İstanbul’da dün (10 Şubat) etkili olan kar yağışı, birçok çalışanı olduğu gibi moto kuryeleri de olumsuz etkiledi. Başakşehir, Esenyurt, Beylikdüzü, Büyükçekmece, Arnavutköy, Sultangazi, Çekmeköy, Sarıyer başta olmak üzere pek çok bölgede kuryelerin yaşadığı zorluklar sosyal medyada geniş yankı buldu.
Mahsur kalan, kara saplanan, kayan, düşen ve kaza yapan çok sayıda kurye, çektikleri videolarla seslerini platform şirketlerinin patronlarına ve valiliğe duyurmaya çalıştı. Bazı firmalar belirli bölgelerde ve sınırlı saatlerde paket servisini durdursa da genel olarak teslimatlar devam etti. Ancak valilik, moto kuryelerle ilgili herhangi bir düzenleme yapmadı.
Karda yollar buzla kaplıyken pakete çıkmayı reddettiği için Sultangazi Hey Döner’de işten çıkarılan Ebubekir’e mikrofonumuzu uzattık.
Ebubekir’in yaşadıkları, işçi sağlığı ve güvenliği yasalarının yalnızca kâğıt üzerinde kaldığı sürece moto kuryelerin hayatlarını riske atarak çalışmaya devam edeceğini bir kez daha gözler önüne seriyor. Onun da vurguladığı gibi, bu durumu değiştirebilmenin tek yolu örgütlenmekten geçiyor. Kuryeler, haklarını savunmak ve güvenli çalışma koşullarına kavuşmak için bir araya gelmeli.
Kar yağışı ve çalışma koşulları
İstanbul’da dün yoğun kar yağışı vardı. Karda çalışmanın zorlukları nelerdi?
Kar yağışında çalışmak ister istemez zorluyor. Pazartesi günü karla karışık yağmur yağdı ve biz yine çalışıyorduk. Olayın gerçekleştiği gün, yani salı günü kar yağışı yoğunluğunu artırdığı için yollar kar ve buz tuttu. Bu durumda çalışmak imkânsız hale geldi. Yerlerdeki kar ve buz ciddi kazalara yol açabiliyor. Arabalar, otobüsler, ambulanslar bile çalıştığım bölgede yolda kaldı. Peki, ben bu durumda nasıl paket teslimatı yapabilirim? Düşüp sağımı solumu kıracağıma yarım gün çalışmamayı tercih ederim. Risk alabilecek bir opsiyon yok. Borçlarım ve bakmakla yükümlü olduğum insanlar var.
İş güvenliği ve şirketin tutumu
Kar yağışı nedeniyle sistemlerin kapatılmasını talep ettiğinizde şirketin tepkisi ne oldu? İş güvenliği konusunda herhangi bir önlem alındı mı?
Sistemin kapatılmasını istediğimde, böyle bir şeyin ancak caddeler kar tuttuğu takdirde olabileceğini söylediler. Motoru sokak başına bırakıp yürümemi istediler. İş güvenliği yoktu. Hiçbir önlem alınmadı.
İşten atılma süreci
İşten atılma süreci nasıl gerçekleşti? Size resmi bir açıklama yapıldı mı, yoksa aniden mi işten çıkarıldınız?
Kar yağışının yoğunlaştığı saatte teslimat yapıyordum. Restorana zar zor döndüm. Yerlerdeki kar nedeniyle motosikletin lastiği en ufak frende ya kitleniyor ya kayıyordu. Ben sistemlerin kapatılacağını sanıyordum ama kapanmamıştı.
Restoranda çalışan diğer kuryeler, siparişleri teslim etmek için yola çıkmaya hazırlanıyordu. Sokak aralarının kapandığını söyledim ve sistemleri kapatıp kapatmayacaklarını sordum. İlgileneceklerini söylediler ama sipariş almaya devam ettiler.
Birkaç mahalleyi kapattılar. Ben ise canımı yerde bulmadığımı söyledim. Risk alamayacağımdan bahsettim. Sonrasında onlar da “Takılan döneri çöpe mi atalım? Bu kadar insan çalışıyor, ben de onları riske atamam” dediler. Ardından “Hesabını yapalım, bizimle çalışmaya uygun değilsin” dediler ve aniden işten çıkardılar.
Ekonomik ve psikolojik etkiler
İşten atılmanın size ekonomik ve psikolojik olarak nasıl bir etkisi oldu? Özellikle motosiklet almak için kredi çektiğinizi söylemiştiniz, bu durum sizi nasıl etkiledi?
İşten atılmam beni gerçekten dara düşürdü. Kredi çekmeden önce, yani motor almadan önce gelip iş konusunda görüşmüştüm. Sonrasında gidip motor aldım. Beni yeni bir iş arayışına soktular. Tabii ki ekonomik ve psikolojik olarak zarara uğradım. İşe başlamadan önce borcum yoktu, şimdi ise var. Moralim baya bozuldu.
Çalışmaktan kaçınma hakkı
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, çalışanlara ciddi ve yakın tehlikelerde çalışmaktan kaçınma hakkı tanıyor. Siz bu hakkınızı biliyor muydunuz ve kullanmak istediniz mi? Şirket bu yasal hakkı tanıdı mı?
İşe başladığım gün sigorta girişimin yapılması gerekiyordu ama yapılmadı. Sigortalı olmadığım için herhangi bir yasal hakkım söz konusu değil. Kaldı ki, sigortalı olsam bile denetimsizlik ve adaletsizlik bu durum da benim aleyhime etki edecekti.
Bu hakkımı biliyordum ama kullanmak istediğim için işten çıkarıldım. Şirket bu hakkı tanımadı. Kaldı ki valilik bile herhangi bir önlem almadı. Çarşamba günü okullar tatil edilirken, bazı kamu çalışanlarına idari izin verilirken neden moto kurye işçileriyle alakalı bir inisiyatif alınmıyor?
Gelecek planları
Şu anda işsizsiniz. Bundan sonra ne yapmayı düşünüyorsunuz? Başka bir iş mi arayacaksınız yoksa bu konuda hukuki bir süreç başlatmayı düşünüyor musunuz?
Şu anda yeni iş bakıyorum ve yine kuryelik yapacağım. Borcumu ödemem lazım. Hukuki bir süreç başlatmayacağım. İkinci gün haksız yere işten çıkarıldım ve deneme süresi içerisindeydim.
Kuryelere ve yetkililere çağrı
Son olarak, sizinle aynı zorlukları yaşayan diğer kuryelere ve yetkililere bir çağrınız var mı?
Öncelikle, biz ne canımızı ne malımızı yerde bulduk. Kuryelik mesleğini çok sevdiğimizden yapmıyoruz. Herhangi bir yerde çalışmaya kıyasla 2-3 kat maaş alıyoruz gibi bir algı var. Emin olun, yoldan çevireceğiniz bütün kuryeler bu mesleğe lanet ediyor. Kelle koltukta, hiçbir hakkından yararlanmadan çalışmayı kimse istemez. Kaldı ki minimum 11-12 saat, altı gün çalışıyoruz. Ve hafta sonu tatilimiz yok. Yasal mevzuata göre 12 saat, altı gün çalışan biri asgari ücretin iki katından fazla almak zorunda, lakin denetimsizlik yüzünden böyle bir şey mümkün değil. Bizler de tehlikeli işlerde çalışmaya mecbur kalıyoruz. Çünkü geçinemiyoruz!
Bu durumu düzeltmenin tek bir yolu var: Örgütlenmek. Biz örgütlenip üretimden gelen gücümüzü kullanarak isteklerimizi yerine getirebiliriz. Daha önce gerçekleşen grevler de öyle olmadı mı? Biz kontak kapattıktan sonra bu şirketler nasıl para kazanacak? Esnaf kuryelik iş modelinde bütün sorumluluk kuryeye ait. Kurye iş cinayetlerinden bu şirketler sorumlu tutulmuyor. Her sabah, her teslimatta “Acaba kaza yapar mıyım, başıma bir iş gelir mi?” diye düşünmekten sıkıldım. Ben kuryelik mesleğine daha yeni başlamadım. Şu anda piyasadaki çoğu büyük şirkette çalıştım. Ve hepsinde aynı rezalet mevcut. Velhasıl kelam, hepimiz iş zorluğunun farkındayız. Bu durumu ancak ve ancak örgütlenerek aşabiliriz. Üreten bizsek, yöneten de biz olmalıyız. #KuryelerÖlmesin
(MÇ/VC)