"İstanbul'un 45 günlük suyu kaldı"

* Fotoğraf: Arşiv - AA

Haberin İngilizcesi için tıklayın

TMMOB’a bağlı Kimya Mühendisleri Odası Başkanı Dr. Ali Uğurlu, İstanbul’da baraj doluluk oranlarının yüzde 19’a kadar gerilemesiyle birlikte beklenen susuzluk sorununa ilişkin yazılı açıklama yaptı.

Bugün itibariyle İstanbul İçme Suyu Barajlarında içme ve kullanma suyu elde edilebilecek nitelikteki su miktarının yaklaşık olarak 138 milyon metreküp olduğu bilgisini paylaşan Uğurlu, “Bu duruma göre barajlarda İstanbul'a en fazla 45 gün yetecek kadar su kalmıştır” dedi.

Kuraklığın devam etmesi halinde çevre kirliliği ve sağlık sorunlarının İstanbul’u beklediğini kaydeden Uğurlu, vakit kaybetmeden önlem alınması gerektiğini, su kısıntısı ya da yağmur bombası seçeneklerinden birine derhal karar verilmesi gerektiğini söyledi.

TIKLAYIN - "Bizi sel, heyelan, fırtına, hortum bekliyor"

İstanbul’un bu duruma nasıl geldiğini, Melen Projesinin neden çare olamadığını anlattı. Dr. Uğurlu’nun açıklamaları şöyle:

Melen Projesi

“DSİ Master Planlarına göre, Melen Sisteminin Üçüncü Aşamasının 2012 yılında işletmede olması gerekiyordu. Yani bugünkü tarih itibarıyla üç aşamanın toplam suyunun İstanbul'a verilebilecek durumda olması gerekiyordu.

“Melen Projesinin Birinci Aşamasına ait 10 iş paketinin ihaleleri DSİ tarafından 2000 yılı Haziran - Temmuz aylarında yapılmıştı. Sayın Veysel Eroğlu'nun 2003 yılı başında DSİ Genel Müdürü olmasıyla birlikte, bu projeyi yürütme yetkisi de Sayın Eroğlu'na geçti. Sayın Eroğlu regülatörden su alan Melen Projesinin Birinci Aşamasını 9 yıl gecikme ile ancak 2013 yılının sonunda bitirebildi. Bu gecikmeden dolayı Melen Projesinin geriye kalan üç aşaması da en az on yıl ötelendi.

Melen Barajı

“İstanbul'un su sorununa çare olacak olan Melen Barajı bir türlü bitirilemedi. Bitip bitmeyeceği veya bitse bile 2025’ten önce bitmeyeceği ifade edildi. Master Planlara göre en geç 2008’de işletmede olması gereken Melen Barajı sekiz yıllık gecikme ile ancak 2012’de ihale edildi.

"Bu da yetmiyormuş gibi yapılan proje değişikliği nedeniyle, Melen Barajında beton gövdede ciddi çatlaklar oluştu; atıl durumda, su tutmayan işlevsiz bir baraj haline dönüştü.

TIKLAYIN - Melen, atıl durumda olan, su tutamayan, işlevsiz bir baraj

“Melen Barajının gövdesi, zemin şartlarına en uygun tip olan ‘kil çekirdekli kaya dolgu’ olarak projelendirilmişken, yeterince teknik inceleme yapılmadan ve yapılan ikaz ve itirazlar dikkate alınmadan değiştirildi ve bu zemin yapısının taşıyamayacağı bir baraj tipi olan Silindirle Sıkıştırılmış Beton gövde tipine dönüştürüldü. 

“Baraj gövde inşaatı tamamlandığında, derzlerde açılmalar oldu, gövdede çatlaklar oluştu. Bu yanlış değişiklik zamanın Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından uygulamaya konularak, İstanbul bugün susuzluk tehlikesiyle yüz yüze bırakıldı.

Güçlendirme ihalesi süreci

“Melen Barajı Güçlendirilmesi İhalesi, DSİ tarafından 28 Şubat 2020’de yapıldı ve 1 Haziran'dan itibaren 3 yıllık sözleşme imzalandı. 

“Veriler değerlendirildiğinde, Melen Barajının tamamlanması, başka bir sorun yaşanmazsa, yaklaşık 4 yılı bulacak. Su tutma ve hizmete alınması ise en iyi olasılıkla beş yıldan önce olamayacak.

Melen Arıtma Tesisleri

“Melen Projesinin Arıtma Tesisleri yapılmadıkça, Melen Barajı bitmiş olsa bile İstanbul'un Avrupa yakasına yeterli miktarda su vermek mümkün değil. Melen Projesi, özellikle İstanbul'un Avrupa yakasının su ihtiyacını karşılamak için geliştirilmiş bir projeydi. Sistemin 1'inci aşama suyu ise tamamen Avrupa yakası içindi. 

“Hamsuyu arıtacak olan Cumhuriyet Arıtma Tesislerinde arıtılacak olan sular, buradan sonra Boğaz Geçişi Tünelinden geçerek, Kağıthane'deki dağıtım merkezine gelecekti. Görüleceği üzere Avrupa yakasına yeterli suyun verilebilmesi için ham suyu arıtacak olan Arıtma Tesislerinin inşa edilmiş olması şart.

“DSİ Master Planlarına göre, Melen Projesinin Üçüncü Aşama tesislerinin 2012’de bitirilmiş olması gerekiyordu. Yani bugünkü tarih itibari ile 4 adet arıtma tesisinden, her biri 720 bin metreküp/gün kapasiteli 3 adet arıtma tesisinin işletmeye hazır halde olması gerekiyordu. Buna karşılık bugün itibariyle ancak 1 adet arıtma tesisi kullanılmaya hazır. Dört adet arıtma tesisinin toplam kapasitesi 2 milyon 880 bin metreküp/gün olacaktı. Bu miktar su, bugünkü günlük tüketim kadar.

“3 tesis bitmiş olmalıydı”

“Boğaz Geçişi Tünelinin kapasitesi ise 32 metreküp/saniye. Bu kapasiteye erişebilmek için de şimdiye kadar Melen Projesinin 3 adet arıtma tesisinin bitmiş olması gerekiyordu. 2024’te ise 4'üncü arıtma tesisinin bitmiş olması gerekmekteydi. Ayrıca Melen ve Cumhuriyet Pompa İstasyonlarının 4 aşaması da arıtma tesisleriyle birlikte işletmeye hazır halde olmalıydı.

“Baraj olmadan, arıtma tesisleri olmadan, pompa istasyonları olmadan Avrupa yakasına yeterli suyu Melen Regülatörü ve bir tek arıtma tesisiyle vermek mümkün değildir.

Melen Regülatörü

“Melen Regülatörü, Melen Barajı işletmeye alınıncaya kadar geçici bir çözüm. Melen Regülatörünün çevirme kapasitesi 8,5 metreküp/saniye. Akış aşağıya 1 metreküp/saniye su bırakmak koşulu ile alınabilecek ortalama su miktarı yıllık 259 milyon metreküp kadar. 

“Şimdiye kadar ortalama olarak yılda 200 milyon metreküp su alınabildi. Birinci aşamanın su miktarı olan yılda 268 milyon metreküp su, baraj bittikten sonra, barajdan alınabilecek miktar. Sonuç olarak baraj ve arıtma tesisleri bitinceye kadar, İstanbul’un Avrupa yakasının su sıkıntısı devam edecek.”

Melen mi Sakarya mı?

“İSKİ'nin İnternet Sitesinde Melen Regülatöründen alınan su miktarlarını gösteren, yıllara göre alınan su miktarları ile ilgili verilen eski veriler ve grafikler tartışmalıdır.  Bu grafiklerde, kurak yıllarda Melen Çayından alınan su olarak gösterilen suyun tamamı Melen Çayının suyu değildir. 

“Kurak geçen 2014’te; en yüksek derecede ağır metal kirliliğine ve organik kirliliğe sahip Sakarya Nehrinin suyu, 25 Haziran 2014’ten, o yılın aralık ayı sonuna kadar İstanbul'a verilen suya takviye olarak ilave edildi. İSKİ, Sakarya ağzına yakın bir yere bir su alma havuzu yaparak, günde 800 bin metreküp suyu (o zamanki günlük tüketimin yaklaşık üçte biri) Melen iletim hattını kullanarak Ömerli Baraj Gölüne aktardı. 

“İSKİ basına yaptığı açıklamada bu suyu dört ay boyunca kente verdiğini söyledi. Sakarya Nehrinden alınan bu su İSKİ'nin İnternet sayfasındaki grafikte Melen Çayından alınan su olarak gösterildi.

“Bitmeden biten Melen”

“Melen Projesinin Birinci Aşamasının 2007’de bitirildiği doğru değildir. Melen Projesinin 1'inci aşamasının, 2004’te bitirilmesi gerekirken, zamanında bitirilemediği için, geçici çözümler aranmıştır. O zaman ancak yarısı bitmiş olan Melen Projesinin boru hattı, büyük harcamalarla Yeşilçay Sistemine bağlanarak, Yeşilçay Sisteminin imkanları kullanılarak Melen Regülatöründen alınan bir miktar su, Ömerli Baraj Gölüne aktarılmıştır. 

“Bu durum 2 Aralık 2007 günü Orman ve Su işleri Bakanı tarafından Melen Projesinin Birinci Aşamasının bitişi olarak ilan edilmiştir.”

Ne yapılmalı?

“Master Planlara göre, mevcut kaynaklarla birlikte Melen Projesinin suyu, İstanbul'un yüksek artış hızıyla oluşacak nüfusuna 2040 yılına kadar yetecektir. Nüfusun hızlı artması susuzluğa mazeret olarak gösterilemez. Melen Projesi yüksek nüfus artışına göre projelendirilmiştir. 

“İstanbul'un nüfusunun Master Planlardaki nüfus artış projeksiyonlarına göre, yüksek artış hızı ile 2020 yılında 16 milyon 306 bin olacağı öngörülmüştü. Yüksek nüfus artışı gerçekleşmiştir. Bu durum da göstermektedir ki, kaybedilecek zaman yoktur. Melen Projesinin üç aşamasının şimdiye kadar çoktan bitmiş olması gerekiyordu. Projenin Dördüncü Aşamasının bitirilmesi gereken tarih ise 2024 yılıdır. 

“Hiç vakit kaybetmeden Melen Sisteminin dört aşamasının bütün tesislerini bir an evvel inşa etmek için yoğun çaba sarf edilmelidir. Zaten Birinci Aşamanın geç bitirilmesinden dolayı bir hayli zaman kaybedilmiştir.” (TP)