İsrail, çarşamba günü işgal altındaki Batı Şeria'nın oldukça tartışmalı bir bölgesi olan E1'de 3.401 konut biriminin inşasını onayladı.
Yüksek Planlama Konseyinin kararı, uluslararası toplumdan sert bir kınamayla karşılaştı.
Çin'in resmi haber ajansı Şinhua, İsrail'e yönelik olarak patlayan uluslararası öfkenin ardındaki nedenleri araştırdı ve yorumladı.
Tartışmalı bölge
İsrail Yüksek Planlama Kurulu çarşamba günü, Ma'ale Adumim'in E1 mahallesinde 3 bin 401'i nihai onay almış 3 bin 753 konut biriminin yapımına onay verdi.
Kudüs'ün doğusunda yer alan E1, geniş Ma'ale Adumim yerleşimini Doğu Kudüs'e bağlıyor. Kararı alanlar, burada bir yerleşim alanı inşasının, Batı Şeria'yı kuzey ve güney olmak üzere ikiye bölerek, Doğu Kudüs, Beytüllahim ve Ramallah'ın oluşturduğu Filistin toprak bütünlüğünü keserek Kudüs ve Ma'ale Adumim arasında kesintisiz bir Yahudi nüfus koridoru oluşturacağını düşünüyor.
"Filistin devleti fikrini gömecek"
E1'deki yerleşimleri genişletme planlarının tarihi 1990'lara kadar gidiyor ve o zamandan beri neredeyse her İsrail başbakanı tarafından bir kere daha onaylandığı bildiriliyor. Ancak, güçlü uluslararası baskılar İsrail'i projeyi her seferinde rafa kaldırmaya veya ertelemeye zorlanmıştı. İsrail'in aşırı sağcı Maliye Bakanı Bezalel Smotriç, ağustos başlarında, E1 planının onaylanarak "Filistin devleti fikrini gömeceğini" ve hükümetin daha geniş kapsamlı "egemenlik planının" bir bileşeni olacağını açıkladı.
Ramallah'taki Filistin yönetimi bu hamleyi hızla kınadı. Filistin Yönetimi Dışişleri Bakanlığı, "Bu, iki devletli çözümün uygulanması ve sahada bir Filistin devleti kurulması şansını baltalıyor, [Filistin'in] coğrafi ve demografik birliğini parçalıyor" açıklamasıyla tepki gösterdi.
E1 İsrail'in genişleme stratejisiyle tutarlı
İsrail, çarşamba günü Gazze'ye yönelik yeni bir saldırı başlattı. Bu hamle, yerle bir olmuş olan bölgedeki sivillere yönelik yıkıcı etkisi nedeniyle uluslararası eleştirilere yol açtı. Çarşamba erken saatlerde İsrail, Gazze'nin fethi için başlatılacak saldırı kapsamında yaklaşık 60 bin yedek askeri silah altına çağırmaya girişti.
Yorumcular, E1 yerleşim planının onaylanmasının bu bağlamda, birden çok amaca hizmet ettiğini söylüyor: İç cephede, aşırı sağın hakim olduğu hükümet, yerleşimlerin genişletilmesi konusunda sert bir tutum sergileyerek siyasi tabanını sağlamlaştırmaya çalışıyor; aynı zamanda, kamuoyunun dikkatinin büyük ölçüde Gazze savaşı ve bölgesel gerilimler üzerinde olduğu bir ortamda, hükümet bu anı, iç ve dış baskılar altında onlarca yıldır sürüncemede kalmış bir projeyi ilerletmek için bir fırsat penceresi olarak kullanıyor.
Yorumcular, E1 hamlesinin Gazze çatışmasını da uzatabileceği kanısında. E1 planları, yaygın olarak İsrail'in barışı reddettiğinin ve işgal altındaki toprakları ilhak etmeyi hedeflediğinin kanıtı olarak görülüyor ki, bu da direnişi körükleyebilecek bir algı. Bu kararın İsrail'in Gazze'deki askeri harekâtına yönelik zaten sınırlı uluslararası hoşgörüyü de zayıflatarak aynı zamanda Netanyahu hükümetini daha da yalnızlaştırması olasılığı da var.
Yerleşimlerin genişletilmesi, barış görüşmeleri önünde önemli bir engel olarak görülüyor. İsrail, 1967 "Altı Gün Savaşı"nda Doğu Kudüs ve Batı Şeria'yı işgal etmiş ve o zamandan beri uluslararası hukuka göre yasadışı kabul edilen yerleşimler inşasını sürdürmüştü. Halen, Batı Şeria ve Doğu Kudüs'te 720 bini aşkın İsrailli yerleşimci yaşıyor.
İsrail, son yıllarda yeni yerleşim inşası çabalarını hızlandırdı. Hükümet 2024'te, Ürdün Vadisi'nde 12,7 kilometrekarelik arazinin kamulaştırılmasını onayladı; bu, 1993 Oslo Anlaşmaları'ndan bu yana en büyük kamulaştırmaydı. Bu yıl mayısta da Batı Şeria'da 22 yeni yerleşim yeri inşasına onay verdi. Eleştirmenler, özellikle İsrail aşırı sağı arasında, E1'in İsrail kontrolünü sağlamlaştırma ve Filistin devletleşmesini engelleme amaçlı bu daha geniş stratejinin bir parçası olarak benimsendiğini söylüyor.
Uzun süredir yerleşim yeri inşaatına karşı çıkan İsrailli sivil toplum kuruluşu Peace Now'a (Barış Hemen Şimdi) göre, plan Ma'ale Adumim'deki konut stokunu yaklaşık yüzde 33 oranında artıracak. Nüfusu son on yılda 38.000 dolayında sabitlenmiş hatta net göç veren bir yerleşim yeri için plan, "muazzam bir genişleme" anlamına geliyor.
Grup, projenin çözümsüz görünen Filistin-İsrail çatışmasına siyasal bir çözüm bulma umutlarını baltaladığı, bir Filistin devletinin kurulmasına karşı ciddi bir tehdit oluşturduğu ve büyük çaplı bir İsrail kamu fonunun israfına yol açabileceği konusunda uyarıda bulundu.
Genişleyen muhalefet
Bu sırada uluslararası muhalefet de giderek keskinleşti. Smotriç'in planı onaylamasından bir gün sonra, 14 Ağustos'ta, Avrupa Komisyonu Dış Politika Şefi Kaja Kallas, İsrail'i plandan vazgeçmeye çağırdı ve bu adımın uluslararası hukuku ihlal edeceği ve iki devletli çözüm umutlarına telafisi imkansız zararlar vereceği konusunda uyardı.
Kallas yaptığı açıklamada, "Uygulanırsa, bu bölgedeki yerleşim yeri inşası, işgal altındaki Doğu Kudüs ile Batı Şeria arasındaki coğrafi ve bölgesel yakınlığı kalıcı olarak ortadan kaldıracak ve Batı Şeria'nın kuzeyi ve güneyi arasındaki bağlantıyı kesecektir." dedi.
Yüksek Planlama Konseyi'nin planı onaylamasından birkaç saat sonra, BM Genel Sekreteri António Guterres kararı kınayarak, Doğu Kudüs de dahil olmak üzere işgal altındaki Batı Şeria'daki İsrail yerleşimlerinin "uluslararası hukuku ihlal ettiğini ve BM kararlarına doğrudan aykırı olduğunu" söyledi.
BM Genel Sekreteri sözcüsü Stéphane Dujarric yaptığı açıklamada, "Bu projenin ilerlemesi iki devletli çözüm için varoluşsal bir tehdit oluşturuyor. Kuzey ve güney Batı Şeria'yı birbirinden ayıracak ve İşgal Altındaki Filistin Topraklarının toprak bütünlüğü üzerinde ciddi sonuçlar doğuracaktır." dedi.
BM İnsani İşler Koordinasyon Ofisi (OCHA) çarşamba günü yaptığı açıklamada, planın esasen kuzey ve orta Batı Şeria'yı güneyden ayıracağını ve bunun da ciddi insani sonuçlara yol açacağını söyledi.
OCHA, işgal altındaki Filistin topraklarının genelinin etkileneceğini ve 18 Filistinli Bedevi topluluğunun yerinden edilme riskinin daha da artacağını dile getirdi.
OCHA, "Bu plan ayrıca Filistin trafiğini Kudüs-Eriha ana yolundan uzaklaştıracak bir çevre yolunun inşasını da içeriyor." dedi. OCHA bu bağlamda, bu tür yolların toprak bütünlüğünü zayıflattığını, seyahat sürelerini artırdığını ve insanların geçim kaynakları ve hizmetlere erişimini olumsuz etkilediğini vurguladı.
(AEK)
