söz eder misiniz biraz? Çocukluktan bugüne ne gibi hikâyeler var kişisel tarihinizde? "Yaşayan Diller ve Lehçeler" seçmeli dersinin müfredata girmesini, anadil mücadeleniz özelinde, siz nasıl karşıladınız?
Geleneksel muhafazakar bir ailede büyüdüm. Ailemin Mustafa Barzani'ye geçmişten gelen bir hayranlığı vardı. Bunun etkisiyle Kürt dili ve kültürüyle hep ilgili oldum. Okula başladığım zaman da doğduğum yerden göç edip sakinlerinin tamamının Türk olduğu bir bölgeye yerleştik. Yerleştiğimiz bölgenin sakinleri Türk ırkçısıydı. Okula başladığımda kimliğimden dolayı ayrımcılığa maruz kaldım. Okula başladığımda Türkçe bilmiyordum bu yüzden hem öğretmenlerin hem de öğrencilerin fiziki ve psikolojik baskısına maruz kaldım.
O dönemler benim için zor geçti, Türk milliyetçiliğine karşı bende Kürt milliyetçiliği gelişti. Yıllarca Türklerin içinde yaşamamıza rağmen annem Türkçeyi öğrenmedi ve biz aile içinde hep Kürtçe konuştuk. Okula başladığım dönemde Kürt medreselerinde dini eğitim alan Mela amcamın yanında dini dersleri almaya başladık ve ilk okuduğum Kürtçe metin Melayê Bateyî'nin Kürtçe mevlidi idi. Bizde Mevlit, Kuranı Kerim kadar kutsal sayılırdı.
Mevlidi okumadan eğitimin eksik kalırdı. Her mevlit ayında bütün akrabalar bizde toplanır Kürtçe mevlit okutulur sonrasında topluca yemek yenir. Sonrasında diğer Kürt klasiklerini okudum. Beni en çok etkileyen "Ehmedê Xanî"ydi . Onda milli kimliğimi bulup pekiştirdim.
Üniversite yıllarında ise anadilde eğitim talebinde bulunduğumuz için üniversiteden atıldım. Açtığımız dava sonucunda mahkeme kararıyla tekrar üniversiteye döndüm.
Üniversiteyi bitirdikten sonra da belli bir süre İstanbul'dayken bir arkadaşımın haber vermesiyle Artuklu Üniversitesi'nin açtığı Kürt Dili ve Edebiyatı bölümüne yüksek lisansa başladım. Bitirdikten sonra Kürtçe öğretmeni olarak çalışmaya başladım. Üniversite yıllarında başlattığım anadil mücadelesinin bu raddeye gelmesi benim için tarif edilemez bir mutluluk ve zaferdi.
"İlk derste 'roj baş' demek tarif edilemez bir andı"
İlk dersinizi hatırlıyor musunuz? Nasıl bir ortamla karşı karşıya kaldınız?
İlk dersimde inanılmaz heyecanlıydım. Sınıfa girip "roj baş" demek benim için tarif edilemez bir andı. İlk çalıştığım yer Kürtçenin yoğun olarak kullanıldığı bir bölge olduğu için çocukların Kürtçeye ilgisi gayet iyiydi. Bu yüzden derslerimiz eğlenceli ve verimli geçti.
"Öğretmen atamaları 20'lerden 1'e düştü"
Aradan geçen dokuz yılda, uygulamada neler yaşandı? Haftada iki ders saati dil öğrenmek için ne kadar yeterli?
Aradan geçen yıllarda Kürtçe seçmeli dersi güçlüklerle karşılaştı. Öğretmen atamaları 20'lerden bire düştü. Çalışan öğretmenler yeterli ders saati tamamlanmadığı için başka derslere girmeye mecbur bırakıldı. Okul idareleri bilinçli olarak Kürtçe dışındaki seçmeli derslere yönlendiriyor ya da kendileri seçiyor.
Seçmeli dersler ilk başladığında Kürt siyasi hareketinin engellemesiyle beklenen yoğunluğa ulaşamadı. O dönem sözde seçmeli derslere karşı oldukları için kitlelerin bu dersi seçmesini engellediler. O dönem Artuklu'ya gidip Kürtçe öğretmenliği için yüksek lisans yapanları "hain" olmakla suçladılar ve kurumlarında tecrit ettirdiler. Sonraki dönemde baskılardan dolayı Kürtçe seçmeli dersi okullarda gittikçe azaldı ve görünürlüğü minimuma düştü.
Bir dili öğrenmek için iki saat asla yeterli değil, bir dili öğrenmek için yazma-okuma ve konuşma etkinliklerinin yapılması lazım, 80 dakikada bunu yapmak imkânsız. Bakın Türkçe ortaokulda 6 saat, İngilizce 3 saat. Buna rağmen yeterli bulunamayıp ikişer saat de seçmeli ders veriliyor. Kürtçeye verilen 2 saat bile çok görülürken Türkçeye 8, İngilizceye de 5 saat veriliyor.
Derse katılamadığınız zaman o ders nasıl dolduruluyor, öğretmen kaynağı nedir?
Eğer biz derse katılmasak o ders hemen kapatılır yerine başka bir seçmeli ders konulur. Bu yüzden ders kapanır korkusundan tayin bile isteyemiyoruz. 15 Temmuz'dan beri yılda ya bir ya da iki Kürtçe öğretmeni ataması yapılıyor. Bazen hiç yapılmıyor. Şu an dört yıllık Kürt Dili Edebiyatı okuyup mezun olduktan sonra atanmayan bir sürü Kürtçe öğretmeni var.
"Kürtçe sahipsiz"
En az 10 kişinin talep etmesi gerekiyor derslerin olabilmesi için. Bazı okullarda talep yetersizliğinden sınıf açılamıyor. Teşvik nasıl olabilir? Genel olarak talep nasıl derslere?
Genel olarak birçok kişinin okullarda Kürtçe dersinin varlığından haberi yok. Haberi olanları da okul idareleri bir şekilde kandırıp geri gönderiyorlar. Aynı şekilde Kürtçe sahipsiz. Ne Kürt siyasi hareketinden ne de Eğitim-Sen'den destek gördük. Kürtçe öğretmenleri olarak zorluklarla tek başımıza mücadele edip bu sorunlarla başa çıktık.
Bu çevreler sadece 21 Şubat Anadili Gününde hatırlayıp bir iki slogan atarlar. Bu konuda sadece TRT Kurdî bize destek olup bizimle röportaj yapıp yayınlarında yer verdiler. Yine Kürtçe çocuk kitapları basan Hiva Yayınları materyal açısından bize destek oldu.
Teşvik şu şekilde yapılabilir. Sosyal medya ve televizyonlar aracığıyla duyuru ve tanıtım yapılabilir. Kürt partilerini kendi kitlelerine Kürtçe için çağrı yapabilir.
Derslere talep var ama insanları bilinçlendirip bilgilendirmek lazım. Ders verirken bazen sınıfa veliler geliyor, çok duygulanıyorlar ve büyük bir memnuniyet gösteriyorlar.
Son olarak şunu belirteyim veliler evlerinde bile e-okul üzerinden çocukları için seçmeli ders seçebilirler. Okula gelip dilekçe vermelerine bile gerek yok.
"Kitaplar hazırlanırken öğretmenlere danışılmıyor"
Pratikte öğretmen olarak sizin için ne gibi zorluklar var, mesela ders müfredatı sizce nasıl? Çocukların katılımı, dönüşü nasıl?
Bazı arkadaşlarımız ders sayısı yetersiz diye başka derslere girmek zorunda kalıyor. Okul idarelerinin baskısı ders yetersizliği ve tayinlerden dolayı birçok arkadaşımız branşlarını değiştirdiler. Her yıl atanan Kürtçe öğretmeni ataması azalırken mevcut birçok Kürtçe öğretmeni alan değiştirdi.
Ders kitapları yapılırken hiçbir şekilde biz Kürtçe öğretmenlerine danışılmıyor. Yeni yayınlanan kitap hem yetersiz hem de gereksiz uzunlukta metinler var. Aynı şekilde dil hataları mevcut. Yine birçok okula Kürtçe kitap gönderilmiyor. MEB yeterli sayıda Kürtçe kitap basmıyor. Yardımcı kaynak da hiç yok.
Özel okullar ise hiçbir şekilde Kürtçeye yer vermiyorlar. Çalıştığım şehirdeki HDP yöneticilerinin birçoğunun çocuğu bu özel okullarda okuyor hiçbirinin bu okullardan Kürtçe ders talebi olmamış. Umarım bu röportajı okuduktan sonra onlar da milli bir uyanış olup çocuklarını gönderdikleri bu özel okullarından Kürtçe talebinde bulunurlar.
Bu dersleri seçerken çekinceler oluyor mu? Ailelerden, velilerden nasıl dönüş alıyorsunuz?
Çekinceden ziyade "biz zaten biliyoruz, ya da ne işimize yarayacak" anlayışı var bazı velilerde. Tabii 15 Temmuz'dan sonra büyük olmasa da çekinceler oluştu.
Uygulamada ne gibi yenilikler olabilir? Önerileriniz nelerdir?
Dil dersi seçmeli olmaz zorunlu olmalı bu olmadıktan sonra uygulamada hiçbir yenilik yapamazsınız. Yapsanız da sonuç alamazsınız. (AÖ)
Öğretmenler Seçmeli Anadili Derslerini Anlatıyor
1 Abhazca: Anadilini Öğretmek için Her Gün 70 Kilometre
2 Kürtçe-Kurmancî: Ders Kapanır Korkusundan Tayin Bile İsteyemiyoruz"
3 Gürcüce: "50 Yıl Önce Anadili Sınıfı Açmak için 10 Değil, 20 Öğrenci Bile Bulunurdu"
4 Zazaca: "İki Saatlik Derste Dilimizle Kaçamak Bir Aşk Yaşıyoruz"
5 Adigece: "Anadili Dersinin Yasal Olup Olmadığını Soran Veli Oldu"
