Karadeniz’de veganizm: Buyurun vegan muhlamaya*

*Tereyağ ve peynirle yapılan yemek. Muhlama, mıhlama da deniyor. 

Latince'deki “Düşünüyorum” anlamındaki “cogito” kelimesinin Rize’nin Fındıklı ilçesinde vegan bir kafeye isim olacağını düşünür müydünüz?

Fındıklı’da yaşayan Bilgehan Kadıoğlu, bunu düşündü, düşünmekle kalmadı, Doğu Karadeniz’in ilk vegan kafesini açtı. Adını da “benim felsefem bu” dediği “cogito” koydu.

İlçenin en dikkat çeken mekânlarından olan kafede, vegan dürüm ve mantı servis ediliyor. Tahmin edersiniz ki kafenin en dikkat çeken ve beğenilen yemeği, vegan muhlama.

Aynı zamanda vegan aktivist olan Kadıoğlu, “Kafeyi, veganizm için bir mücadele alanı olarak var ettiğini” söylüyor.

Kadıoğlu, vegan kafe "cogito"yu anlatıyor.

“Hayvan öldürmek mi zor vegan olmak mı?”

Siz ne zaman vegan oldunuz?

2012’de vegan oldum. Hayvanlara yaşatılanlarla yüzleşiyorsun. Farklı düşünmeye başlıyorsun. Çocukluğum da böyle hayatı sorgulayarak geçti. Sorguladıkça, inandım ve öyle başladı.

Vegan olmamakla ilgili herkesin bir bahanesi var. Bazıları “peynirden vazgeçememem” diyor bazıları “yoğurttan”. Sizce de öyle mi?

Hayvan öldürmek mi zor vegan olmak mı? Bunu düşünmek lazım. Aslında vegan olmak daha kolay. Çünkü bir sürü mesaj

bombardımanı var. Sosyal medyada, internette vegan olmayı kolaylaştırabilecek bir sürü görsel var video var. Ama benim vejetaryan-vegan olduğum dönemde mesela onların hiçbiri yoktu.

Kendim biraz çaba gösterdim. Tereyağının da aslında bir hayvana şiddet biçimi olduğunu fark ettim.

Çünkü hayvan insanların malı ve kaynağı olarak görülüyor. Köylerde de böyle endüstriyel alanlarda da böyle onlardan süt alınabilmesi için hayvanın sürekli doğum yapması gerekiyor. Sürekli teker teker hamile kalması gerekiyor. Ve bu insanların müdahalesiyle gerçekleşiyor. Suni tohumlanan farklı tecavüzler.

Tecavüze uğruyor hayvanlar. Doğum olduktan sonra erkek bebekse süt veremeyecek diye ya mezbaha ya kasaba satılır ya da iki sene beklenir daha etli olsun diye o zaman satılır. Sonuçta kesilir.

Yirmi beş yıllık ömrü varsa iki yıl içinde kesiliyor. Ve lokantalarda da buzağı eti, kuzu eti veyahut da süt kuzusu daha sütten kesilmemiş hayvanın eti daha makbuldür. Daha pahalıdır. O anlamda çiftçiler de bunun farkındalar.
Dişi doğum gerçekleştiyse o da annesi gibi ayrılır.

Sanki hayvanlar insanların kölesi gibi algılanıyor. Böyle bir süreç var. Hatta sütün çoğu hayvana verilmez. Ona yıkama yem verilir. O bir büyüme sıvısı, evrimsel olarak nasıl bir kedinin sütü varsa, aslanın sütü varsa o da ineğin sütü.

Yavrusu için evrimsel olarak ortaya çıkmış ama insan onu bir şekilde tahakkümü altına alıyor, ele geçiriyor. Hayvan da bu durumda mağdur oluyor ve anne ve yavru birbirinden ayrılıyor. Bunları görünce vegan olmak daha kolaylaşıyor aslında.

Peki, aileniz nasıl karşıladı?

Ailem ilk başlarda panikledi. “Sakın yapma öyle bir şey” dediler. Ne demekse. Beni de tanıyorlar tabii.

Onların yaşam boyu aldığı kültür onların değişmesine yetmedi ama ben öyle düşünüyorum dedim ve sonrasında kabul ettiler.

Ben ve birçok vegan arkadaşım da vegan mücadeleyi daha çok gelecek nesiller dönüşecek diye veriyoruz biraz daha. Bugün de tabii ki dönüşecek milyonlarca insan var. Onların da dönüşümü adına yapıyoruz ama daha çok gelecek nesil önemli.

Ne gibi zorluklar yaşadınız?

İlk başlarda biraz zorluk yaşadım sonra bunun zorluk olmadığını anladım. Hayatı zorlaştıracak hiçbir şey yok. Hiçbir şey hayatında değişmiyor. Sadece hayatından şiddeti çıkarmış oluyorsun. Hayvanlara, masumlara şiddeti, mağdura ve kurbana olan şiddetinden çıkarıyorsun. Onun dışında başka bir şey yok yani. Hayatında değişen bir şey yok, her şey aynı yani.

Sonuçta belki de Doğu Karadeniz'in ilk vegan kafesini açtınız. Cogito… Biraz anlatır mısınız? İlgi var mı?

Evet oldukça var.

Bu işe girişmek bir kere başlı başına zor. Ama işi kolaylaştıracak şeyler de var işte içkinin olması, işte kadınların gelip burada rahatlıkla oturup içki içebiliyor olması…

O anlamda bu işi kolaylaştırıyor ama ön yargılar da var tabii. “Yani burası iş yapmaz, kapanacak” diyen çok kişi oldu.

Pandemi dönemiydi üstelik. Pandemi yeni başlamıştı. Pandemi kaynaklı bir ekonomik kriz, o dönem vardı. Şimdi başka nedenlerden kaynaklı bir kriz de var. Üst üste gelen bir sürü şey var. Zam dalgası var. Ve bunların etkilerini yaşıyoruz tabii ama yine de şimdilik kapatmaya dair bir durum yok. Devam ediyoruz.

Çevre illerden gelenler var mı?

Olmaz mı? Giresun’dan Hopa’ya kadar birçok ilden insan geliyor.

Onun dışında tatile çıkmış olanlar var. Google'da bakıyorlar  İstanbul'dan veya yurt dışından gelenler, buraya geliyor. Google’dan “Vegan Kafe” diye baktıklarında direkt buraya yönlendiriyor.

Bir taraftan onların da ihtiyacı karşılanmış oluyor ama benim burayı açma nedenlerimin en önemlisi bunun bir mücadele biçimi olarak görüyorum. Hayatım zaten böyle geçiyor.

Hep belli ilkeler üzerinden hayatımı konumlandırmıştım. Bu da onun bir parçası yani. Hayvan hakları benim için çok önemli. Çünkü en görmezden gelinen mücadele alanı orası.

Tabii ki kadın haklarıyla çok büyük sorunlar da var. Kadın ve LGBTİ+ mücadelesi de çok kıymetli ama orada şiddete karşı mücadele eden insanlar et yiyebiliyor, burayı anlamıyorum. Korkunç bir durum. Bir şeyler değişsin diye mücadele ediyorsun ama o görünmez alanın farkında değilsin.

Türkiye'de vegan kafe sayısı: 30

“Kafeyi açmak benim için bir mücadele biçimi” dediniz, burayı biraz daha anlatır mısınız?  

Toplumda bir körlük var. Hayvanlara karşı bir manipülasyon var. İnsanlar görmek de istemiyor. Gördülerse de görmezlikten geliyorlar. Bir de kültürel olarak da destekleniyor bu hayvana şiddet sorunu.

Bunu görünür hale getirmeye çalışıyorum ki o acılar artık bitsin yani. Çünkü çok korkunç yani gerçekten.
Bu videoları, görselleri gördüğünüzde zaten fark ediyorsunuz olayın ne kadar korkunç olduğunu.

Yavrusu elinden alınan bir annenin çığlıkları vesaire. "Dünya insana ait değil. Diğer canlılarla ortak paylaşıyoruz” diyor ama iş onlara şiddet uygulamaya geldiği zaman orada herhangi bir şey yapmıyor.

Yani hayvanların o şiddeti yaşamaması için bir adım atılmıyor. Söylemsel olarak kalıyor yani. Dünya bize ait değil sadece. Tamam değil, ama diğerleriyle paylaşırken orada nasıl bir şey yapıyorsun? Onlara karşı tavrın ne? Çok önemli.

Oldukça yol alındı daha çok yollar var tabii de...

Vegan işletme sayılarına baktığımız zaman gün geçtikçe, yıl geçtikçe daha bir ilerliyor. Şu anda en fazla vegan restoran New York'ta var. Türkiye'de bugün otuz tane.

Bir hayvanın acılarının yaşamının özgürlüğünün bir hamburgerden, bir peynirden daha değerli olduğunu anlamaktır. Ya bir peynirden onun hayatı daha değerli yani.

“Hani benim bir peynir yemememle mi? O hayvanlar kurtulacak” diye düşünenlere ne söylemek istersiniz?

Bu her şey için söylenebilir yani. Mesela “benim şimdi sosyalizm mücadelesi vermemle dünya değişecek mi? Benim kadın mücadelesi vermemle mi düzelecek bazı şeyler?” demek gibi.

Ama kurtuluyor hakikaten. Bir kişi çok önemli yani. Bir kişi bir şeyleri dönüştürüyor, değiştiriyor. Kaldı ki, bir kişinin vegan olması sanırım en az 30 bin hayvanın hayatını kurtarıyor. Böyle bir makale okumuştum.

Bugün iklim krizinin yüzde elli bir nedeni hayvancılık. Yani çok ciddi anlamda iklimi tetikleyen bir şey. Daha içinden çıkılamaz noktaya getiriyor. Çünkü binlerce hayvan kesiliyor.

Peki, kafeye gelenler hangi vegan yemekleri yiyor ve kafenin adı neden “cogito” ?

Yemek çeşidimiz bol. Vegan döner, vegan dürüm, vegan mantı, vegan soslu makarnalar…

İsme gelince… Benim felsefem aslında “düşünüyorum” anlamındaki Latince söz. Düşünmekle ilgiliyim çok.

Duyduğum kadarıyla kafenin en sevilen ürünü vegan muhlama. Nasıl yapıyorsunuz tarif eder misiniz?

Vegan margarinleri var tereyağlar var. Ayçiçek yağıyla da yapılabiliyor.

Kilit nokta şu, mısır ununu yakacaksın biraz yağda. O mısır unu biraz yanık akacak. Bu yanık koktuğu zaman biraz buğulama tadı geliyor. Sonra vegan peynirleri ekliyorsun. Sonra suyunu ekliyorsun. Afiyet olsun

(EMK/AÖ)