AB yolunda uyum yasalarını çıkaran Meclis ve Hükümeti bekleyen en önemli sorun kent ve kırsal kesim arasındaki gelir uçurumu ve kırsal nüfusun azaltılması. İstanbul'nun Şişli ilçesi ile Bitlis'in Yedisu ilçesi arasındaki gelir farkı tam 2 bin 500 kat. Türkiye'nin AB standartlarına gelmesi için tam 18 milyon kişinin köyden şehire taşınması gerekiyor.
IMF ve Avrupa Birliği'ne uyum amacıyla yapılan yasal düzenlemelerin siyasal boyutu sık sık gündeme gelirken sosyal boyut dikkatlerden kaçıyor. Uyum sürecinin Türkiye'nin sosyal ve ekonomik yapısında meydana getireceği büyük değişiklikler, birtakım toplumsal hareketlenmeleri de beraberinde getirecek.
Avrupa Birliği'nde toplam nüfusun sadece yüzde 4,9'u köylü. Türkiye'de ise bu oran yüzde 34. AB sürecinde bu rakam yüzde 5'lere kadar inecek. Yani yaklaşık 18 milyon insan köyden şehire taşınacak. Türkiye'nin bu göç dalgasına hazır olması gerekiyor.
Devlet İstatistik Enstitüsü ve Devlet Planlama Teşkilatı'nın verilerine göre Türkiye'de köyde oturanların sayısı 22 milyonun üzerinde. Bu rakamın toplam nüfusa oranı ise yüzde 34. ABD'de yüzde 2,4 olan bu oranın Avrupa Birliği ortalaması yüzde 4,9. Türkiye, yapısal uyum çerçevesinde tarımdan geçinen nüfusunu yüzde 5'lere indirebilmesi için 18 milyon insanını köyden şehire taşımak zorunda. 18 milyon kişinin yer değiştirmesi sosyal hayattan güvenliğe, işgücü hareketinden şehirciliğe kadar hayatın her alanına etki yapacak.
Devlet Planlama Teşkilatı'nın sekizinci beş yıllık kalkınma planındaki verilere göre, Türkiye'de halen 25 milyon kişi, günde 2 dolar bile harcama yapabilme kapasitesine sahip değil.
Şişli ile Bitlis'in Yedisu ilçesi arasındaki gelir farkı tam 2 bin 500 kat. DPT'nin raporunda, tarımdan kopacak âtıl durumdaki işgücüne, mesleki beceri kazandırarak üretime yönlendirmek gibi tedbirler öneriliyor. DPT'nin verilerini yorumlayan Prof. Dr. Mehmet Altan, sosyal çalkantıları önlemek için küçük ve orta büyüklükteki işletmeleri (KOBİ) tarımdaki genç yoksul nüfus ile evlendirmeyi öneriyor. Altan önerisini şu ifadelerle açıyor: "Önemli olan değişim sürecinde sosyal çalkantıyı önleyerek, açıkta kalacak işgücünü olumlu bir yere kanalize etmek."
Esnek bir çalışma sistemine sahip genç köylülerin mesleki anlamda eğitilmeleri halinde KOBİ'lerde istihdam edilebileceğini vurgulayan Altan, "AB süreci hızlandığında, AB'nin parasal ve teknik yardımını büyük oranda arkamızda bulacağız. Bu katkıyı KOBİ'leri kalkındırmak için kullanabilirsek, bunlar büyük bir istihdam alanı olacaktır." dedi. Sürecin çalkantılı ancak Türkiye'nin geleceği için çok faydalı olduğunun altını çizen Prof. Altan, "Bir sosyal barış paketi hazırlamak lazım. Bankalara verilen kurtarma parasını tarıma yatırsaydık şimdi bunları konuşuyor olmazdık. Önemli olan hükümetin bu iradeyi ortaya koyabilmesi." yorumunu yaptı. İspanya örneğini veren Prof. Altan, bu ülkenin AB'ye girmeden önce yüzde 19 olan tarımsal nüfusu, 10 yıllık bir dönemde yüzde 11'e çektiğini hatırlattı.
Sorunu şehircilik açısından değerlendiren, Türkiye Belediyeler Birliği ve Adana Büyükşehir Belediye Başkanı Aytaç Durak, köyden kente göçün Marshall Yardımı ile başladığını ve bunun engellenemeyeceğini belirtti. Şehirlerin göç baskısının altından kalkamadığı için yaşanmaz hale geldiğini söyleyen Durak, çözümün belediyelerden değil, merkezi idareden gelebileceğine dikkat çekti. Çünkü hiçbir belediye veya başkanı bu sorunu çözebilecek güce sahip değil. Durak'a göre merkezi hükümet, Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) ve Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) ile köyden kente göçü planlamalı. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi (TOKİ) ile belediyeler yeni planlı yerleşim bölgeleri oluşturmalı. Göç gelişigüzel sürmeye devam ederse şehirlerde yeni gettolar meydana gelir. Prof. Dr. Erdoğan Alkin de "Sosyal sarsıntı mutlaka olacak, sarsıntısız düzelme olmaz." yorumunu yaptı. Önemli olanın ekonomik programlar uygulanırken, muhtemel sosyal patlamalara karşı araya tamponlar konulması olduğunu ifade eden Alkin, Dünya Bankası'nın kriz dönemlerindeki sosyal patlamaları önlemek için 1 milyar dolarlık kaynaktan oluşan bir güvenlik ağı kurduğu bilgisini verdi. Ekonomik programın sonuçlarından birisinin de göç olacağını belirten Alkin, "Türkiye'de özellikle İstanbul'un göç alması kaçınılmaz. Çünkü büyük şehirde para kazanma imkanları, kırsal kesime oranla çok daha fazladır." dedi.