"Çalışma sırasında izleri; 70'lerde bir kız lisesinde, 80'lerde trans kadınların bedenlerini delik deşik eden gazetelerde, Güvenpark'ta, 90'larda bir hamam köşesindeki coşkuda , ev toplantılarında ve nice mekânda aradık. Arayışımızın yankısı her anlatıda başka başkaydı ve şunları fark ettik: Kırık ve parçalı tarih güzeldir. Anlatılar başlı başına tarihtir. Tarih, hisler bütünüdür ve hatırladıklarımız unuttuklarımızı, unuttuklarımız ise hatırladıklarımızı çağırır. Kolektif tarih ise büyük anlatılarda değil, birbirine konuşan hislerde saklıdır."
Sözler, Kaos GL Sözlü Tarih ekibi adına Yıldız Tar'ın yayına hazırladığı kitabın giriş bölümünden.
Kitabın adı, "Patikalar: Resmi Tarihe Çentik". Kitap, Kaos GL Derneği’nin 2018 yılından beri yürüttüğü sözlü tarih çalışmasının bir ürünü.
Kitapta 17 hikâyeye ulaşmak mümkün
Derneğin, LGBTİ+ hak savunucularının hayat hikayelerini merkeze alan sözlü tarih çalışması kapsamında bir “ara durak” olan kitapta LGBTİ+ hak savunucularının hayat hikayelerinden pasajlar yer alıyor. Kitapta 17 kişinin anılarına yer veriliyor.
Kitapta 90’lar ve 2000’lerin başında Kaos GL ve Lambdaistanbul’la yolları kesişen 17 kişinin hikâyesi yer alıyor. Dernek, sözlü tarih çalışmasını sürdürerek yeni içerikler ve yayınlar üretmeye devam edecek.
“Kırık ve parçalı tarih güzeldir”
Kitap giriş bölümünde şöyle tanıtılıyor:
“Çalışma sırasında izleri; 70’lerde bir kız lisesinde, 80’lerde trans kadınların bedenlerini delik deşik eden gazetelerde, Güvenpark’ta, 90’larda bir hamam köşesindeki coşkuda , ev toplantılarında ve nice mekânda aradık. Arayışımızın yankısı her anlatıda başka başkaydı ve şunları fark ettik: Kırık ve parçalı tarih güzeldir. Anlatılar başlı başına tarihtir. Tarih, hisler bütünüdür ve hatırladıklarımız unuttuklarımızı, unuttuklarımız ise hatırladıklarımızı çağırır. Kolektif tarih ise büyük anlatılarda değil, birbirine konuşan hislerde saklıdır.
“Bu sorular ve arayışların bir ürünü olarak elinizdeki kitap ortaya çıktı. Devam eden sözlü tarih çalışmamızda bir durak olarak görebileceğiniz bu kitabı okumaya, istediğiniz sayfadan başlayabilirsiniz. Her bir pasajda size seslenecek, sesine ortak olabileceğiniz bir hikâye ile karşılaşacaksınız. Kitapta 90’lar ve 2000’lerin başında Kaos GL ve Lambdaistanbul’la yolları kesişen 17 kişinin hikâyesi yer alıyor. Çalışmamızı ilk etapta 90’larda benzer dönemlerde kurulan ve hâlâ çalışmalarını sürdüren bu iki örgütle sınırlı tuttuk, ancak ilerleyen süreçte daha da genişletmeyi umuyoruz.
“Bu kitap ile LGBTİ+ hareketinin tarihini anlatma gibi bir gayemiz yok. Bir kitabın kısıtlılıklarının farkındayız. Bu kitap o tarihi yaşayan kişilerin hafızalarından süzülen bir hikâyeler bütünü. Önümüzdeki dönemde çalışmayı çeşitlendirmek, ses veremediğimiz, ulaşamadığımız kişilere ulaşmak ve yeni video, söyleşi ve kitaplarla hafıza yolculuğumuzu sürdürmek niyetindeyiz.
“Görüşmeleri söyleşiler şeklinde yayınlamak yerine tematik bölümlere ayırmayı tercih ettik. Bu sayede kırık ve parçalı tarihe hak ettiği değeri geri vermeyi umut ediyoruz. Görüşmecilerimizin hikâyelerinin arasına dış ses olarak girmemek de bir diğer tercihimizdi. Sizi görüşmecilerimizle tamamen baş başa bırakmak istedik."
Kitaptaki bölümler
Kitap; “Evvel Zaman İçinde”, “Karşılaşmalar” ve “Çoğalmalar” gibi bölümlerle LGBTİ+ hareketinin önemli dönemeçlerine şahit olan kişilerin tanıklıklarına yer veriyor.
Kitapta, ilk gençlik anlatılarının yanı sıra Kaos GL dergisinin yola çıkışı, Lambdaistanbul’un kuruluşu, 93 yılındaki İstanbul Onur Yürüyüşü denemesi, ODTÜ’de LEGATO’nun kuruluşu, Pembe Hayat’ın kurulması gibi LGBTİ Hareketi'nin önemli dönemleri mercek altına alınıyor.
Önsözden: İnsan en çok neyi özler? Kitabın önsözünü ise şair ve yazar Karin Karakaşlı kaleme aldı. Karakaşlı'nın önsözünden bir bölüm şöyle: "Varlığımız kadar farklı özlemlerimiz var elbet. Ama bir de ortaklaşabileceğimiz hasretler bulunur. İhtiyaç anlamındaki hasret. İşitilmeyi ister misal insan çünkü ses vermek zaten başlı başına zorlu bir eylemdir. Hikâyemizi emanet etmeyi ve güvenebilmeyi dileriz. Bu gök kubbede hoş bir sadâdan daha fazlası olarak baki kalabilmeyi... Resmî anlatıları sadece devletler oluşturmaz. Tıpkı faşizme de sadece makro politikada rastlanmadığı gibi. Hatta ne kadar alıntılasak o kadar yetmeyecek olan Ingeborg Bachmann'ın dediği gibidir: "Faşizm, atılan ilk bombalarla başlamaz, her gazetede üzerine bir şeyler yazılabilecek olan terörle başlamaz. Faşizm, insanlar arasındaki ilişkilerde başlar, iki insan arasındaki ilişkide başlar." Hâl böyle olunca, toplum hafızasındaki ezber söylemleri yıkmak için biricik insan hikâyelerine, çatlaktan sızan hakikate bakmak gerekir. Patikalar: Resmi Tarihe Çentik kitabının yaptığı tam da bu işte. Patika dediğin engebeli bir keçiyolu. Dahası verili, yapılı bir yol değil. Sen onu ısrarlı ayak izlerinle aşındıra aşındıra çizersin. Bu kitapta sesini duyduğumuz herkes işte o patikayı ayrı ayrı ve birlikte örenlerden. LGBTİ+lar'ın duymazdan gelinmiş, dahası tahrif edilmiş ya da ahkâm kesilmiş hikâyesi." |
Kitabın künyesi Yayına Hazırlayan: Yıldız Tar Kaos GL Sözlü Tarih Ekibi: Semih Varol, Umut Güven, Yıldız Tar Deşifreler: Berivan Koç, Deniz Mutlu Taşyürek, Semih Varol, Umut Güven Düzelti ve Son Okuma: Karin Karakaşlı Proje Danışmanı: Umut Güner |
(EMK)
