İstanbul'daki Uygurlar Anlatıyor

* Fotoğraf, kapalı bir Uygur restoranına ait, temsili.

Çin hükümetinin Uygurlara yönelik baskıları, bu baskıya ait olduğu iddiasıyla sosyal medyada yayılan meraklısının başka zamanlara başka yerlere ait olduğunu öğrenebildiği fotoğraflar, Tayland’da sınırdışı edilerek Çin’e gönderilen Uygurlar, Türkiye’de Çinli olduğu sanılıp saldırıya uğrayan Koreliler, Uygur bir aşçının çalıştığı Çin lokantasının saldırıya uğraması…

Uygurlar Türkiye gündemindeyken, Türkiye’de yaşayan Uygurların koşulları neler sorusunun peşine tutulduk.

Aksaray civarındaki Uygur yemekleri restoranlarını adımladık. Beş restorandan biri yakın zamanda kapanmıştı. Üçü, iftara dek kapalıydı, temizlik ve hazırlık için orada olanlarla görüştük. Son durağımız ramazan dışında canlı müziğin de olduğunun belirtildiği bir kafe-restorandı.

Konuştuğumuz Uygurlar, Doğu Türkistan’dan, Kırgızistan’dan baskı ve işsizlik nedeniyle geldiklerini anlattı. Türkiye’deki koşullardan memnunlar ancak oturma ve çalışma izninin geç alınması en önemli sorunları.

Konuştuğumuz kişilerin fotoğraf ve isimlerini güvenlikleri nedeniyle yayınlamıyoruz.

Yarı açık kepengin ardı

Bir Uygur yemekleri lokantasının yarı açık kepenginden içeri seslenince 31 yaşında bir erkekle karşılaştık. Dükkan iftara yakın saatlerde açılacak, çok fazla Türkçe bilmediğini belirtiyor, ancak anlaşabiliyoruz.

Ailesiyle Kırgızistan’dan 2014’ün Ekim ayında İstanbul’a geldiklerini anlattı.

“Orada polisle sıkıntı vardı. Çin’de aralarında 400 kilometre mesafe olan iki kent arasında defalarca polis kontrolü yapılıyor. Bende Çin pasaportu var. Çoğu zaman ‘Uygur değilim’ diyordum."

“Lokantayı yeni açtık, işler yolunda giderse burada yaşayacağız. İnşallah işler iyi olur. Üç ve altı yaşında iki çocuğum var, henüz okula gitmiyorlar. Burada okula başlayacaklar.”

Lokantalar tanışma noktaları

Uygur yemekleri lokantaları hem gelenlerin ilk durağı hem de kültürü ve dili korumanın önemli bir aracı görülüyor.

Yeni açılan bir kafe-restoranı genç bir çift işletiyor. Onları da genç kadınının babasının lokantası bir araya getirmiş. Erkek, o restorantta çalışıyormuş, ardından tanışmış ve evlenip kendi lokantalarını açmışlar.

25 yaşındaki kadın Türkçe’yi çok fazla bilmiyor, eşi aramızda tercüman oluyor. Babasının uzun yıllar önce iş için Türkiye’ye geldiğini, bir yıl önce de annesinin ve kendisinin Çin’den buraya taşındığını öğreniyoruz.

Dönmek?

Genç kadın, oradaki yaşamında bir sorun yaşamadığını söylüyor. Ancak 30 yaşındaki eşi 25 yıl yaşadığı Doğu Türkistan’dan çıkmak zorunda kaldığını anlattı.

“Çin’de doğdum. 25 sene oradaydım. Üniversiteyi bitirdim. İş yoktu, son zamanlarda baskılar artınca dışarı çıkmak zorunda kaldık.

“İstanbul’a daha önce gezmeye gelmiş, sevmiştim. İki yıl önce temelli yerleştim. Oturma izni için randevu bekliyoruz, çalışma iznini uzun sürede veriyorlar.

“Babam Doğu Türkistan’da üniversitede öğretmen. Onları özlüyor, tatillerde yanlarına gidiyoruz ama baskıdan dolayı temelli dönmeyi düşünmüyoruz. Orada 4 bin, burada bin lira alsam yine orayı seçmem. Son tatilimde Çin polisi sınırda beş saat sorguda tuttu, pasaportuma el koydu.”

Mutfaktaki Uygurlar

Restoranda Uygurların daha çok mutfakta çalıştığını anlatıyor:

“Ailelerinin yanında çok sevilen, el üstünde tutulan çocuklardı, şimdi burada çalışıyor görünmekten utanıyorlar. O nedenle dışarıda olmaktansa mutfakta olmayı tercih ediyorlar.”

Mutfakta çalışan 21 yaşındaki bir erkek Doğu Türkistan’dan önce Mısır’a ardından da Türkiye’ye geldiğini anlatıyor. Üniversiteye hazırlanmayı amaçlıyormuş ancak olmamış.

2010’dan beri restoranlarda çalışıyor. Geri dönmeyi istediğini söyledi.

Çin restoranındaki Uygur aşçı

Geçtiğimiz günlerde bir Çin restoranı saldırıya uğramış, dükkan sahibi kendisinin Türk, aşçının ise Uygur olduğunu söylemişti.

Saldırının ardından tekrar açılan restorana gittiğimizde Uygur aşçının saldırı sonrası işten ayrıldığını öğrendik. (BK)