* Fotoğraf: Pixabay
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) 2021’deki elektrik üretimine ilişkin verileri içeren bir rapor yayımladı.
Buna göre, hızlı ekonomik toparlanma, küresel kömürlü elektrik üretimini bu yıl rekor seviyeye ve toplam kömür talebini 2022’ye kadar tüm zamanların en yüksek potansiyeline ulaştırdı.
Rapora göre, kömürlü termik santrallerden üretilen elektrik miktarı, fosil yakıt talebindeki artıştan sonra bu yıl yüzde 9 arttı.
Kömür talebinde yüzde 6 artış
Pandemi küresel ekonomik yavaşlamaya neden olduğu için 2020’de kömürden elektrik üretimi yüzde 4 düştü, ancak IEA bu yıl elektrik talebinin düşük karbonlu kaynaklardaki büyümeyi geride bıraktığını ve birçok zengin ekonominin fosil yakıtlı enerji santrallarına daha fazla güvenmesine yol açtığını tespit etti.
IEA raporuna göre, dünya çapında rekor fiyatlara neden olan küresel gaz arzı daralması da kömür talebini yeniden canlandırmaya yardımcı oldu.
Ajans, çimento ve çelik üretimi de dahil olmak üzere küresel kömür talebinin bu yıl genel olarak yüzde 6 arttığını tespit etti.
2022’de rekor seviye öngörüsü
IEA raporuna göre, kömür talebindeki artışın ekonomik büyüme ve hava şartlarına bağlı olarak 2022’de tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşacağı hesaplanıyor.
Küresel kömür talebinin 2 yıl bu seviyede kalması bekleniyor.
Ülkelerde durum ne?
Rapor, Hindistan’ın bu yıl kömürle çalışan elektrik üretimini yüzde 12 büyütme yolunda olduğunu, Çin’in ise son aylarda keskin bir yavaşlamaya rağmen kömür santralı kullanımını yüzde 9’a kadar artıracağını tahmin ediyor.
IEA, bunun, güneş ve rüzgar enerjisi projelerinin “etkileyici” bir şekilde sunulmasına rağmen, her iki ülkede de tüm zamanların en yüksek seviyesine işaret edeceğini bildirdi.
Kömürden elektrik üretiminin ABD’de ve Avrupa Birliği’nde yüzde 20 artacağı öngörülürken, bu piyasalarda gelecek yıldan itibaren üretimde düşüş bekleniyor. Bu düşüşte, elektrik talebinin yavaşlaması ve yenilenebilir enerji alternatiflerinin genişlemesinin devam etmesi rol oynayacak.
“Küresel emisyonlar için endişe verici”
IEA Başkanı Fatih Birol, rapora ilişkin değerlendirmesinde, kömürün küresel karbon emisyonlarının en büyük kaynağı olduğunu belirterek şunları söyledi:
“Bu yıl kömürden elektrik üretimindeki tarihi yüksek seviyeler, dünyanın emisyonları düşürmek çabalarında yoldan ne kadar uzak olduğunun endişe verici bir göstergesi. Kömür kaynaklı emisyonları adil ve güvenli bir şekilde düşürmek için güçlü ve acil politikalar olmadan, küresel ısınmayı 1,5 dereceyle sınırlandırmak için çok küçük bir şansımız olacak. O şansımız da kaldıysa.”
Kömürden çıkış “azaltım” olmuştu
Rapor, kömürden çıkış taahhüdü konusunda bir anlaşmazlıkla sonuçlanan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 26. Taraflar Konferansı'nın (COP26) iklim müzakerelerinin sonuçlanmasından haftalar sonra geldi.
Hindistan’ın son dakika müdahalesi ile anlaşmanın dili “kademeli çıkış”tan “kademeli azaltım”a çevrilmişti.
COP26 Başkanı Alok Sharma, geçen ay Glasgow’da yapılan görüşmelerden sonra, Hindistan ve Çin’in Glasgow İklim Paktı’nı sulandırmalarının nedenini yoksul ülkelere açıklamak zorunda kalacaklarını ve eylemlerinin kendisini “derin bir şekilde hüsrana uğrattığını” söylemişti.
TIKLAYIN - COP26'ya rağmen 2,4°C'lik sıcaklık artışına doğru gidiyoruz
Çin ve Hindistan'da kömür
İklim değişikliği düşünce kuruluşu olan E3G’nin (Third Generation Environmentalism - Üçüncü Nesil Çevrecilik) raporuna göre, Paris Anlaşması'nın imzalandığı 2015’ten bu yana yapımı planlanan yeni kömürlü santral kapasitesinde yüzde 76'lık azalma oldu ve yeni kömürlü santraller sona yaklaştı.
Rapora göre, sadece altı ülkenin harekete geçmesiyle, dünya genelinde inşaat öncesi planlama aşamasındaki projelerin yüzde 82'si tamamen iptal edilebilir. Bu altı ülkenin içinde Türkiye de bulunuyor.
Rapora göre 41 ülke, yapımı planlanan kömürlü santralleri iptal etti. 42 ülke zaten halihazırda yeni kömürlü santral projesinde bulunmayacağını duyurmuştu. Küresel ölçekte yapımı planlanan kömürlü santrallerin yüzde 55'i sadece Çin'de. Çin'i Hindistan, Vietnam, Endonezya, Türkiye ve Bangladeş takip ediyor.
Fosil yakıtlar ve iklim kriziParis Anlaşması hedeflerini karşılamak ve küresel ısıtmayı 1,5°C ile sınırlandırabilmek için, ülkelerin kolektif bir şekilde on yıl içinde fosil yakıt üretimini (kömür- yüzde 11, petrol- yüzde 4, doğalgaz-yüzde 3) küresel ölçekte yıllık yüzde 6 azaltması gerekiyor. Ancak, 57 ülke ve AB'nin iklim değişikliği konusundaki performanslarını değerlendiren İklim Değişikliği Performans Endeksi 2021'e göre, ülkelerin hiçbiri, Paris Anlaşması hedefleriyle uyumlu bir yol izlemiyor. Yine BM Çevre Programı ile IISD, Denizaşırı Kalkınma Enstitüsü, İklim Analitiği ve CICERO gibi diğer büyük araştırmacılar tarafından hazırlanan “Üretim Açığı Raporu”nun 2020 verilerine göre de dünyadaki toplam fosil yakıt üretimi küresel ısınmayı 1,5°C sınırının altında tutmak için gereken seviyeye yakın değil. Suudi Arabistan, Rusya ve ABD gibi önde gelen ihracatçıların üretimi daha da hızlı bir şekilde azaltması gerek. Ancak bunun yerine ülkeler, fosil yakıt üretiminde yıllık yüzde 2'lik bir artışa doğru ilerliyor. Öte yandan, Leeds Üniversitesi'nde gerçekleştirilen bir çalışmaya göre, emisyon azaltımının hızla ve keskin şekilde gerçekleştirildiği senaryo, fosil yakıtlara bağımlı olan ve "ortalama" olarak değerlendirilebilecek gelecek senaryosuyla kıyaslandığında, yaşanan ısınma seviyesinden daha fazlasını yaşama riskini 13 kat azaltıyor. Fosil yakıtların yoğun şekilde sürdüğü gelecek senaryosu ise, önümüzdeki 20 yıl içerisinde sıcaklıkların 1 ila 1,5°C artabileceğini gösteriyor. Bu durum, Paris Anlaşması’nda belirlenen sıcaklık artışı sınırlandırmasının 2050 yılından çok önce aşılması anlamına geliyor. |
(TP)
