Şewêk, depoyêkê parfumî yê qezaya Dilovasi de adir vejîya û şeş canî tede bîyî vîndî. La no, tena xeberêka şewatî nêbî. Dima ra eşkera bi ke, nê şeş kesan ra çar hebî cinî bîyî û di hebî zî gedeyê 16-17 serrî bîyî. Na hedîse, reyna birînêka xorîne ya komelî kerde eşkera: Çînkerdişê keda cinî û gedeyan, bêasayîşîya cayanê karî û peygoşkerdişê dewlete.
Fabrîqayî sey zindanan, cinîyî sey mekûman
Nê welatî de, bi hezaran cinîyî seba ke debara keyeyê xo bikerê, fabrîqayan û îmalatxaneyanê qijan de, ê ke zaf rey bêruxsat ê, xebitîyenê. Bi taybetî bajar û qezayanê sanayî de, nê kargehî bîyê sey cayanê ke tede qanûnê karî qet nêvîyarenê. Zafaneyê nê cinîyan bêsîgorta, bi pereyo zaf kêmî û binê şertanê ke weşîya merdiman rê tehdît ê de, bi saetanê dergan yenê xebitnayîş.
Senî ke hedîseya Dilovasi de zî ame vînayîş, nê cinîyê ke mecbur ê, bi tehdîtê kar ra eştişî mecbûr manenê ke bêveng bimanê. Ne heqê înan ê sendîqayî estê, ne zî asayîşê cuya înan. Wayîrê karan, seba ke hîna zaf kar bikerê, tedbîranê asayîşî nêgênê û cayê karî sey cayê mergî yo tim. Adiro ke Dilovasi de vejîya, verê cû hetê welatîyan ra bi gerreyê CÎMERî rê amebî eşkerakerdiş, la qet yew kontrol nêameyo kerdiş. Na rewşe mojnena ke no sîstem çiqas xorî yo û cuya karkeran, bi taybetî zî ya cinîyan, çiqas erjan vînîyena.
Gedeyê vîndîbîyayeyî: Karkerîya gedeyan
Babeta tewr dejayoxe ya na mesele, karkerîya gedeyan a. Zafaneyê nê karkeranê ke ma behs kenê, 18 serrî ra cêr ê. Gedeyê ke ganî mekteb de, yan zî kayanê xo de bê, seba ke paştî bidê keyeyanê xo yê feqîran, mecbûr manenê ke bixebitîyê.
Goreyê daneyanê Meclîsê Weşîye û Asayîşê Karî (İŞİG), dewrê îqtîdarê AKPyî de en tay 978 gedeyî cînayetanê karî de weşîya xo vîndî kerda. Tena serra 2024î de, 71 gedeyî xebitîyayîş de merdê. Nê gedeyî, bê ke perwerdeyê asayîşê karî bigîrê, bê ke heqê înan bêro pawitiş, yenê xebitnayiş. Heta ke sey "roja cerebnayîşî" bêpere zî yenê xebitnayîş û dima ra bi yew heqo ercan dest bi karî kenê.
Wexto ke yew kargeh de tedbîrê ewlekarîye nêno girewtiş, wexto ke gerre û îxbarî yenê peygoşkerdiş, û wexto ke dewlete wezîfeyê xo yê kontrolkerdişî nîyara ca, mergê ke uca de qewimîyenê, nameyê înan "qeza" nîyo, "cînayet" o. Mergê Esma, Hanim, Şengul, Nîsa, Tugba û Cansuye yê Dilovasi zî cînayetêko winasî yo.
Sermaye, seba ke hîna zaf qezenc biko, canê merdiman hîç hesibneno. Dewlete zî, ya bi bêvengîya xo yan zî bi têkilîyanê xo yê bi sermaye reyde, bena şirîka nê sûcî. Hetanî ke yew hîşmendîya komelkî ya xurte vera na neheqîye de nêvejîyo, hetanî ke sendîkayî û sazîyê demokratîkî bi hawayêko aktîf seba heqanê nê karkeranê bêgunayan mucadele nêkerê, nê cînayetî do dewam bikerê.
(EY/AY)
