Halkların Demokratik Partisi (HDP), 81 yıl önce Dersim’e yönelik askeri harekâtın başlama kararı verilen günün yıldönümünde bir anma açıklaması yayınladı. Açıklamanın girişinde, “4 Mayıs 1937, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en karanlık olaylarından birisi olan Dersim 1938 Katliamı’nın yapılmasına karar verildiği gündür. 4 Mayıs, Dersim'li kurumlar tarafından ‘Roce Şae’ – ‘Yas Günü’ olarak anılmaktadır. Dersim Katliamı’nda yitirilen canları, katliamın yıldönümü olarak kabul edilen 4 Mayıs’ta saygıyla anıyoruz” denildi.
“Dersim'e yapılan operasyonların sayısı dahi bilinememektedir”
Açıklama şöyle devam ediyor:
“Kadim Dersim coğrafyası, Kürt (Zaza-Kurmanc) yoğunluklu bir nüfusa sahip olsa da Ermeni ve Türklerin de yaşadığı bir halklar bahçesiydi. Anadolu ve Kürdistan coğrafyasının Alevileri için ‘anavatan’ imgesi taşıyan Dersim, 72 millete bir nazardan bakan inanç felsefesinin yaşamı şekillendirdiği bir ‘rıza şehri’ olarak kültürel zenginliğimizin bir parçasıdır. Otoriteye baş eğmeyen, bağımsız ve özgür olmayı yaşam şekline dönüştüren Dersim, Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti'ne kadar hemen hemen tüm iktidarlar tarafından operasyon yapılması gereken bir coğrafya olarak görülmüştür. Padişahların hâkim olmak için ferman çıkardığı, Şeyhülislamların ‘katli vaciptir’ dediği Dersim'e yapılan operasyonların sayısı dahi bilinememektedir.”
“Tedip ve Tenkil Harekâtı”* için Bakanlar Kurulu kararı
Açıklamada, askeri harekât kararının alınması ve sonrasına ilişkin de şu bilgilere yer verildi:
“Dersim'e tek millet, tek din, tek ırk ve tek dil anlayışı çerçevesinde yaklaşan Cumhuriyet ise 25 Aralık 1935 tarihinde 2884 Sayılı Tunceli Vilayetinin İdaresi Hakkında Kanun çıkarıp Tedip ve Tenkil Harekâtı için zemin hazırlamıştır. 4 Mayıs 1937'de alınan Bakanlar Kurulu kararıyla da tarihin en kanlı katliamlarından biri gerçekleştirilmiştir.
15 Kasım 1937’de Seyit Rıza ve yol arkadaşları Elazığ'da düzmece bir mahkemeden sonra asılmış, tıpkı 1925'te asılan Şeyh Said gibi onların da mezar yerleri halen öğrenilememiştir.
Resmi rakamlara göre 13 bin kişinin öldürüldüğü Dersim'de, yerel kaynaklarca 50 binin üzerinde insanın katledildiği, on binlercesinin de yurtlarından sürüldüğü biliniyor. Bugün halen Dersim'e dair tüm arşivler açılmamış, hakikatler tam olarak açığa çıkarılamamıştır.”
Açıklama şöyle sona eriyor:
“’Ben sizin yalan ve hilelerinizle baş edemedim, bu bana dert oldu; ama ben de sizin önünüzde diz çökmedim, bu da size dert olsun’ diyen Seyit Rıza’nın onurlu direnişi ve Dersim’de yitirilen canların hatırası önünde bir kez daha saygıyla eğiliyor ve onları anıyoruz.” (ŞA)
* Editörün notu: “Tedip”, yani uslandırma, yola getirme; “tenkil”, yani topluca ortadan kaldırma (Kaynak: Türk Dil Kurumu)
