Sulukule Gönüllüleri Derneği, Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG) ortaklığı ve Sabancı Vakfı Hibe Programı kapsamında, uyguladığı “Benim Okulum, Benim Haklarım” projesinden hareketle kız çocuklarının okul terkine dair çalışma hazırladı.
Kız çocuklarının okul terkinde ailenin eğitim düzeyi ve rol modeller, yoksulluk, okuldaki ilişkiler, toplumsal cinsiyet rolleri etkili oluyor. Çözüm olarak ise okul içinde çalışmak, ekip olmak, akran desteği gibi maddeler sıralanıyor.
Proje, geçtiğimiz okul dönemi boyunca İstanbul Karagümrük’teki bir ortaokulda uygulandı. Proje ile risk altındaki çocukların okul terkinin, eğitim ortamının çocukların ihtiyaçlarına göre kurgulanması ve çocuklarla doğrudan ilişkili grupların güçlendirilmesi yolu ile önlenmesi hedeflendi. Proje kapsamında Karagümrük Mahallesi’nde kız çocuklarının sorun ve ihtiyaçlarına dönük bir araştırma yürütüldü.
Proje sonunda elde edilen deneyimler ışığında infografikler hazırlandı.
Okul terkindeki nedenler
Milli Eğitim Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de ilk ve ortaöğretimde eğitim ve öğretimden erken ayrılma oranı 2016 yüzde 35,7, 2017’de 34.81.
Çalışmada Karagümrük’te kız çocuklarının terk nedenleri aile, okul ve toplumsal cinsiyetle ilgili olmak üzere üç bölümde sıralanıyor.
Bunlar arasında öne çıkan noktalar şöyle:
Aile ile ilgili nedenler
“… En basit kitap 25 milyona. 3 tane çocuk. Baba da çalışıyor. Ben de iş getirip yapıyorum… Beslenmeyi evde gelip yeseler bile para bekliyor anneden, babadan…” (Anne, 33 yaşında)
Aile ilgili nedenler ailenin eğitim düzeyi ve rol modeller, kalabalık ve/veya parçalanmış aileler, yoksulluk olarak sıralanıyor.
* Ev içinde olumlu rol modele sahip olmayan çocukların okulla bağları zayıflıyor.
* Görüşme yapılan çocukların pek çoğu evde kendi odası olmadığını, salonda yattıklarını ya da bir odayı kardeşleriyle paylaştıklarını belirtiyor.
* Ailelerin çocuklarını okula göndermekle ilgili temel kaygılarından biri yoksulluk.
Okul ile ilgili nedenler
Karagümrük’te kız çocuklarının okul terkinde öğretmenlerle ve akranlarla ilişkiler, akademik başarı ve gelecek beklentisi, eğitim ortamı ise okulla ilgili nedenlerden.
“Ben okulu seviyorum. Ama bazı arkadaşlarım dalga geçtiği için sevmemeye başlayacağım. Boyumla dalga geçiyorlar, en çok erkekler.” (Kız öğrenci, 11 yaşında)
* Özellikle 13-14 yaş grubunda kız öğrenciler için öğretmenlerin kıyafet denetimi yapması, öğretmen algısını ve okulla olan bağı olumsuz yönde etkiliyor.
* Görüşme yapılan kız öğrenciler okulla ilgili rahatsızlıklarının başında akranları oğlanların kendilerine kötü davranması geliyor.
Toplumsal cinsiyet
“Ben gıcık oluyorum. Çünkü ağabeyim tabağını kaldırmıyor. Gerçekten böyle kişiyle kavga ediyorum. Kimse yediğini kaldıracak diye bir şey yok. X [kendini kastediyor] kaldıracak.”
Üçüncü neden ise toplumsal cinsiyet. Ev işleri, kendinden küçük çocuk ve yaşlı bakımı, erken evlilik, bedensel gelişim hakkında bilgi sahibi olmama ve aşırı koruyucu tutum bu nedenlerden.
* 5-9 yaş arasındaki kız çocukları ev işlerine kendi yaşıtları oğlan çocuklara göre yüzde 30 daha fazla zaman harcıyor. Kız çocuklarının yaşı ilerledikçe iş yükü de artıyor. Görüşme yapılan kız çocukları neredeyse tüm ev işlerinde yer alıyor.
* Görüşme yapılan kız çocukları kendi akranları arasında evlenen arkadaşları olduğuna dair aktarımda bulunurken, öğretmenler yapılan görüşmeler de onları destekliyor.
“5. Ve 6. Sınıflar kalabalık. Sonra yavaş yavaş gelmemeye başlıyorlar. Bazısı kıyafetim diyor, bazısı okumama gerek yok zaten beni evlendirecekler diyor… İki kız öğrencim bu sene sekizinci sınıftaydı. Başta geldiler sonra bıraktılar. Biri nişanlandı. Biri ailem okumamı istemiyor dedi.” (İdareci)
* Yaşanılan mahakke, okul çevresi ve okul içindeki şiddet hali ve kız çocuklarının güvende olmadığına dair düşünce çocukların okuldan uzaklaşması veya ayrılması ile sonuçlanıyor.
Çözüm önerileri
Okul terkini önlemeye yönelik öneriler ise okul içinde çalışmaktan, akran desteğine dek uzanıyor.
* Okullarda çocukların kendilerini ifade edebilmeleri için araçlar yaratmak önemli. Okulda yapılan sanat, spor, oyun gibi ders dışı atölyeler çocukların okulu sevip bağ kurmasına yardımcı olur.
* Ebeveynler, öğretmenler, okul psikolojik danışmaanları, okul yöneticileri ve kamu kurumlarıyla sistemli çalışma gerekli.
* Okulda beslenme ve eğitim bursu önemli. (BK)
* Çalışma hakkında ayrıntılı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
