Türk İş'in kurduğu Kadın Emeği Platformu'nun yanı sıra, DİSK ve KESK'in de aralarında olduğu sendikalardaki kadın örgütlenmeleri, sendikalı ya da sendikasız tüm kadın işçilerin yasal haklarını öğrenmesi ve yapılan yasal iyileştirmeleri uygulamaya geçirmek konusunda çalışmalar yapıyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı müfettişlerinin, 2004 yılı teftişlerinde ortaya çıkan duruma göre, emzirme odası ve kreş kurulması gereken işyerlerinin yarısına yakınında, bu kurallara uyulmuyor. Çocuk sahibi kadın işçiler de, işverenlerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle, emzirme odası ve kreş hakkından yararlanamıyor.
Bakanlık, geçen yıl, 729 bin 583 işçi ve 1292 çırağın çalıştığı işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği yönünden 24 bin 437 teftiş yaptığını açıkladı.
Rapora göre, kadınların çalıştığı sektörlerin başında imalat sanayisi, dokuma, kundura, giyim ve mensucat geliyor.
Kadın işçilerin ağırlıklı olmasına karşın, emzirme odası oluşturulması gereken 85 işyerinin 42'sinde, kreş açılması gereken 131 işyerinin 70'inde bu kurallara uyulmadığı ve yasal yükümlülüklerin yerine getirilmediği belirlendi.
Yükümlülüklerini yerine getirmeyen 2 işverene toplam 1 milyar 285 milyon lira para cezası verilirken, diğer işverenlere de eksiklerini gidermeleri için süre tanındı.
Sendikalar, bu işyerlerinin bazılarında, kadın işçilerin sendikal bilinçlerinin de olmadığı üzerinde duruyor. "Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik"te, 100 ila 150 kadın işçi çalıştırılan işyerlerinde, emzirme odalarının bulunması zorunlu. (AD/TK)
Hamilelik, Doğum İzni İle Emziren Kadın İşçilerin Hakları:
(Kaynak: www.sendika.org)
Doğum İzni:
* İş Yasası'nın 74. maddesine göre kadın işçilerin doğum izni, doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam 16 haftadır.
Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta daha eklenir.
* İşçinin istemesi ve sağlık durumunun uygun olduğunun hekim raporu ile belgelenmesi durumunda, doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı bu süre doğum sonrası sürelere eklenir.
* İşçinin çalışmasının sakıncalı olduğunun (düşük riski gibi) doktor raporu ile belirlenmesi durumunda doğumdan önce ve sonraki toplam 16 haftalık süre artırılabilir.
* Kadın işçinin isteği üzerine kendisine 16 haftalık sürenin tamamlanmasından ya da çoğul gebelik halinde 18 haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir.
Hamile, Yeni Doğum Yapmış ve Emziren İşçilerin Çalışma Şartları
* Hamile kadın işçiler hamilelikleri süresince istemezlerse, yeni doğum yapmış işçiler doğumu izleyen sekiz haftalık süre boyunca, emziren işçiler doğumu izleyen altı ay boyunca gece çalıştırılamazlar. Hekim raporu ile bu süre uzatılabilir.
* Hamile, yeni doğum yapmış ve emziren işçiler günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.
* Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.
* İşçinin daha hafif işte çalıştırılması teknik olarak mümkün değilse, işçinin isteğine bağlı olarak ücretsiz izinli sayılması sağlanır.
* Hamile işçilere hamilelikleri süresince periyodik kontrolleri için ücretli izin verilmelidir.
* Kadın işçinin sigarasız ve dumansız bir ortamda gerekli aralıklarla oturarak veya rahatça uzanacak şekilde uygun şartlarda çalışması sağlanmalıdır.
* Hamile, yeni doğum yapmış ve emziren işçilerin mümkün olduğunca oturarak çalışması sağlanmalıdır. Bu sağlanamıyorsa ara dinlenmeleri ihtiyacına göre daha sık düzenlenmelidir.
* Uzun süreli çalışmalar ve ekip çalışmaları kadın işçinin sık tuvalete gitme ihtiyacına göre düzenlenmelidir.
* Enfeksiyon riskine karşı işyerinde gerekli hijyen şartları sağlanmalıdır.
* İş stresinin önüne geçmek için çalışma koşulları, çalışma saatleri, müşterilerle ilişkileri, işini kaybetme korkusu gibi stres faktörlerinden koruyucu önlemler alınmalıdır.
* Çalışma hızı ve işteki yoğunluk kadın işçinin önerileri doğrultusunda uygun hale getirilmelidir.
* Hamile işçinin, ani darbelere, sarsıntıya, uzun süreli titreşime maruz kalacağı işlerde çalıştırılmaları yasaktır.
* Hamile işçinin kişisel koruyucular kullansa da, 80 desilbelden daha az gürültülü yerde çalışması sağlanır. Gürültü seviyesinin düşürülememesi durumunda işçinin yeri değiştirilmelidir.
* İşyerinde kadın işçinin soğuk, sıcak ve yüksek basınçtan dolayı sağlık riski yaratmayacak koşullarda çalıştırılması gereklidir.
* Hamile ve yeni doğum yapmış işçinin yalnız çalıştırılmaması esastır. Bu sağlanamadığında, diğer çalışanlarla kolayca iletişim sağlaması için gerekli önlemler alınmalıdır.
* Kadın işçilere, bir yaşından küçük çocuklarını emzirebilmeleri için günde toplam bir buçuk sat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
İşverenin Oda ve Yurt Açma Yükümlülüğü:
* Yaşına ve medeni durumuna bakılmaksızın yüz ile yüz elli arası kadın işçi çalıştırılan işyerlerinde bir yaşından küçük çocukların bakılması, bırakılması ve emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından çalışma yerinden ayrı ve işyerine en çok iki yüz elli metre uzaklıkta bir emzirme odası kurulması zorunludur.
* Yurdun uzaklığı iki yüz elli metreden uzakta ise işveren ücretsiz taşıt sağlamak zorundadır.
* Oda ve yurt açma yükümlülüğünde işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın işçilerin sayısı dikkate alınır.
* İşveren işyerinde yurt açmak yerine başka işverenlerle ortak bir yurt açabilir veya bir yurtla da anlaşabilir.
* Oda ve yurtlardan, kadın işçilerin çocukları ile erkek işçilerin annesi ölmüş veya velayeti babaya verilmiş olan çocukları faydalanır.
* Yurtlarda 0-2, 3-4, 5-6 yaşındaki çocuklar birbirinden ayrı tutulmalıdır.
* Oda ve yurtlarda yüksek öğrenim görmüş bir yönetici, öğretmenlik formasyonuna sahip öğretmenler, sağlık personeli, her on çocuk için bir kadın çocuk bakıcısı bulunmalıdır.
* Çocuklar gün aşırı bir hekim tarafından sağlık kontrolünden geçirilmelidir.
* Çocuklara düzenli olarak koruyucu serumlar ve aşılar yapılmalıdır.
* Oda ve yurtların bine, kuruluş, döşeme, araç, gereç, taşıt, beslenme gibi giderlerinin tamamı işveren tarafından karşılanacaktır.
