* Fotoğraf: Meiramgul Kussainova - Anadolu Ajansı (AA)
Orta Asya ülkesi Kazakistan'da cumhurbaşkanının yetkilerinin kısıtlanması da dahil bir dizi reform öngören referandumdan "evet" oyu çıktı.
Ülkede pazar günü (5 Haziran) gerçekleştirilen anayasa referandumunda oy kullananların yüzde 77'ten fazlası değişiklikler lehine oy kullandı.
Kazakistan'da Ocak 2022'de akaryakıt fiyat artışlarına karşı başlayan ve resmi açıklamalara göre 225 kişinin hayatını kaybettiği protestoların ardından Cumhurbaşkanı Cömert Tokayev, protestolardan sorumlu tuttuğu hükümetin istifasını kabul etmiş, ülkede OHAL ilan edilmiş ve ülkeye Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ) barış gücü girmişti.
Tokayev'in önerdiği anayasa referandumu 5 Haziran'da yapıldı.
Merkez Seçim Kurulunun açıkladığına göre, anayasa değişikliğine karşı oy kullananların oranı yüzde 18,66'da kaldı.
İdam kaldırıldı, nepotizm yasaklandı
Yeni Yaşam'ın aktardığına göre, düzenleme, idam cezasının kaldırılması ve Cumhurbaşkanının akrabalarının kamuda en üst düzey görevlere getirilmesinin yasaklanması da dahil özetle şu değişiklikleri içeriyor:
- Anayasada "Kazakistan toprağı ve yeraltı doğal kaynakları devletin mülkiyetindedir" maddesi "Kazakistan toprağı ve yeraltı doğal kaynakları halka aittir" olarak değişti.
- İdam cezası tamamen kaldırıldı.
- Kazakistan Cumhurbaşkanı, Anayasa Konseyi, Yüksek Mahkeme, Merkez Seçim Komisyonu, Sayıştay başkanları, üyeleri, hakimler, kolluk kuvvetleri çalışanları, milli güvenlik güçleri ve askeri personel görevleri sürdüğü sürece siyasi partiye üyesi olamayacaklar.
- Cumhurbaşkanının yakın akrabalarının devletin üst düzey görevlerine ve kamu ortaklığındaki şirketlerin yönetimine getirilmesi yasaklanacak.
- Cumhurbaşkanının büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valilerinin kararlarını iptal etme yetkisi kaldırıldı. Bu şekilde parlamentonun yetkileri arttırıldı ve mevcut süper başkanlık yönetim sistemi son bulacak.
- Cumhurbaşkanının parlamentonun üst kanadı senatoya atadığı milletvekili sayısı 15'ten 10'a düşürülecek. Bunların 5'i Kazakistan Halk Asamblesi tarafından önerilecek.
- Kanunları kabul etme yetkisi sadece parlamentonun alt kanadı mecliste olacak. Söz konusu reformla yetkilerinin genişletileceği mecliste tüm toplum tabakasının temsil edilmesi için nispi temsil sistemi uygulanacak.
- Ayrıca daha önce büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valilerinin cumhurbaşkanı tarafından atandığı ülkede, bundan sonra söz konusu adayların ilk önce yerel meclis milletvekillerince onaylanması gerekecek.
- Meclisin devlet bütçesini sorgulama fonksiyonu genişledi.
- Kazakistan insan hakları ombudsmanı ile ilgili madde eklenecek. Böylece, ombudsman görevi bağımsızlaştırılacak ve görevi boyunca senatonun onayı olmadan tutuklanamayacak.
- Kazakistan'ı 28 yıl yönettikten sonra Mart 2019'da görevinden istifa eden kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev'in anayasal statüsünün yer aldığı Birinci Cumhurbaşkanı'na ilişkin kanun da yürürlükten kalkacak.
Kazakistan hakkında
Kazakistan, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin (SSCB) dağılmasının ardından 16 Aralık 1991'de bağımsızlığını ilan etti. 28 Ocak 1993 tarihinde kabul edilen anayasada, ülkenin idare şekli "başkanlık sistemiyle yönetilen, üniter, laik, demokratik, sosyal bir hukuk devleti" olarak tanımlandı.
Kazakistan Kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, ülkeyi yaklaşık 30 yıl yönettikten sonra 2019'da görevinden istifa etti. Haziran 2019'da yapılan erken seçimleri Cömert Tokayev kazandı.
Kazakistan Parlamentosu, Kurucu Cumhurbaşkanı Nazarbayev'in Güvenlik Konseyi ile Kazakistan Halk Asamblesindeki ömür boyu başkanlık yetkileri kaldıran yasa tasarısını Ocak 2022'de onayladı. (SD)
