Yazılı basının insan, çocuk ve kadın hakları ile ifade özgürlüğü alanlarındaki haberlere, genel haberler toplamı içinde ayırdığı payı değerlendirmek amacıyla 12 günlük gazete nin Şubat 2005 boyunca izlenmesinde, " hak haberleri "nin öteki haberlere ortalama oranı yüzde 3.25 oldu.
Ocak'ta yüzde 2.83 olan oran Aralık 2004'te yüzde 6.70 , Kasım'da 6.29, Ekim'de 5.92, Eylül'de 6.64, Ağustos'ta 4.03, Temmuz'da 4.74, Haziran'da 4.45 izlemenin başladığı Mayıs'ta 5.13'tü.
BİA2 "hak haberciliği izlemesi" kapsamında izlenen gazeteler şunlar: Ü.Ö. Gündem, G. Evrensel, Cumhuriyet, Birgün, Radikal, Yeni Şafak , Milliyet, Zaman, Hürriyet, Akşam, Sabah, Vatan.
Çok satışlı 7 gazetenin, Şubat'ta hak haberciliğine ayırdığı ortalama pay yüzde 1,45 ile genel ortalamanın yarısı kadar. Az satışlılarınsa "hak haberleri"ne göreli olarak daha geniş yer verme verme eğilimi sürüyor. Ancak hak haberciliğine verdikleri önem bakımından her ay ilk beş sırayı paylaşan Ü.Ö. Gündem, G. Evrensel, Birgün, Cumhuriyet ve Radikal 'in "hak haberleri" ortalaması da Şubat'ta 5.7 ile Ocak'taki 5.3.'ten biraz daha yüksek gerçekleşse de 2004'teki oranların yarısı düzeyinde.
İfade Özgürlüğü, Kadın, Çocuk haberlerinde ilerleme yok
Hak haberciliğine göreli olarak daha geniş yer veren, muhalif, eleştirel, radikal yayın organlarının kadın, çocuk ve ifade özgürlüğü haberciliğine verdikleri önem bakımından kimi zaman yaygın medyanın, ya da ana akımın gerisine düştükleri gözleniyor.Örneğin genel ortalamada sonlarda yer alan Zaman Şubat'ta ifade özgürlüğü konusunda Radikal'in, kadın hakları konusunda Birgün, Cumhuriyet, Radikal ve Evrensel'in önünde yer alıyor. Hürriyet de kadın hakları söz konusu olduğunda Radikal'in üstüne çıkıyor.Bu göstergeler, aynı zamanda ilk beş gazetenin kadın, çocuk hakları ve ifade özgürlüğü konusundaki performanslarının da sınırlarına işaret ediyor.
"Haklar" konusu bu gazetelerce de henüz "birinci kuşak" haklar ve özellikle "yaşama hakkı" ve "işkence ve eziyet görmeme hakkı" çerçevesinde algılanıyor. Kadın ve Çocuk haklarıyla ifade özgürlüğü konusunda genel olarak en baştakilerle en sondakiler arasında bir yıla yakın zamandır esaslı bir fark gözlenmiyor. 10 aylık izleme sonuçlarına bakarak şu denebilir: Herkes olduğu yerde ya da daha geride. Kimse değişmek istemiyor. Tıpkı devlet gibi toplum da uygulamada yerinde sayıyor.
BİA2 ve hak haberciliği
Hak haberciliği izlemesi, IPS İletişim Vakfı tarafından sürdürülen "Medya Özgürlüğü ve Bağımsız Gazetecilik, İzleme ve Haber Ağı Projesi" kısa adıyla BİA2 kapsamında gerçekleştiriliyor.
Projenin amaçları şöyle sıralanıyor:
* Enformasyonun toplumsal ve kültürel değeri konusunda halkın duyarlığının artırılması;
* İfade özgürlüğü ihlallerinin izlenmesi ve ifade özgürlüğünün genişletilmesi doğrultusunda gerçekleştirilen reformların uygulanmasının özendirilmesi;
* Çoğulculuk ve kamu yönetimine katılımın geliştirilmesi için yerel medyanın güçlendirilmesi;
* Haklar konusunun daha çok ve daha nitelikli olarak haberleştirilmesi;
* Gazetecilik standartlarının ve meslek etiğinin yükseltilmesi.
İzleme kapsamında sürdürülen çalışmalar arasında üç ayda bir yayımlanan "Medya Özgürlüğü ve Hak İhlalleri" "Gözlem Raporları" da var. "Medya Gözlem" raporları, hükümet ve idarenin yazılı basın, radyo ve televizyonların seslerini özgürce duyurabilmesinin önüne koyduğu yasal ve fiili engellere dikkati çekmeyi; habercileri, meslek kuruluşlarını ve halkı ihlaller konusunda bilgilendirmeyi; idareyi ifade özgürlüğü yolunda gerçekleştirilmiş reformların sürdürülmesi bakımından uyarmayı hedefliyor.
"Hak haberciliği" izlemesi ise Türkiye medyasına bu alanda daha nitelikli ve daha kapsamlı bir habercilik için "hak haberciliği" alanında yaptıklarına ilişkin bir ayna tutmayı amaçlıyor.
İzleme nasıl yapılıyor?
Hak haberciliği izlemesi, günlük olarak izlenen 12 ulusal gazetenin haberleri arasında yer alan kadın, çocuk ve insan hakları ile ifade özgürlüğü konularındaki haberlerin ayrıştırılması, sayılması ve toplam haber sayısına, ayrı ayrı ve bir arada oranlanması yoluyla gerçekleştiriliyor. Sayım sırasında ekler göz önüne alınmıyor. Gazetelerin ekler dışında kalan temel bölümlerinde yer alan reklam ve duyurular dışındaki bütün girişler sayılıyor ve değerlendiriliyor.
Sıralama, her bir gazetenin kadın, çocuk, insan hakları ve ifade özgürlüğüne ayrılan haberlerin toplamının genel haber toplamına oranı ile elde ediliyor. Bu amaçla 12 gazetenin her biri bianet editörleri tarafından her gün haber konularına göre ayrıştırılıyor. Gazetelerin her gün yayınladıkları haber sayısı, haberler tek tek sayılarak bulunuyor.
Sonuçlar bir veri tabanı üzerinde işlenerek, kadın, çocuk, insan hakları ve ifade özgürlüğü kategorileri üzerinden genel haber sayısına oranlanıyor; dört kategorinin toplanarak genel haber sayısına oranlanmasıyla da genel sonuçlara erişiliyor. (EK)
BİA2 Hak haberciliği, Şubat 2005 izleme sonuçları için tıklayınız.
.....
