Kamuda Yeni Yapılanmanın İlk Adımı
Kamu Yönetim Reformu tasarısı 9'u geçici 60 maddeden oluşuyor. Yeni düzenleme ile devlet bakanlarının sayısı 8, başbakan yardımcılarının sayısı 3'le sınırlandırılıyor. Tasarının en önemli maddelerinden biri de kamudaki denetim sistemini değiştirmesi. Teftiş kurulları ortadan kaldırılırken iç denetim ve Sayıştay denetimi getiriliyor.
Tasarı Köy Hizmetleri'ni kaldırıyor, müsteşarların ve üst düzey bürokratların görev süresini hükümetlerin görev süresi ile sınırlandırıyor. Yeni düzenlemeye göre Dışişleri ve TİKA dışındaki tüm kuruluşların yurtdışı teşkilatları kaldırılıyor. Yerel yönetimler için de ombudsman yani halk denetçisi sistemine geçiliyor.
Şahin: geç kalındı
Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Mehmet Ali Şahin, merkezi yönetimin yetkilerini yerel yönetimlere devretmeyi amaçlayan kamu reformu yasa tasarısı ile kamuda yeniden yapılanmanın ilk adımının bugün atıldığını ancak bu adımın atılmasında geç kalındığını söyledi.
Kamu Yönetimi Temel Kanunu tasarısı ile hantallaşan ve giderek etkinliğini yitiren merkezi idarenin görevleri, planlama ve denetim ile sınırlanırken, eğitim, sağlık ve köy hizmetleri dahil birçok yetki ve işleyiş kademeli olarak yerel yönetimlere bırakılıyor.
Başbakanlık Müsteşarı Ömer Dinçer ile tasarıya ilişkin olarak başbakanlıkta basın toplantısı düzenleyen Şahin, tasarının TBMM'ye sevk aşamasına geldiğini ve tasarıyla, "iyi bir kamu yönetiminin oluşturulmasının" amaçlandığını söyledi. Şahin, tasarıya göre 15 icracı bakanlığın 5'inin dışındaki bütün bakanlıkların taşra teşkilatlarının yerel yönetimlere devredileceğini belirtti.
Tasarının getirdikleri
"Katılımcı, saydam, hesap verebilir, insan hak ve özgürlüklerini esas alan bir kamu yönetiminin oluşturulması" amacıyla hazırlanan tasarıda, hizmetlerinin adil, süratli ve etkin bir şekilde yerine getirilmesi için; merkezi idare, mahalli idareler, diğer kamu kurum ve kuruluşlarının görev ve yetki dağılımları ile teşkilatların yeniden yapılandırılmasının hedeflendiği belirtiliyor.
Tasarı yasalaşırsa, merkezi idare, görev, yetki ve sorumluluklarının önemli bir bölümünü, yerel yönetimlere ve il özel idarelerine devredecek. Buna göre, kamu kurum ve kuruluşlarında; görev, yetki ve sorumluluklar, hizmetten yararlananlara en uygun ve en yakın birime verilecek. Kamu kurum ve kuruluşları kanun ile yetkili ve görevli kılınmadıkları alanlarda işletme kuramayacak, mal ve hizmet üretimi yapamayacak ve bu amaçla personel, bina, araç, gereç ve kaynak tahsis edemeyecek.
Merkezi idarenin görevleri
Tasarıda; kamu hizmetlerine ilişkin ulusal düzeyde genel ilke ve politikalar, amaç ve hedefler ile standartları belirlemek, kamu hizmetlerinin hukuka, belirlenen politikalar ve standartlara uygunluğu izlemek, değerlendirmek ve denetlemek, hizmetlerin verimli ve merkezi idare ile mahalli idareler arasında koordinasyon içerisinde yerine getirilmesini sağlamak, kamu kurum ve kuruluşları ile özel sektör, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve sivil toplum örgütleri arasında iletişim ve işbirliğini sağlayıcı mekanizmalar oluşturmak, hizmet ve işlev kapasitelerini geliştirmek, kamu hizmetlerini uygun ölçek ve nitelikte olmak üzere merkezde gerekli durumlarda yetki genişliği ilkesi çerçevesinde taşrada ve yurtdışında örgütlere yerine koymak, merkezi idarenin kamu hizmetleri ile ilgili yetki ve sorumlulukları arasında sayılıyor.
Adalet, savunma, güvenlik, istihbarat, dış ilişkiler, dış politika, maliye, hazine, dış ticaret, gümrük, piyasalara ilişkin düzenleme hizmetleri, milli eğitimde eğitim ve öğretim birliğini sağlama, müfredatı belirleme ve geliştirme hizmetleri, diyanetle ilgili görev ve hizmetler, sosyal güvenliğe ilişkin hizmetler, tapu kadastro, nüfus ve vatandaşlık işlemleri, acil durum yönetimi ve sivil savunma ile ilgili ulusal düzeyde yapılması gereken hizmetler, vakıflarla ilgili görev hizmetler, mahalli idarelere teknik ve mali yardımda bulunma, rehberlik yapma ve eğitim desteği sağlama görev ve hizmetler ise merkezi idarenin görevleri arasında sayılıyor.
Tasarıda, merkezi idare tarafından yürütülmesi öngörülen hizmetlerden illerde yapılması gerekenlerin, kanunlarda belirtilen istisnalar dışında, valilik ve kaymakamlıklar tarafından gerçekleştirilmesi esas alındı. Mahalli idarelere, yetki, görev ve sorumluluklarıyla orantılı gelir sağlanacağı belirtilen tasarıda, mahalli idarelere genel bütçe vergi gelirleri tahsilatından pay ayrılması öngörülüyor. Tasarıda, payların ayrılmasına, dağıtımına ve paylardan yapılacak kesintilere ilişkin usul ve esasların kanun ile düzenleneceği ifade ediliyor.
Merkezi idare birimlerinin, mahalli idarelerin sorumluluk alanlarına giren görev ve hizmetler için yerel düzeyde teşkilat kuramayacakları ve doğrudan ihale ve harcama yapamayacakları öngörülüyor.
Teşkilatlanma
Merkezi idarenin teşkilatlanmasında, kurum ve kuruluşların görev, yetki ve sorumlulukları tanımlanırken, benzer hizmet ve görevleri birden fazla kurum ve kuruluşa verilemeyecek. Devlet Bakanlığı sayısı en fazla 8 ile sınırlı tutulurken, en çok 3 Başbakan Yardımcısı görevlendirilecek. Başbakan Yardımcıları ile Devlet Bakanlarının danışma ve büro hizmetlerini yürütecek personele ait kadrolar Başbakanlık kadro cetvelinde gösterilecek.
Müsteşarın "bakan yardımcısı" olarak tanımlandığı tasarıda, bakanlık hizmetlerini, bakan adına ve onun direktifleri doğrultusunda; mevzuat hükümleri, bakanlığın amaç ve politikalarına, stratejik planlarına uygun olarak düzenleyeceği belirtiliyor. Tasarıya göre, Adalet, Milli Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı dışındaki bakanlıkların taşra teşkilatı olmayacak.
İçişleri, Maliye, Milli Eğitim, Sağlık ve Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanlıklarında, temel görev ve hizmetlerinin bir gereği olarak, kırım dışı müşteri, mükellef veya üçüncü kişi veya kuruluşlara yönelik olmak üzere, kuruluş kanunlarında belirtilmek şartıyla ana hizmet birimi şeklinde rehberlik ve denetim birilimi oluşturabilecek. Hakim ve savcıların denetimi için öngörülen hükümler ise saklı tutuldu.
Bakanlıkların merkez teşkilatlarında ve bağlı kuruluşlarında ihtiyaca göre, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirlikleri kurulabilecek.
Yurtdışı hizmetlerinin yürütülmesi
Dışişleri Bakanlığı ile Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı (TİKA) hariç, bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluşları yurtdışında teşkilat kuramayacak. Bakanlık ve kamu kurum ve kuruluşlarından hangilerinin, hangi ülkelerde yurtdışı hizmeti sunacağı da Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek.
Belirlenecek kurum ve kuruluşlarda yapılacak hizmetlerle ilgili kurum ve kuruluş personeli, Dışişleri Bakanlığı kadrolarına belirli süreli olarak görevlendirilecek. Ancak, bu görevlere Dışişleri Bakanlığı personeli atanmayacak ve görevlendirilemeyecek.
Tasarı ile Bakanlıklarda, bakanlık stratejilerinin, almaç ve politikalarının belirlenmesine, bakanlık hizmet ve teşkilatının geliştirilmesine, bakanlık faaliyetlerinin performans sonuçlarının değerlendirilmesine yardımcı olmak üzere Strateji Geliştirme Kurulu oluşturulmasına imkan tanınıyor.
Hiyerarşik kademeler ve unvanlar
Tasarıda, bakanlık merkez ve taşra teşkilatları ile bağlı ve ilgili kuruluşların hiyerarşik kademeleri ve unvanları da düzenlenirken, merkez teşkilatında müsteşarlık, genel müdürlük, kurul başkanlığı veya daire başkanlığı ve şube müdürlüğü olacak.
Dışişleri Bakanlığı, Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği, Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı ile ilişkili kuruluşlar hiyerarşik kademe ve unvanlara ilişkin hükümlere tabi olmayacaklar. Bunların hiyerarşik kademe ve unvanları, kuruluş kanunları ile düzenlenecek.
Denetim ve danışma
Teftiş ve denetimin, hukuka, kamu yönetiminin temel ilkelerine, belirlenen yıllık amaç ve hedeflere, performans göstergelerine, hizmet, kalite standartlarına göre yapılması öngörülürken, eğitim ve rehberlik boyutuna önem verilecek ve raporlar kamuoyuna duyurulacak. Kamu kurum ve kuruluşlarında iç ve dış denetim yapılacak.
Buna göre, merkezi idareye dahil kurum ve kuruluşlarla ili özel idareleri, belediyeler ve buna bağlı kuruluşlar ve mahalli idare birliklerini dış denetimi Sayıştay tarafından veya Sayıştay'ca belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde yapılacak. Köyler ile köylerin kendi aralarında kurdukları birlikler, mülki idare eliyle denetlenecek.
İnsan kaynakları yönetimi
Memurlar ve diğer kamu görevlilerinin işe alınmaları ve görevde yükselmeleri, ehliyete dayalı seçme sınavı ve liyakat esasına göre yapılacak. Tam zamanlı veya kısmi zamanlı çalışan diğer kamu görevlileri ve işçiler kadro esasına dayalı olmaksızın, sözleşmeye dayalı olarak istihdam edilecek. Sözleşmede ilgili personelin görevleri, hak ve yükümlülükleri ile performans göstergeleri yer alacak.
Müsteşarlar, genel müdürler hükümetle gidecek
Tasarıya göre, hükümetin görevi sona erdiğinde müsteşarlar ile başkanlık ve genel müdürlük şeklinde kurulan bağlı ve ilgili kuruluşlarda başkan ve genel müdürlerin görevleri kendiliğinden sona ermiş olacak. Bu şekilde görevi sona erenler, özlük hakları saklı kalmak üzere kadro şartı aranmaksızın bakanlık müşavirlik kadrolarına atanacaklar.
Karayolları Trafik Kanunu ile Emniyet Genel Müdürlüğü'ne verilmiş olan trafik hizmetlerinin denetimi, yönetimi ve düzenlenmesi görevlerinin tamamı veya bir kısmı, belediye meclislerinin kararına istinaden yapılacak talep üzerine, İçişleri Bakanı'nın onayı ile belediyelere devredilebilecek. Bu hizmetler, belediyelerle koordineli olarak yürütülecek.
Kaldırılan hükümler ve kuruluşlar
Tasarıya göre, savunma sekreterlikleri kurulmasına dair kanun ile Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu'nun kuruluş ve görevleri hakkında kanun hükmünde kararname yürürlükten kaldırıldı. Ayrıca, Köy Hizmetleri Genel Müdürlükleri de kaldırılıyor. Dışişleri Bakanlığı ile TİKA hariç bakanlıkların ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının yurtdışı teşkilatları kaldırılacak ve kadroları iptal edilecek.
Tasarıdaki geçici maddeye göre, MEB taşra teşkilatının görev ve yetkileri ile bina, okul, araç-gereç, taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları, bütçe ödenekleri ve kadrolarıyla birlikte olmak üzere il özel idarelerine, Sağlık Bakanlığı taşra teşkilatının görev ve yetkileri, eğitim hastaneleri hariç, sağlık evi, sağlık ocağı, sağlık merkezi, dispanser ile hastanelerin araç-gereç, taşınır-taşınmaz, alacak ve borçları, bütçe ödenekleri ve kadrolarıyla birlikte olmak üzere personeli, il özel idarelerine devredilecek.
Kültür ve Turizm, Çevre ve Orman, Tarım ve Köyişleri bakanlıklarının taşra teşkilatları belediye sınırları içinde belediyelere, belediye sınırları dışında ise il özel idarelerine devredilecek. SHÇEK ve GSGM genel müdürlüklerinin taşra teşkilatları, görev ve sorumlulukları kadrolarıyla birlikte olmak üzere, belediye sınırları içinde belediyelere, belediye sınırları dışında ise il özel idarelerine devredilecek.
Kademeli 5 yıl içinde yapılacak
Milli Eğitim Bakanlığı dışındaki bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarına bağlık sağlık, tarım, adalet, tapu kadastro ve Anadolu meteoroloji meslek liseleri bina, araç, gereç, taşınır ve taşınmaz malları ile bunlara ait bütçe ödenekleri MEB'e devredilecek.
Devir ve tasfiye işlemleri, Bakanlar Kurulu tarafından yürürlüğe konulacak esas ve usullere göre en geç bir yıl içinde gerçekleştirilecek. Kadroların ve taşra teşkilatının bunlara ilişkin görev ve yetkilerinin devri ise yine Bakanlar Kurulu'nca konulacak esaslara göre 5 yıl içinde yapılacak. Bu süre içinde devredilmeyen kadrolara ait atamalar ilgisine göre MEB ve Sağlık Bakanlığı tarafından yapılmaya devam edilecek.
Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün görev ve yetkileri, araç ve gereçleri, her türlü taşınır ve taşınmaz malları, bunlara ait ödenekler ile birlikte İstanbul dışında il özel idarelerine, İstanbul ilinde ise bu hizmetleri il sınırlarında yapmak üzere İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne devredilecek. Yüksek Denetleme Kurulu'nun personeli, araç, gereç ve her türlü taşınır ve taşınmaz malları ve bütçesi Sayıştay'a devredilecek. (NM)