Kök hücre nakli lösemi, lenfoma, talasemi gibi pek çok hastalığın tedavisinde çok büyük bir umut. Türkiye’deki toplam kök hücre donör sayısı 600 bini aşsa da bu hala yeterli değil. Uzmanlar, nüfusa oranla en az 8 milyon donör olması gerektiğini belirtiyor. Ancak pandemi nedeniyle insanların sağlık kurumlarından uzak durması kök hücre bağışçı sayısını da etkiledi. Çünkü Türkiye’de hastanelere ya da Kızılay’a gidip kan vererek donör olunuyor. Yurtdışında birçok ülkede ise, evlere yollanan ağız içi sürüntü kitleriyle bunu yapmak mümkün.
2018 Kasım’ından beri kök hücre bağışçı sayısını arttırmak amacıyla çabalayan Öykü Arin’e Umut Ol Gönüllüleri, Change.org’da "Kök Hücre Bağışı İçin Ağız İçi Sürüntü Kiti Uygulamasına Geçilsin" adlı bir kampanya başlattı. Gönüllüler, Sağlık Bakanlığı’nın kök hücre bağışını kolaylaştırmasını ve eve gönderilen kitle donör olmayı mümkün hale getirmesini talep ediyor.
Toplumsal bilincin artması için etkili olacak
Öykü’nün annesi Eylem Şen, kampanya başlamadan 6-7 ay önce Sağlık Bakanlığı’na ağız içi sürüntü kitinin Türkiye’ye getirilmesiyle donör olmanın daha kolay olabileceğini belirten bir talep yazısı gönderdiklerini anlatıyor. Talebin incelenmeye alındığı söylense de bir geri dönüş olmayınca kamuoyunun dikkatini çekmek için bu kampanyanın oluşturulmasına karar veriliyor. Şen, kampanyayı başlatma nedenlerini şöyle açıklıyor:
"Bu, insanların erişimi ve maliyet açısından çok daha uygun bir yöntem. Kızılay’a gitmek, kapalı alanda bulunmak veya buna ekstra bir zaman ayırmak yasaklar nedeniyle her zaman kolay olmuyor. O yüzden bu yöntem süreci daha da kolaylaştıracak. Toplumsal bilincin artması için de daha etkili olacak."
Postayla getirilip geri yollanıyor
Dünyanın birçok ülkesinde uygulanan bu yöntemde, bağışta bulunmak isteyenler numune vermek için, internet üzerinden kök hücre merkezine ulaşarak, ağız içi sürüntü kiti talep ediyor. Posta yoluyla eve kadar gelen kitte, ucunda bir pamukçuk bulunan, kulak çubuğuna benzeyen bir aparatla yanağın içinden tükürük örneği alınıyor ve sonra çubuk plastik kabının içine konarak yine posta yoluyla merkeze geri gönderiliyor.
Gerekli incelemeler sonucunda uyumlu olan hastalarla eşleşme yapılıyor. Şen, "Tedavi bekleyen binlerce hastaya uygun kök hücre bağışçısı bulunacak daha büyük bir donör havuzu yaratmak Sağlık Bakanlığı tarafından atılacak adımlarla çözülebilir" diyor.
Öykü, Pia ve niceleri
Türkiye’de yaklaşık 5 bin kişi kök hücre bağışı bekliyor. 3.5 yaşındaki Öykü Arin de onlardan biriydi. Arin’e 2018 yılında lösemi teşhisi konuldu. İki ay içinde kök hücre nakli yapılması gerekti. Yurt içinde ve dışında binlerce kişi, Öykü'ye umut olabilmek için kök hücre bağışında bulundu. Haziran 2019’da babası Çağdaş Yazıcı'dan yapılan yarı uyumlu nakilde ilik uyumu yüzde 98.5 oranında başarılı oldu. Ancak henüz yüzde 100 uyumlu nakil bulunamadığı için risk grubunda yer alan Öykü Arin'in ilik savaşı hala devam ediyor.
Almanya’da yaşayan ve üç aydır myelodisplastik sendrom (MDS) olarak adlandırılan kemik iliği yetmezliğiyle ilgili tedavi gören 21 aylık Pia Ateş’in ailesi de, kızları için donör arayışında. Onur Öncü, 10 milyon numune arasından henüz yeğeni Pia’ya uygun donör eşleşmesi çıkmadığını söylüyor. Donör olma girişiminde bulunan kişi sayısının Almanya’ya oranla Türkiye’de daha fazla olduğunu belirten Öncü, "Türkiye’deki gönüllülerden de destek bekliyoruz. Kişi nereliyse uyumlu kişinin orada bulunma ihtimali daha yüksek. Acil donör aranan Pia için Almanya’da DKMS’ye isim vererek, Türkiye’de ise Kızılay merkezlerine başvurulabilir" diyor.
Kampanyaya nasıl destek olabilirsiniz?
Ağız içi sürüntü kitinin Türkiye’ye gelmesiyle ilgili yapılan kampanya için 15 bin imzaya ulaşılması hedefleniyor. Şu an 10 binden fazla kişi kampanyaya destek vermiş durumda. Kampanyaya destek olmak isterseniz, buradan ulaşabilirsiniz.
Yeterince bilgi sahibi değillerPfizer Onkoloji ve Twentify araştırma şirketi tarafından, Türkiye’nin 7 coğrafi bölgesindeki şehirlerden 900 kişiyle yapılan ve Şubat 2021’de açıklanan Türkiye Kök Hücre Bağışı Farkındalık Araştırması’na göre, katılımcıların yüzde 41’inin kök hücre bağışıyla ilgili hiçbir bilgisi yok. Katılımcıların yüzde 72’si ise hangi kanser türlerinin tedavisinde kök hücre bağışı yapılabileceği hakkında bilgi sahibi değil veya yanlış bilgiye sahip. Araştırmaya göre katılımcılar için donör olmanın en büyük iki çekincesini, kalıcı yan etkiler olacağı ve işlem sırasında canlarının çok yanacağı düşüncesi oluşturuyor. Katılımcıların yüzde 87’si kendisi dahil çevresinde herhangi birinin kök hücre bağışçısı olmadığını belirtiyor. Yalnızca yüzde 32’si kök hücre bağışının nerede ve nasıl yapıldığı hakkında bilgi sahibi. Kimler donör olabilir?İnsan vücudunda yer alan tüm yapıların kökenini oluşturan ve kendi kendini yenileyebilen kök hücreler pek çok hastalığın iyileştirilmesinde kullanılıyor. Kişinin kendisinden, uyumlu ya da yarı uyumlu olan donörden alınan kök hücreler, hasta kişiye nakledilerek hastanın hasarlanan hücre, doku ve organlarının yenilenmesi için bir tedavi yöntemi. Türkiye Kök Hücre Koordinasyon Merkezi (TÜRKÖK) 18 ile 50 yaş arasında, en az 50 kilo ağırlığındaki her sağlıklı kişiyi kök hücre vericisi olarak kabul ediyor. Gönüllü kemik iliği/kök hücre verici adaylarının bulaşıcı hastalık, bağışıklık sistemi ve enfeksiyon hastalıklarına sahip olmaması gerekiyor. |
(SO)
