Türk hükümeti şimdi şunları yapmalıdır:
* Geri dönen topluluklarının ve geri dönmeyenlerin kanıtlanabilir listeleri dahil olmak üzere, geri dönüşle ilgili gelişmeler hakkında kapsamlı bilgi yayınlanmalıdır.
* Dönüşe açık veya geçici olarak kapalı köylerin adları, proje amaç ve hedefleri, geri dönüşten sorumlu hükümet organları, bütçeler ve gelişmelerle ilgili bilgiler dahil olmak üzere, geri dönüş programları hakkında ayrıntılı bilgi yayınlanmalıdır.
Göç ettirilmiş toplulukların hakkına saygı
* Ülke içinde göç ettirilmiş kişilerin geri dönüşünü uygulayacak uzman bir hükümet kuruluşu oluşturulmalıdır.
* Uygun uzmanlığa sahip hükümet dışı, hükümet ve hükümetlerarası örgüt temsilcileri ve göç ettirilen köylü temsilcilerinin katılımıyla bir forum oluşturulmalıdır. Forum, ülke içinde zorla göç ettirilmiş kişilerin evlerine güven içinde ve onurlu bir şekilde dönmelerine ve geçim uğraşlarını başlatmalarına olanak verecek bir plan geliştirmelidir.
* Tüm geri dönüş programları Birleşmiş Milletler'in (BM) Ülke İçinde Zorunlu Olarak Göç Ettirilme Konusunda Yolgösterici İlkeleri'yle uyumlu olmalı ve ülke içinde göç ettirilmiş toplulukların haklarına saygı göstermelidir.
* Bu kuruluş köy korucularının topraklara el koyduğuyla ilgili iddiaları araştırmalı, yerel savcılık makamlarına gerekli ihbarda bulunmalı ve bu tür eylemlere son vermelidir.
* Ülke içinde göç ettirilmiş kişilerin, yeni dönenlerin ve bunlara yardım edenlerin tacizine son verilmelidir.
* Köy koruculuğu sistemine son verilmelidir
* Süregiden silahlı çatışma veya sivil kişilerin yaşamını tehdit edecek temizlenmemiş mayınların varlığı gibi durumlardan kaynaklanan meşru güvenlik nedenleri haricinde, köylülerin evlerine dönmelerine izin verilmelidir.
"Mayınlar konusunda köylülere bilgi verilmeli"
* Köyler mayınlardan arındırılmalı ve dönüşten önce köylerin mayın ve cephaneden arındırıldığına dair köylülere belgesel kanıt verilmelidir.
* Köy ve yerleşim birimleriyle ilgili altyapı hizmeti, masrafları devlete ait olacak şekilde, en azından yıkım ve boşaltma öncesindeki standartlar düzeyine getirilmelidir.
* Güvenlik nedenleriyle veya mayınlanmış olmaları nedeniyle köylerin girilemez durumda olmaları halinde, geçinme masrafları dahil olmak üzere, göç ettirilen kişilere tazminat ödenmeli ve bu kişilerin sağlık hizmeti, eğitim ve iş olanaklarına sahip olmaları sağlanmalıdır.
* Tüm güneydoğu bölgesinde hükümetdışı örgütlere, özellikle uluslararası ve ulusal insan hakları örgütlerine giriş olanağı sağlanmalıdır.
* 2000 yılı Mayıs ayında Milli Güvenlik Konseyi'nden geçen ve gizli tutulan "Doğu ve Güney-Doğu Eylem Planı" yayınlanmalıdır.
* Daha sonra mahkemede açılacak davalara halel getirmeden, geri dönüş öncesi, süreci ve sonrasında köylülere yapılacak pratik ve mali yardımlarla ilgili geçici bir program hazırlanmalıdır. (NK)
* Human Rights Watch'ın raporunun tam metnini (İngilizce) www.hrw.org
