Kadınlar ve LGBTİ+’lar açısından 2019 tam olarak kazanılmış haklara saldırı ve saldırılara karşı yükselen mücadele yılı olarak geride kaldı.
Nafaka hakkına yönelik saldırılar, 6284 No’lu yasa ve İstanbul Sözleşmesi’nin fesih edilmesine yönelik söylemlere karşı kadınlar, hayatın her alanında söz söyledi, “haklarımızdan vazgeçmeyeceğiz” mesajı verdi.
Dünyada ise, Şili’de erkek şiddetine karşı Las Tesis dansıyla yapılan protesto, Sudan’daki protestoların öncüsü kadınlar ve Amerika’daki kürtaj yasakları damga vurdu.
OCAK - Yıl erkek şiddetiyle başladı
Kadın ve LGBTİ+’var 2019’a erkek şiddeti ile başladı. Çankaya Üniversitesi öğrencisi Hasan İsmail H. Hukuk Fakültesi Araştırma Görevlisi Ceren Damar Şenel’i öldürdü. H. tutuklandı.
Hande Şeker 9 Ocak’ta kendi evinde, müşterisi olarak gelen bir polis tarafından vurularak öldürüldü. Polis Volkan H. tutuklandı ve hakkında “kasten öldürme, silahlı yağma, kişinin hatırasına hakaret ve nitelikli cinsel saldırı” suçlarından dava açıldı.
Rümeysa Ökdem, 1994 yılından beri kırılamayan 20 yaş altı kadınlar yüksek atlama Türkiye rekorunu kıran sporcu olarak tarihe geçti.
Hollywood ünlülerinin sosyal medyada 10 yıl önceki fotoğraflarıyla başlattığı akım, Türkiye'de başörtüsünü atan kadınların eylem alanına döndü. Başörtülü ve başörtüsüz fotoğraflarını paylaşan kadınlar mücadelelerini daha da görünür kıldı.
Eda Çakmak’ın kaleme aldığı “Kural Tanımayan Bir Moda Kılavuzu” isimli kitabı yayınlayan Ayizi Yayınevi yayın hayatına son verdi.
Ocak’ta ABD’li kadınlar da sokaktaydı. ABD Başkanı Donald Trump’ın seçildiği 2017 yılında başlayan Donald karşıtı 'Kadın Yürüyüşü’nün üçüncüsü Los Angeles'ta gerçekleşti. Yürüyüşe katılan kadınlar, ABD'de dört kadından birinin şiddete, beş kadından birinin ise cinsel saldırıya uğradığını belirtti.
Almanya'da yetkili bakanlar, kürtaj reklamı yapılmasını yasaklayan yasanın esnetilmesi üzerinde uzlaştı. Yeni uygulamaya göre yasak yürürlükte kalmakla birlikte kadınlar kürtaj konusunda daha fazla bilgilendirildi.
ŞUBAT - Toplumsal Cinsiyet Tutum Belgesi Saldırı altında
Şubat, kadınlar ve LGBTİ+’var açısından yine baskıların yoğun olarak hissedildiği bir dönemdi.
Kaos GL 2018 Medya İzleme Raporu'na göre, Yeni Akit gazetesinin bir yılda yayınladığı içeriklerin tamamında LGBTİ+’lara yönelik hak ihlali tespit edildi. Pembe Hayat, Kuirfest Yasağını Anayasa Mahkemesi’ne Taşıdı.
Bir sonraki ay yerel seçim yapılacağı için siyasi partilerin adayları açıklandı. Buna göre, belediye başkan adaylarının 385'i kadın, 2504'ü erkekti. Üstelik, sığınmaevlerindeki 3860 kadın da seçimlerde oy kullanamadı.
Şubat’ın iyi haberi Suudi Arabistan’dan geldi. 2015 yılından beri tutuklu olan insan hakları aktivisti Esra El Gamhan hakkında idam cezası isteyen savcılık, talebini geri çekti. Ayrıca, Hindistan’da eşcinselliğin suç olmaktan çıkarılmasının ardından ilk onur yürüyüşü Mumbai’de gerçekleşti.
YÖK, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Tutum Belgesi’ni sitesinden kaldırdı. Kamuoyunda tepki ile karşılanan karar sonrası Milli Eğitim Bakanlığı’nın da, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği programını iptal ettiği ortaya çıktı. Her iki karara da kadın hakları savunucuları tepki gösterdi.
MART - Polis ablukasında feminist gece yürüyüşü
Kadınlar ve LGBTİ+’var için Mart, oldukça hareketliydi. İran’da başörtüsü yasağına karşı kadınların beyaz çarşamba eylemleri yükseliş eğilimi gösterirken, Türkiyeli kadınlar 8 Mart Dünya Kadınlar Günü nedeniyle ay boyunca sokaklardaydı.
Polis, İstanbul’da Fransız Kültür Merkezi önünde 17’inci kez Feminist Gece Yürüyüşü için toplanan kadınlara saldırdı. Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Erdoğan, 8 Mart’taki 17. Feminist Gece Yürüyüşü’nde kadınları ezanı ıslıklamakla suçladı. Erdoğan’a cevap veren kadınlar, “Kimse çarpıtmasın: Bizim isyanımız polis barikatına, kadınların yürüyüşünü, 8 Mart’ı engellemek isteyenlere” dedi.
Af Örgütü, Nesrin Sutude İçin imza kampanyası düzenledi. İranlı insan hakları avukatı Nesrin Sutude, 13 Haziran 2018'den beri Tahran’daki Evin Cezaevi'nde tutuluyor.
Mart’ta Ruanda’dan toplumsal cinsiyet açısından olumlu bir haber geldi. Ruanda, parlamentodaki kadın temsilinde Dünya Rekoru kırdı. Ruanda Meclisi'nde 80 üyenin 54'ünü kadınlar oluşturuyor.
Koç Üniversitesi'nde bir kadın öğrenciyi taciz eden erkek öğrenci F.K okuldan üç ay uzaklaştırıldı. Okulun özel güvenlik görevlileri ise, tacizi protesto eden ve yaşananlara dair bildiri dağıtan kadın öğrencileri kameralarla takip ediyor.
Mart’ta öne çıkan gelişmelerden biri nafaka hakkına yönelik saldırılardı. Avukat Ceren Cansu Akkaya, “Nafakayı sorun olarak görmek tek bir amaca hizmet ediyor: Kadınlar evde otursun ve sakın boşanmasın.” dedi.
Mor Çatı’dan Zuhal Güreli de, “En az 5 yıl süren davalar sonunda nafaka hakkını alarak boşanabilen kadınlar ise nafakalarını alamadıklarını paylaşıyor.” diye belirtti.
Kaos GL, LGBTİ+’ları kapsayacak, toplumsal cinsiyet eşitliğini benimseyen bir belediyeciliğin nasıl olabileceğini irdeleyen “Nasıl bir yerel yönetim” başlıklı bir yazı dizisi hazırladı.
NİSAN - Sudan’da protestoların sembolü kadınlar
Nisan’da kadınların en çok konuştuğu gündemlerden biri, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hasan B.’nin kendisine ait hayvan hastanesinde çalışan veteriner Ç.B.'ye "şiddet uygulayarak cinsel saldırıda bulunmaktan" tutuklanması oldu. Ancak, B. kısa bir süre sonra serbest bıraktı ve emekliye ayrıldı.
Bilim kadını Prof. Dr. Feryal Özel, NASA tarafından verilen Hubble kadrosuna alınan ilk ve tek Türkiyeli oldu.
Sudan’da ise 30 yıllık Ömer el-Beşir döneminin sonunu getiren gösterilere kadınların aktif katılımı dikkati çekti. Yerel Seçim sonuçlarına göre, Kadıköy’de 21 mahallenin 12’sini kadınlar yönetiyor.
Önemli gündemlerden biri de Boğaziçi Üniversitesi LGBTİ+ Çalışmaları Kulübü, kampüsü yedinci kez gökkuşağına boyaması oldu.
Ayrıca, İstanbul’da metrobüs ile yolculuk yapan kadına cinsel saldırıda bulunan F.Ö isimli erkek tutuklandı. Mücadelesi ile iz bırakan sanatçı Dilber Ay’ın yaşamını kaybetmesi Nisan’ın akılda kalan gündemleri arasındaydı.
MAYIS - ODTÜ’de Onur Yürüşü’ne saldırı
Mayıs’ın en çok konuşulan iki gündemi kadınların meşru müdafaa hakkı ve ODTÜ’deki Onur Yürüyüşü’ne polisin saldırısıydı. Polis, 17 öğrenciyi gözaltına aldı.
Şiddet Gördüğü Kocasını Öldüren Aylin Işık’a 15 yıl hapis cezası verildi. Sistematik şiddet gördüğü kocasını öldüren Aylin Işık, duruşmada, kocasını bile isteye öldürmediğini söyledi. Ayrıca, Yargıtay 1. Ceza Dairesi, kendisine sistematik cinsel saldırıda bulunan Nurettin Gider'i öldüren Nevin Yıldırım’ın müebbet hapis cezasına çarptırıldığı yerel mahkeme kararını onadı.
Öte yandan, İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 1. Ceza Dairesi Name Öztürk’ün tahliyesine karar verdi.
Ayrıca Alabama’da kürtaj yasaklandı. ABD'de birçok eyalette kürtajın yasaklanmaya başlamasının ardından kadınlar meydanlara indi. Ülke genelinde binlerce kişinin katıldığı eylemlerde kürtaj yasakları protesto edildi.
Toplumsal cinsiyet eşitliği açısından olumlu bir gelişme Güney Afrika’da gerçekleşti. Ülkenin yeni devlet başkanı Cyril Ramaphosa'nın yeni kabinesini,14 kadın ve 14 erkek bakandan oluşturdu. Bu, Güney Afrika tarihinde toplumsal cinsiyet eşitliği açısından bir ilk.
HAZİRAN - Onur yürüyüşleri ya engellendi ya da yasaklandı
Haziran’da öne çıkan gündemlerin başında feminist gazeteci Ayşe Düzkan’ın tahliye edilmesi ve Türkiye’nin bir çok ilindeki onur yürüyüşlerine yönelik engellemelerdi.
Türkiyeli 100 kadın, nafaka hakkına saldırıya karşı hazırlanan, “Kadınların Nafaka Hakkına Dokunmayın!” başlıklı çağrı metnini imzaladı. İmza için destek istedi. Nafaka Hakkı Kadın Platformu'nun “Nafaka hakkına dokunma” çağrısına destek veren kadınlar arasında, Vuslat Doğan Sabancı, Prof. Dr. İoanna Kuçuradi, Deniz Kandiyoti, Melek Baykal ve Şebnem Korur Fincancı da yer aldı.
İskoç Ulusal Partisi (SNP), transların yasal olarak tanınmış cinsiyetlerini değiştirmelerini kolaylaştırma planlarını geciktiriyor. Hükümet, halkı maksimum fikir birliğini sağlamak için ikinci kez çağırdı.
Ayrıca, İstanbul’da Onur Yürüyüşü Mis Sokak’ta polis ablukasında gerçekleşirken İzmir’de polis Onur Yürüyüşü’ne müdahale etti. En az 15 kişi gözaltına alındı.
"Ömürboyu Hormonlu Domates" İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’ya verildi.
Diyanet, Türkiye İnsan Hakları Kurumu, Yeni Akit, Ankara ve İstanbul valileri, Sensus Şarap Evi, Trump 15. Hormonlu Domates LGBTİ+Fobi Ödülüne layık görülenlerden.
TEMMUZ - Erkekler, İstanbul Sözleşmesi’ne saldırdı, kadınlar saldırıyı geri püskürttü
Temmuz’da iktidara yakın çevrelerin İstanbul Sözleşmesi’ne yönelik saldırıları kadınlar açısından öne çıkan gündemler arasındaydı.
Saadet Partisi milletvekili Abdülkadir Karaduman'ın, "İstanbul Sözleşmesi’ni feshedin" çağrısına, Çiğdem Toker, Prof. Dr. Fatmagül Berktay, Füsun Demirel, Gökçe Gökçen, Işıl Özgentürk, Jülide Kural, Melek Baykal, Melis Alphan, Müjde Ar, Nuray Karaoğlu ve Tuba Torun, Oyuncu Deniz Türkali, gazeteci İrem Afşin, akademisyen Prof. Dr. Feride Acar, tepki gösterdi.
Feminist tasarımcı Laurel'in erkek sandalyesi tasarımı üçgen şeklinde ve dizleri birleştirmeye zorluyor. Aynı tasarımın bir de kadın versiyonu var. Bu sandalyedeki ek parça, dizlerin birleşmesini engelliyor ve kadınları "yayılarak" oturmaya zorluyor.
Ayrıca, İzmir’deki Harmandalı Geri Gönderme Merkezi’nde bir kadına işkence edildiği iddiasıyla Karşıyaka Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunuldu. Savcılık, soruşturma başlattı.
KYK, öğrencilerin kredi ve bursları kesildi. Bahanesi de öğrencilerin ODTÜ Onur Yürüyüşü'nde gözaltına alınmaları oldu.
AĞUSTOS - Kadınlar bu kez Emine Bulut için sokaktaydı
Ağustos’ta çıkışı Brezilyalı model Valentina Sampaio yaptı. Victoria's Secret'in ilk transseksüel modeli oldu.
Yine önemli gündemlerden biri, 9.ODTÜ LGBTİ+ Onur Yürüyüşü'ne katılan 19 öğrenci hakkında “kanuna aykırı toplantı ve yürüyüşlere katılma” ve “ihtara rağmen kendiliğinden dağılmama” suçlamaları ile dava açılmasıydı.
Stephanie Frappart, UEFA’nın erkekler kategorisindeki önemli bir turnuvada görev alan ilk kadın hakem oldu.
Eski kocası Fedai Varan'ın öldürdüğü Emine Bulut'un "Ölmek istemiyorum" sözleri, kadın cinayetlerine yönelik tepkiye dönüştü.
Ayrıca, Efes’in iki yeni birası “Delikanlı” ve “Zilli”ye tepki gösteren sosyal medya kullanıcıları “Efes’i boykot edin” çağrısı yaptı. Efes'ten "hiciv yaptık" açıklaması geldi.
EYLÜL - İran’da kadınlardan stadyum yasağına tepki
İranlı kadınların büyük bir stadyum yasaklarından dolayı futbol maçı izleyemiyor. Yasağa son verilmesini isteyenlerden biri de, 29 yaşındaki Seher Hudayari'ydi. Hudayari, taraftarı olduğu istiklal futbol takımının maçını izleyebilmek için mart ayında Tahran’daki Azadi Stadyumu’na kılık değiştirerek girmeye çalıştı. Ancak, görevliler onun kadın olduğunu fark etti ve gözaltına aldı.
İran medyasına göre, geçen hafta başkent Tahran'daki Devrim Mahkemesi önünde kendini ateşe veren İstiklal futbol takımı taraftarı Hudayari, kaldırıldığı Mutahhari Hastanesi'ndeki tüm müdahalelere rağmen kurtarılamadı.
Hudayari’nin ardından kadınlar İran’da sokaklara çıktı. Bunun üzerine İran Spor Bakanı Masoud Soltanifar, kadınların futbol stadyumlarına giriş yasağının kaldırıldığını açıkladı.
Yine önemli gündemlerden biri, trans geçiş ameliyatı engellenen trans mahpus Buseydi. Buse, Metris Cezaevi’nden bianet’e hem mektup hem de fotoğrafını gönderdi.
Ayrıca, AKP’li milletvekili Şirin Ünal’ın silahı ile intihar ettiği öne sürülen Nadira Kadirova’nın intiharı "şüpheli intihar" olarak görüldü. Sosyal medyada kullanıcıları, intihar iddiasının araştırılmasını istedi. Şüpheli ölüm Meclis gündemine taşındı.
Topumsal cinsiyet açısından önemli haberin adresi İzmir oldu. İzmir Büyükşehir Belediyesi kadın haklarının güçlendirilmesi ve toplumsal cinsiyet eşitliğine dayalı protokolleri üç ayrı kadın örgütüyle imzaladı.
EKİM - Canan Dağdeviren, Ece Kamar ve Kıvılcım Ayşe Coşkun…
Ekim’de kadınlar açısından en önemli gelişmelerden biri, İBB'nin İstanbul'da kadınlar için sığınmaevi açacağı haberiydi. Haberi, Dilek İmamoğlu, sosyal medya hesabından, "Yalnız değilsiniz" notuyla duyurdu.
İzmir Barosu kadın çalışanlarına her ayın belirledikleri bir günü regl izni verme kararı aldı.
Fas'ta gazeteci Hacer Raissoun'e, kürtaj yaptırdığı gerekçesiyle bir yıl hapis cezası verildi.
Ayrıca, Görme Engelliler Kadın Golbol Milli Takımı, Avrupa Şampiyonası finalinde İsrail'i 8-6 yenerek şampiyon oldu. Aya damgasını vuran gelişmelerden biri, Prof. Dr. Zehra Sayers'in "BBC 100 Women 2019" listesinde İlk Türkiyeli olarak seçilmesiydi.
2018 Onur Yürüyüşü’nde gözaltına alınan altı kişiye açılan davada iki kişi için ceza kararı çıktı. Avukatlar, karara itiraz edecek.
Sabancı Üniversitesi’nden mezun üç mühendis, Canan Dağdeviren, Ece Kamar ve Kıvılcım Ayşe Coşkun ABD Ulusal Mühendislik Akademisi tarafından düzenlenen Mühendisliğin Yeni Ufukları sempozyumuna katılan 87 yenilikçi mühendis arasında yer aldı.
KASIM - Erkek şiddetine karşı Las Tesis tüm dünyaya yayıldı
Kasım’da 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Günü nedeniyle sokaklar, kadınların protestolarına sahne oldu.
Kadınlar, İstanbul’da İstiklal Caddesi'ndeydi. Erkek şiddetiyle öldürülen kadınların isimlerinin yer aldığı dövizleri taşıyan kadınlar, Şili'de öldürülen Daniela Carrasco'u da unutmadı. Yürüyüşün sonunda polis kadınlara müdahale etti. Mersin'de erkek şiddetine karşı sokağa çıkan kadınlara Kabahatler Kanunu kapsamında ceza verildi.
Şilili feminist kolektif Las Tesis Kadın Hakları ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bakanlığı önünde cinsel saldırıları protesto etti. SKM’li kadınlar, Şili’de maruz kaldıkları taciz, tecavüz ve şiddeti dans ederek protesto eden kadınlara yine dans ederek destek verdi.
Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) Kadın ve LGBTİ Komisyonu, "Etik Gazetecilik İçin Cinsiyet Eşitliği Rehberi" hazırladı.
Ayrıca, Nadira Kadirova’nın şüpheli ölümüne dair de bir gelişme yaşandı. Ankara Emniyet Kimyasal Şube Müdürlüğü tarafından verilen rapora göre AKP’li vekil Ünal’ın silahıyla intihar ettiği iddia edilen Nadira Kadirova’nın swap izinde, atış bulgusuna rastlanamadı.
El Kaide saldırısında yaşamını yitiren İtalyan gazeteci Maria Grazia Cutuli adına verilen ödüle Jin News Haber Müdürü Safiye Alağaş layık görüldü. Alağaş, tutuklanan Jin News muhabirlerini hatırlattı, "Uluslararası alanda gazeteciliğimiz ödüllendirilirken, Türkiye'de tutuklanıyoruz" dedi
ARALIK- Erkek şiddetini protesto eden kadınlar gözaltına alındı
Aralık’ta Las Tesis dansıyla erkek şiddetini protesto eden kadınların gözaltına alınması ve Şule Çet’in ölümününe neden olmaktan yargılanan iki sanığa verilen cezalar kamuoyunun gündemindeydi.
Şili’de kadınlar bir kez daha, “Sorun nerede olduğumda veya nasıl giyindiğimde değil, sen tecavüzcüsün” diye seslendi.
Şili'de erkek şiddetine karşı başlayıp birçok ülkeye yayılan #LasTesis dansı için Kadıköy'de toplanan kadınlara polis müdahale etti. Avukat Esin Yeşilırmak, gözaltına alınan Ayşen Ece Kavas'ta ve Yaprak Okatalı'da ciddi darp izleri olduğunu; Kavas'ı darp eden çevik kuvvet polisinin kask numarasını alıp hakkında şikâyet dilekçesi verdiklerini söyledi.
İzmir’de dün yapılan Las Tesis protestosu sonucu başlatılan soruşturma çerçevesinde 25 kadının ifadesinin alınması kararlaştırıldı. İzmir Barosu Sekreteri, 25 kişilik listedeki isimlerin kendilerine gösterilmediğini söyledi.
Gazi Üniversitesi öğrencisi Şule Çet'in ölümüne ilişkin davada mahkeme, sanıklar Çağatay Aksu hakkında cinayetten müebbet ve 12 yıl 6 ay hapse karar verdi. Berk Akand’a 18 yıl 9 ay hapis cezası verildi. Avukat Umur Yıldırım, takdir indirimi uygulanmasının uygun olmadığını belirterek istinafa gitti.
Eskişehir’de eski kocası Yalçın Ö.’nün öldürdüğü Ayşe Tuba Arslan’ın çantasından da “yardım” talebi çıktı. Arslan, 23 kez şikayet dilekçesi verdiği halede erkek şiddetinden korunmamıştı.
Ordu Cumhuriyet Başsavcılığı, 3 Aralık akşam saatlerinde evinin önünde bıçaklanarak öldürülen Ordu Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatları Fakültesi Müzik Bölümü 3. sınıf öğrencisi 20 yaşındaki Ceren Özdemir cinayetine ilişkin bir açıklama yaptı.
Açıklamada katil zanlısı Özgür Arduç'un 14 yıl önce yine Ordu'da bir çocuğu kasten öldürmeye teşebbüste bulunduğu, Ekim 2019’da açık cezaevine konulduğu, buradan da 1 Aralık günü firar ettiği belirtildi.
Ayrıca, Kayserispor'a Berna Gözbaşı başkan seçilmesi de yıla damga vuranlar arasında yer aldı.
Aralık’ın en önemli gelişmesi Adalet Bakanlığı’ndan geldi. Bakanlık, 81 ilin başsavcılıklarına erkek şiddetine karşı genelge gönderdi. Genelgeye göre "Aile İçi ve Kadına Yönelik Şiddet Büroları" yaygınlaştırılacak, şiddet vakalarına bu bürolardaki uzman savcılar bakacak. Ancak genelgeyi kadın hakları savunucuları ve avukatlar, yetersiz bulduklarını belirtti. (EMK)
